Hyrje
Të drejtat që ka pronari mbi sendin
janë të transferueshme. Pa kaluar pronësinë, ndodh që kalojnë tek persona të
tjerë disa të drejta. Të drejtat që mund të kenë të tjerë(jo pronarët) mbi
sendin mund të jenë të drejta gezimi ose garacie. Duke u nisur nga fakti se
servituti i shërben një prone apo një personi, ne sot po paraqesim nje punim
shpjegues lidhur me Servitutin si edhe me konceptin e Usufructus.
Servituti lind vetëm midis
subjekteve, në dobi të pronarit të përditshëm të një sendi, që në një mënyrë të
caktuar, ai të shfrytëzojë sendin e huaj. Pra, servituti nuk mund të krijohet
midis sendeve ose midis subjekteve në njërën anë dhe të sendeve në anën tjetër,
por vetëm midis subjekteve.
E drejta e servitutit, në
përmbajtjen e vet, ka tre elemente: Elementi i parë është se përmbajtja e së
drejtës së servitutit është marrëdhënie pronësore juridike. Elementi i dytë i
përmbajtjes është detyrimi i pronarit të sendit shërbyes që të durojë
titullarin e së drejtës së servitutit që ai të shfrytëzojë atë send në mënyrë
dhe vëllim të caktuar. Elementi i tretë i përmbajtjes së kësaj marrëdhënie
është detyrimi i të gjithë personave të tretë që të përmbahen nga cënimi jo
vetëm i së drejtës së pronësisë, por edhe i drejtës së servitutit në sendin
shërbyes.
E drejta e servitutit është
institut juridik i pavarur në të drejtën sendore dhe si i tillë rregullohet dhe
aplikohet duke u mbështetur në parimet e përbashkëta për të gjitha llojet e
servituteve (qofshin servitute sendore, qofshin servitute personale).
Llojet e servitutit.
Dallimi bëhet duke marrë për bazë
kritere të caktuara edhe atë sipas:
mënyrës që personi i caktuar bëhet titullar i servitutit.
mënyrës që personi i caktuar bëhet titullar i servitutit.
1)Nëse personi bëhet titullar i
servitutit për të shfrytëzuar në mënyrë të caktuar paluajtshmërinë e huaj, pa
marrë parasysh ndërrimin e pronarit të paluajtshmërisë, atëherë kemi servitut
sendor.
2)Kur titullari i servitutit i
caktuar individualisht bëhet shfrytëzues i sendit shërbyes, pronë e huaj dhe
autorizimet që dalin nga servituti i takojnë vetëm atij, në dobi të tij dhe me
atë person është i lidhur servituti, atëherë kemi servitut personal.
3)Kur përmbajtja e servitutit e
autorizon titullarin e servitutit që për nevojat e sendit të vet, të ndërmarrë
veprime të caktuara në sendin e huaj, atëherë kemi servitut pozitiv. 4)Kur
përmbajtja e servitutit e autorizon titullarin e servitutit, që për nevojat e
sendit të vet, të kërkojë nga pronari i sendit shërbyes që të përmbahet nga
ndërmarrja e veprimeve të caktuara, të cilat përndryshe ka të drejtë t’i
ndërmarrë në sendin e vet, atëherë kemi servitut negativ.
5)Servituti që titullari e ushtron
në mënyrë të përsëritshme dhe qe zgjat për kohë të pacaktuar, është servitut i
përhershëm.
6)Servituti që titullari e realizon
kohë pas kohe, në mënyrë jo të përsëritshme, është servitut i përkohshëm.
7)Kur marrëdhëniet sendore –
juridike ekzistojnë edhe në palën aktive (titullarin e servitutit), edhe në
palën pasive (pronarin e sendit), atëherë kemi servitut të rregullt.
8)Kur marrëdhëniet sendore –
juridike ekzistojnë vetëm në palën pasive (pronarin e sendit), atëherë kemi servitut
jo të rregullt.
9)Kur ushtrimi i servitutit shfaqet
me shenja të jashtme, atëherë bëhet fjalë për servitut të dukshëm.
10)Kur servituti nuk ka shenja të
jashtme dhe nuk ka stabilimente të përhershme dedikuar përdorimit të tyre,
atëherë kemi servitut të padukshëm.
11)Kur sendi dominues është
ndërtesa për banim, përfshirë këtu edhe tokën përreth, atëherë kemi servitut
tokësor.
