Proteinat
Proteinat janë
lëndë organike, janë makromolekula të cilat kryesisht përbëhen nga
elementet e karbonit, hidrogjenit,oksigjenit, azoti si dhe
rrallë herë edhe prej sulfurit. Proteinat janë baza kryesore të qelizave. Ato jo
vetëm që i japin qelizave një strukturë, por janë edhe makina
molekulare, ku bëjnë transportimin e materieve, pompojnë jonet, i katalizojnë
reaksionet kimike si dhe i njohin materiet sinjalizues.
Elementet
ndërtues për ndërtimin e proteinave janë proteinogjenet, gjegjësisht aminoacidet,
të cilat përmes lidhjeve peptide krijohet një zinxhir. Tek
njerëzit bëhet fjalë për 21 llojesh të aminoacideve, ku zinxhiri që përbëhet
prej nën 100 aminoacide quhen dhe peptide dhe kur të krijohet
zinxhiri më i gjatë atëherë mund të themi se bëhet fjalë për proteinë. Madhësia
e një proteine sipas rregullës matet me kilo-Dalton (kDa).
Proteina më e madhe tek njeriu është Titin dhe është diku
3600 kDa, përbëhet nga më shumë se 30.000
aminoacide dhe përmban 320 proteindomene. Numri për nga dallimi i zinxhirit
aminoacide është gjigante. Formimi i një proteine, si dhe ndërtimi i saj është
e koduar me gjenin përkatës.
Proteinat
janë molekula që
të gjitha qeniet njerëzore janë në gjendje t'i sintetizojnë nga atomi i karbonit (C). Proteinat janë molekula
shumë të gjata, dhe përbëhen nga amino acidet që janë elementet përbërëse të
proteinave.Proteinat janë elemente ndërtuese të organizmit tuaj, glucidet dhe
lipidet janë gjithashtu të rëndësishme pasi që janë përbërës të
organizmit.Proteinat janë furnizuesi i vetëm i azotit në organizëm që është i
domosdoshëm për rritjen, dhe mbajtjen në jetë .Ato përtërihen pa ndalur, deri
250-300gr në ditë. Shpejtësia e përtëritjes ndryshon sipas proteinave.
Ato plaken dhe fillojnë të shkatërrohen. Ky shkatërrim furnizon energji. 1gr
proteine = 4kalori(Kcal)
Vetitë
e proteinave lidhen me vetitë e përbërësve të tyre, aminoacideve: janë
elektrolite amfotere. Për të matur peshën molekulare të proteinave duhen
përdorur teknika mjaft të vështira një ndër të cilat është spektometria e
masës. Proteinat janë komponime amofotere. Proteinat, në përgjithësi, nuk
treten mirë në ujë, por formojnë tretësira koloideale, gjë që është në pajtim
me natyrën e molekulave të tyre. Disa prej tyre treten në ujë(p.sh e bardha e
vesë), ndërsa disa të tjerë në tretësira të holluara të acideve, bazave ose të
kripërave të holluar.
Karbohidratet
( Sheqernat) në organizëm
Sa
energji, dhe me çfarë shpejtësie, do të lirohet në organizëm, varet prej
përbërjes së strukturës molekulare të karbohidrateve të veçuara, prandaj në
këtë mënyrë dallohen sheqernat e thjeshtë dhe të përbërë.
Karbohidratet
(lat.:carbo-karbon, hidrat-ujë) janë komponime organike që gjenden në të gjitha
gjallesat por më së shumti tek bimët.
Me
analizë kimike është vërtetuar se karbohidratet janë komponime të përbëra nga
karboni, hidrogjeni dhe oksigjeni, ku raporti mes oksigjenit dhe hidrogjenit
është si te uji (2:1).
Karbohidratet
kanë formulë të përgjithshme Cx(H2O)y prandaj mund të duken si hidrate të
karbonit. Por ky emër është në kundërshtim me molekulat e karbohidrateve të
cilat nuk përmbajnë ujë.
Nga
përbërja kimike ato ndahen në aldoze dhe ketoze. Karbohidratet
me shije të ëmbël quhen sheqerna. Për nga struktura dhe hidroliza ndahen
në monosakaridet, disakaridet dhe polisakaridet.
.
Energjia për organizëm është e nevojshme për kryerjen e të gjitha aktiviteteve të
trupit dhe mirëmbajtjen e funksioneve të rëndësishme dhe me vlerë të
organizmit, ( si janë për punën e zemrës, frymëmarrjes dhe proceseve tjera
kimike në qeliza dhe inde).
50% e
energjisë në organizëm buron prej karbohidrateve, ndërsa 25% prej
yndyre dhe 25% prej proteinave.
Karbohidratet (lat.:carbo-karbon,
hidrat-ujë) janë komponime organike që gjenden në të gjitha gjallesat por më së
shumti tek bimët. Me analizë kimike është vërtetuar se karbohidratet janë
komponime të përbëra nga karboni, hidrogjeni dhe oksigjeni, ku raporti mes
oksigjenit dhe hidrogjenit është si te uji (2:1). Karbohidratet kanë formulë të
përgjithshme Cx(H2O)y prandaj mund të duken si hidrate të karbonit. Por ky emër
është në kundërshtim me molekulat e karbohidrateve të cilat nuk përmbajnë ujë.
Nga përbërja kimike ato ndahen në aldoze dhe ketoze. Karbohidratet me shije të
ëmbël quhen sheqerna. Për nga struktura dhe hidroliza ndahen në monosakaridet, disakaridet dhe polisakaride