12)Kur sendi dominues është i
natyrës bujqësore, kemi servitut shtëpiak.
Disa elemente te rendesishem te
servitutit.
Servituti fitohet: me veprim
juridik (iustus titulus) si intervivos (kontrata e shitblerjes, dhurimit etj.)
dhe mortis causa (testamenti), dhe me regjistrim në librin publik (modus
acquirendi) kur objekti i servitutit është send i paluajtshëm, përkatësisht me
dorëzimin e sendit kur objekti i servitutit është send i luajtshëm; me vendim
gjyqësor dhe parashkrim fitues. Mënyra e ushtrimit dhe vëllimi i servitutit
mund të përcaktohet me titullin me të cilin është krijuar, me ligj dhe moral
shoqëror. Ushtrimi i tij bëhet në atë mënyrë dhe vëllim, që sa më pak të
ngarkohet apo të vështirësohet shfrytëzimi apo përdorimi i sendit shërbyes.
Servituti gëzon mbrojtje juridike. Mbrojtja juridike realizohet në rrugë
gjyqësore me anë të padisë konfesore dhe posesore. Procedura gjyqësore
kontestimore zhvillohet në gjykatat themelore.
Koncepti mbi servitutin.
Servituti është një e drejtë
sendore mbi një send të huaj, e cila titullarit të vet i bën të mundshëm që
sendin e huaj ta shfrytëzojë në një mënyrë të caktuar. Titullari i servitutit
është çdo pronar aktual i një sendi, i cili është i autorizuar që të
shfrytëzojë sendin e huaj në një mënyrë të caktuar. Servituti është një marrëdhënie
juridike midis dy palëve tek e cila njëra është aktive, e tjetra pasive. Pra,
servituti lind midis dy subjekteve: pronarit të sendit dhe titullarit të
servitutit. Aktiv është titullari i servitutit, sepse ai duhet të shfrytëzojë
sendin e huaj në një mënyrë të caktuar, kurse pasiv është pronari i sendit,
sepse ai të drejtën e vet jo vetëm që duhet ta ushtrojë në kufijtë e ligjit,
por duhet t’i respektojë edhe të drejtat e të tjerëve nëse ato rastësisht kanë
ndonjë të drejte mbi sendin e tij. Titullari i servitutit (pala aktive) në
mënyrë të caktuar e shfrytëzon sendin e huaj, kurse pronari i sendit (pala
pasive) i mundëson titullarit të servitutit ta shfrytëzojë në një mënyrë të
caktuar sendin e vet, duke mosvepruar, përkatësisht duke e duruar atë (palën
aktive). Kjo është përmbajtja e servitutit.
Bazuar në përmbajtjen e servitutit, konstatohet në mënyrë të qartë
karakteri sendor – juridik i servitutit. E drejta e servitutit është e drejtë
sendore absolute. Me të drejtë konstatohet, se servitutet krijojnë marrëdhënie
të dyfishta: marrëdhënie midis pronarit të sendit dhe titullarit të servitutit
dhe marrëdhënie midis titullarit të servitutit dhe personave të tretë. Servituti,
si çdo e drejtë tjetër sendore, ka karakter absolut, për t’i mundësuar
titullarit të servitutit, shfrytëzimin e sendit të huaj në mënyrë të caktuar.
Pronari aktual i sendit mbi të cilin konstituohet e drejta e servitutit, nuk
obligohet të bëjë diçka ose të ndërmarrë, por përkundrazi, obligohet të mos
veprojë apo të durojë veprimet e titullarit të servitutit. Ushtrimi i
servitutit duhet të bëhet në atë mënyrë apo vëllim të caktuar, që sendit
shërbyes t’i shkaktohen sa më pak dëme. Ato ndajnë fatin me pronat, e jo me
pronarët.
Llojet e servituteve.
Ekzistojnë dy lloje servitutesh: servitutet
sendore dhe servitutet personale.
Servituti sendor është një e drejtë
sendore, e cila mundëson, që në dobi të një sendi të paluajtshëm të përdoret
dhe shfrytëzohet një send tjetër i paluajtshëm. Tek ai edhe në anën aktive edhe
në anën pasive, objekti është send i paluajtshëm. Paluajtshmëria në anën aktive
quhet pronë dominante (praedium dominans), në dobinë e të ciles krijohet
servituti sendor, kurse paluajtshmëria në anën pasive quhet pronë shërbyese
(praedium serviens), e cila duron krijimin e servitutit sendor për dobinë e
pronës dominante. Prandaj është konstatuar se objekt i servitutit sendor mund
të jetë: toka, ndërtesa, shtëpia, dhe banesa. Servituti sendor ka karakter të
sendorsisë, sepse ai krijohet në dobi ose në barrë të pronarëve aktual të
sendeve të paluajtshme në anën aktive dhe pasive. Servituti sendor eshte
mardhenie midis titullarit të servitutit (pronarit të pronës dominante) dhe
pronarit të pronës shërbyese sipas mënyrës së realizimit mund të jete: e drejtë
e përhershme (kur titullari i servitutit e ushtron atë për gjithë kohën) dhe si
e drejtë e përkohshme (kur titullari i servitutit e ushtron atë kohë pas kohe).
Sipas ligjit, servitutet sendore janë: fushore; shtëpiake dhe teknike-komunale.
Servituti fushor është një e drejtë
sendore në sendin e huaj, e cila krijohet në dobi të pronarit aktual të tokës
dominante, duke e ngarkuar pronarin aktual të tokës shërbyese, me qëllim të
shfrytëzimit sa më të mirë ekonomik si dhe të shtimit të vlerës së tokës
dominante. Si të tilla numërohen: servituti i kalimit në këmbë; i kalimit të
kafshëve; i kalimit me qerre; i mjeteve
motorike; nxjerrja (marrja) e ujit; etj.
Servituti shtëpiak është një e
drejtë sendore në sendin e huaj, i cili krijohet në dobi të pronarit ose të
poseduesit aktual të sendit shërbyes, me qëllim të përdorimit (më të mirë) të
shtëpisë (ndërtesës dhe tokës ndërtimore). Të tilla janë: e drejta e kalimit të
detyrueshëm nëpër tokën e huaj; e drejta që trarin e vet ta përforcojë në murin
e huaj; e drejta e kalimit të tymit nëpër oxhakun e huaj; e drejta e rrjedhjes
së ujrave atmosferik dhe ujrave tjerë nëpër tokën e fqiut; e drejta për të
vendosur TV-antenë në pallatin e huaj, etj.
Servituti teknike-komunale është
një e drejtë sendore në sendin e huaj, i cili krijohet në dobi të pronarit apo
poseduesit aktual të sendit shërbyes duke e autorizuar atë të ndërmarre veprime
të caktuara në paluajtshmërinë e fqiut, i cili është i detyruar të durojë. Të
tilla janë: e drejta e kalimit të gassjellësve, naftsjellsëve, ujësjellsëve dhe
gypa të tjerë nëpër tokën e huaj, e drejta e kalimit të TV-kabllove nëpër tokën
e huaj, etj.
Mënyrat e fitimit të servituteve
sendore.
Servituti sendor fitohet me veprim juridik
(kontratë, testament), me vendim të organit shtetëror dhe me parashkrim.
Servituti sendor themelohet me veprim juridik kur lidhet kontrata ose
përpilohet testamenti. Servituti sendor mund te themelohet me kontratë
(pactum), të lidhur midis pronarit të paluajtshmërisë sunduese dhe pronarit të
paluajtshmërisë shërbyese, që i pari, për nevojat e paluajtshmërisë së vet të
ndërmarrë veprime në paluajtshmërinë e huaj, kurse i dyti të durojë apo të mos
marrë veprime edhe pse do të kishte të drejtë t’i ndërmarrë në paluajtshmërinë
e vet. Me testament ku shprehet vullneti i fundit i testatorit, mund të
themelohet servituti sendor në njërën nga mënyrat ne vijim : a.- kur
trashëgimlënësi me testament urdhëron trashëgimtarin ose legatarin që në dobi
të personit të tretë të themelojë të drejtën e servitutit në ndonjërën
paluajtshmëri nga masa trashëgimore; b.- kur trashëgimlënësi me testament
urdhëron trashëgimtarin apo legatarin, që në paluajtshmërinë e tij, të themelojë
servitut në dobi të personit të tretë; c.- kur trashëgimlënësi me testament,
një paluajtshmëri ua lë në trashëgim më shumë rashëgimtarëve, dhe njërin nga
ato e urdhëron të themelojë servitut sendor në dobi të pronarëve tjerë. 2. Me
vendim të organit shtetror, servituti sendor themelohet : a.- me vendim të
gjykatës për ndarjen e sendit-gjatë procedurës për ndarjen e bashkësisë së
paluajtshmërive; b. - me vendim të organit tjetër shtetror – siç është rasti me
eksproprijimin jo të plotë, kur organi i administratës me vendim konstituon
ndonjë servitut sendor në tokën apo ndërtesën e dikujt. 3. Në rrugë të
parashkrimit (usucapio), servituti sendor themelohet, në qoftë se në mënyrë
konkrete plotësohen kushtet ligjore për parashkrim: pronari i tokës dominante
në mënyrë faktike e ka realizuar servitutin 20 vjet dhe pronari i tokës
shërbyese atë nuk e ka kundërshtuar.
Servituti sendor, personal kanë
pika te ngjashme dhe dalluese.
Si njëri edhe tjetri janë të drejta sendore në
një send të huaj dhe në të dy rastet kemi të bëjmë me sendin shërbyes; pronari
aktual i sendit shërbyes nuk detyrohet në bërje por vetëm në pësim ose në
mosbërje; janë të drejta të kufizuara mbi sendin e huaj; etj. si dhe pikat ku
dallohen si: karakteri sendor juridik te servituti sendor shprehet si në anën
aktive, ashtu edhe në atë pasive, kurse te servituti personal vetëm në anën
pasive; servituti sendor është i “lidhur” për sendin dominant, kurse servituti
personal është i “lidhur” për personin e caktuar; servituti sendor është i
papjestueshëm, kurse servituti personal në parim është i pjestueshëm; objekt i
servitutit sendor është send i paluajtshëm, kurse i servitutit personal mund te
jetë send i luajtshëm apo i paluajtshëm etj.
Konkluzion mbi servitutin.
Me që servituti është e drejtë
sendore në sendin e huaj (ius in re aliena), është konstatuar se kjo e drejtë
nuk e ka konceptin pronësor, por është një shthurje e autorizimeve pronësore,
një kufizim i pronësisë. Madje, vet ekzistimi dhe realizimi i servitutit ka domethënien
e kufizimit të së drejtës së pronësisë të atij sendi të huaj. Kjo është kështu,
sepse titullari i të drejtës së servitutit mund të shfrytëzojë sendin e huaj në
mënyrë të caktuar, e që njëkohësisht e kufizon pronarin e atij sendi në
ushtrimin e autorizimeve të tij pronësore-juridike: pronari gëzon të drejtën e
posedimit dhe disponimit në mënyrë të pakufizuar mbi sendin që e ka në pronësi
e që është objekt i të drejtës së servitutit, kurse të drejtën e shfrytëzimit e
realizon jo në kundërshtim me ligjin apo të drejtën e ndonjë personi. Çka
nënkupton se pronari i sendit në servitut nuk mund ta shfrytëzojë sendin e vet
në kundërshtim me autorizimet e titullarit të servitutit. Përmbajtja dhe
funksioni i servitutit ka për qëllim që titullarit të servitutit t’i japë
autorizime që në mënyrë të caktuar të shfrytëzojë sendin e huaj, kurse pronari
i atij sendi të lejojë përkatësisht të durojë atë shfrytëzim. Detyrimi i
pronarit të sendit nuk rrjedh nga raportet juridike detyrimore por nga raportet
pronësore juridike. E drejta e servitutit si e drejtë sendore dallon nga
marrëdhëniet detyrimore. Servituti krijon marrëdhënie të dyfishta: midis
pronarit dhe titullarit të servitutit, si dhe marrëdhënie midis titullarit të
servitutit dhe personave të tretë. Këtu shihet, se servituti në natyrën e vet
është e drejtë absolute. Ajo jo vetëm që vepron ndaj pronarit konkret, por edhe
ndaj të gjithë personave të tretë. Titullari i servitutit ka të drejtë të
kundërshtojë çdo veprim që pengon ushtrimin e autorizimeve të tij që burojnë nga
servituti, qoftë të jetë veprim i pronarit të sendit, qoftë të jetë veprim i
personit të tretë. E drejta e servitutit, si kufizim pronësor i sendit të huaj,
asnjëherë nuk i absorbon në mënyrë të plotë autorizimet pronësore juridike: jus
utendi, jus fruendi dhe jus abutendi. Titullari i servitutit në bazë të
autorizimeve që i jepen nga e drejta e servitutit mund vetëm të shfrytëzojë
sendin e huaj në mënyrë të caktuar, në masë dhe vëllim të arsyeshëm për të
shfrytëzuar sendin e vet që ka cilësinë e sendit dominant. Të drejtën e
disponimit të sendit shërbyes e ka përherë pronari i sendit. Ai, pa asnjë
kufizim mund ta tjetërsojë, ta durojë, të lë në hipotekë etj.
Frutgëzimi (Usufructus).
Usufructus është një e drejtë
sendore në sendin e huaj në bazë të së cilës titullari ka të drejtë personale
të përdorë sendin e tjetrit dhe të gëzojë frutat e tij më së shumti për të
gjallë të vet, duke mos e cënuar substancën dhe destinimin ekonomik të tij.
Pronësinë mbi sendin në frutgëzim e ka pronari i sendit, ndërkaq posedimin e ka
titullari i frutgëzimit, ndersa me vdekjen e frutgëzuesit, sendi i kthehet
pronarit sepse është thënë se Usufructus është një e drejtë personale.
Frutgëzuesi nuk mund ta shesë sendin që është në frutgëzim. Një gjë të tillë
mund ta bëjë vetëm pronari i sendit. Ai krijohet për dobinë e frutgëzuesit, që
ai të gëzojë të drejtën e përdorimit të sendit, gëzimit(vjeljes) së frutave që
i sjell sendi, qoftë kur është fjala për frutat natyrorë, qoftë për frutat
civil.
Krijmi(fitimi) i Usufructus.
Frutgëzimi krijohet me veprim juridik
(kontratë, testament) dhe me anë të parashkrimit. Ai si servitut personal mbi
sendet e paluajtshme mund të krijohet me anë të kontratës në formë me shkrim, e
cila vërtetohet në gjyq apo në Noteri dhe me regjistrim në librat publik
përkatës, kurse frutgëzimi mbi sendet e luajtshme krijohet me kontratë dhe me
dhënien e sendit frutgëzuesit. Është e zakonshme në përditshmërinë tonë, që
krijimi i frutgëzimit me anë të testamentit të bëhet në formë të legut. Në
trashëgiminë testamentale në formë të legut përcaktohet sendi që do të jetë në
frutgëzim. Usufructus me anë të parashkrimit krijohet kur frutgëzuesi me
mirëbesim dhe i ligjshëm ka ushtruar të drejtën e frutgëzimit në një send mbi
të cilin tjetri e ka të drejtën e pronësisë, për periudhën prej tre vjetësh.
Të drejtat dhe detyrimet e
frutgëzuesit dhe pronarit.
Frutgëzuesi ka të drejtë të gëzoj
sendin e huaj, duke e respektuar destinimin e tij ekonomik, si dhe duke e
ruajtur substancën e tij, kurse pronari i sendit detyrohet të durojë një gjë të
tillë. Frutgëzuesi ka të drejtë t’i vjelë frutat natyrore që i jep sendi
shërbyes, pa e zvogluar substancën e tij dhe pa e cënuar rregullat juridike apo
doket e mira. Frutat civile, që i jep sendi në bazë të ndonjë pune juridike, i
takojnë frutgëzuesit, për gjithë kohën sa zgjat frutgëzimi. Frutat civile që
lindin pas shuarjes së frutgëzimit, i takojnë pronarit të sendit. Nëse
frutgëzuesi dhe pronari i sendit nuk kanë hartuar procesverbal lidhur me
gjendjen e sendit shërbyes, atëherë llogaritet se frutgëzuesi e ka pranuar
sendin shërbyes në gjendje përdorimi të kualitetit të mesëm, me gjithë cilësitë
për një përdorim të rregullt nga frutgëzuesi.
Shuarja e Usufructus.
Usufructus shuhet (ndërpritet) nën
kushtet e parapara me ligj. Usufructus shuhet me: skadimin e kohës së caktuar,
kur ai është krijuar për periudhë të caktuar kohore, me vdekjen e frutgëzuesit,
me kalimin e sendit shërbyes në pronësinë e frutgëzuesit, me heqje dorë (renoncim)
nga ana e frutgëzuesit, me shkatërrimin e sendit shërbyes.
E drejta e përdorimit(usus).
E drejta e përdorimit (usus) është
servitut personal, në bazë të së cilës titullari i saj, ka të drejtë të përdorë
dhe t’i vjelë frutat e sendit në pronësi të tjetrit, vetëm në masën sa është e
vevojshme për atë vetë dhe për nevojat e shtëpiarëve të tij, duke e ruajtur
substancën e sendit. E drejta e përdorimit në vetvete përmban dy elemente:
përdorimin e sendit të huaj dhe mbledhjen (vjeljen) e frytave. Objekti i së
drejtës së përdorimit mund të jetë sendi i luajtshëm, i paluajtshëm, trupor ose
jotrupor, po vetëm sendi i paharxhueshëm. E drejta e përdorimit krijohet me
vullnetin e palëve, me punë juridike (kontratë, testament), me vendim gjyqësor
dhe me parashkrim fitues. Pronari është i detyruar t’i heqë të gjitha barrët
dhe shpenzimet që kanë të bëjnë me sendin përpjestimisht nga dobia (fitimi) që
ka nga sendi.
Në vend të konkluzionit, uzufrukti
në të drejtën romake.
Konceptet tradicionale në të drejtën
romake mbi uzufruktit.
“Uzufrukti është e drejta e përdorimit
dhe e gëzimit te sendeve të të tjerëve, duke ruajtur në substancë sendin, salva
substantia”(Paulus). Kjo e drejtë konsiston në përdorimin dhe mbajtjen e sendit të tjetrit dhe në lehtësimin e përdorimit
të fryteve, pa e konsumuar vetë sendin. Ndër interpretimet e shumta të këtij
koncepti është dhe :”Uzufrukt është e drejta e mbi një objekt, me shuarjen e të
e cilit shuhet dhe vetë e drejta”. Titullari i së drejtës së uzufruktis quhet
uzufruktues ose titullar uzufruktis(dominus usufructus), ndërsa pronar i
sendit(dominus proprietatis), është ai që ka pronësinë boshe, e cila tregon në
mënyrë figurative se fuqitë e pronarit janë “ulur”. Ky lloj pronari nuk mund të
ndërhyjë në administrimin e material të sendit dhe as të bëjë ndonjë akt
administrimi.
Midis të drejtave të gëzimit,
uzufrukti ka një përmbajtje shumë të gjerë me karakter të përgjithshëm. Ai nuk
i atribuon titullarit të të drejtës vetëm të drejta të individualizuara në mënyrë
specifike, por një sërë kufizimesh. Kufizimi më i rëndësishëm është evidentuar
në vet përcaktimin e institutit. Shprehja:”salva rerum substancia” do të thotë
që titullari i së drejtës së uzufruktis nuk mund të modifikojë në ndonjë mënyrë
destinacionin shoqëror-ekonomik të sendit, si në rastin kur sjell një ulje të
vlerës së vetë sendit, ashtu edhe kur sjell një përmirësim. Kështu titullari i
uzufruktis mund të shtoje piktura dhe statuja, por jo të lartësojë ndërtesën.
Meqë uzufrukti është e drejta e përdorimit
të sendit të tjetrit dhe e përfitimit të frutave, titullarit të uzufruktit i
mungon e drejta e krijimit mbi të e të drejtave reale të pjesshme. Uzufruktuesit
i lejohet të lidhe kontrata të detyrueshme, të cilat parashikojnë përdorimin e
vetë sendit, si p.sh. një qiradhënie. Ai ndërkohë ka të drejtën e përdorimit
dhe të gëzimit(uti e frui)dhe pronari ka të drejtën e posedimit dhe të disponimit,
sepse uzufruktuesi konsiderohet vetëm mbajtës i sendit, e drejtë kjo e transmetuar
nga ana e pronarit të sendit.
Sipas juristëve romakë, janë të përcaktuara
të drejtat e uzufruktuesit në lidhje me sendet mbi të cilat është njohur ky
institut. Si parim kryesor, ky duhet ta përdorë sendin “sipas arsyes së shëndoshë
të një njeriu të ndershëm”. Nuk mund të ndryshojë gjendjen e sendit që merr
edhe nëse me ndryshim nënkupton një përmirësim të kushteve.
Bibliografia.
“E Drejta Romake” – Prof. Dr. Arta
Mandro
“E Drejta Civile”, Pronësia –
Ardian Nuni dhe Luan Hasneziri
“Cështja e Pronave në Shqipëri”,
Sfida me shtetin ligjor dhe të drejtat e njeriut- Dr. Florian
Bjanku
“E Drejta Zakonore shqiptare”-
Ismet Elezi
“E Drejta e pronësisë”, botim i
vitit 1962- A. Nathanaili
“Kodi Civil”
