Asepsia
dhe antisepsia. Autoklava. Larja e duarve.
Asepsia
Eshte
teresia e masave qe merren per parandalimin e infeksioneve ne organizem.
A-sepsis=
gjendja e te mos paturit te agjenteve shkaktues te semundjeve.
Reduktimi
ne maximum i kontaktit me pacientin dhe plagen e tij nga cdo objekt apo
substance ne menyre qe te ulet nr i mikroorganizmave ne kontakt, eshte parimi
baze i punes ne nje operacion kirurgjik.
Rreth
viteve 1800 nga Semelvaisi u zhvillua koncepti i asepsise si rezultat i ritmeve
te larta te etheve te lehonise.
Ka
nje rregull kryesor : Cdo gje qe bie ne kontakt me plagen duhet te jete
sterile.
Burimet
e baktereve mund te jene ekzogjene ose endogjene.
Antisepsia
Kompleksiteti
i masave qe synojne asgjesimin ose pakesimin e sasive se mikrobeve, duke
penguar gjithashtu shumezimin dhe depertimin e tyre ne organizem me anen e
metodave kimike, fizike, biologjike, mekanike.
Antisepsia
Fizike
Krijimi
i kushteve qe pengojne hyrjen dhe zhvillimin e mikroorganizmave, thithjen e
toksinave tyre apo produkteve te devitalizuara, duke perdorur metoda fizike.
Nepermjet
ketyre metodave synohet arritja e nje zbrazje te plote e te perhershme te
lengjeve nga plaga, nga organet ose nga hapesirat ku ka grumbullime septike, pus,
inde nekrotike, trupa te huaj.
Drenimi
eshte nje metode shume e perdorur ne kirurgji qe lidhet me perdorimin e
mjeteve qe favorizojne daljen nga nje kavitet apo organ te lengjeve,
sekrecioneve, gazeve. Ka tipe te ndryshme drenazhi qe ndryshojne per nga forma,
permasat, materiali perberes .
Nje
material shume i perdorur per drenim jane garzat; ato kane porozitet dhe
kapilaritet te larte.
Funksionet
e garzave:
1-
izolojne plagen:
2-
kapilariteti krijon mundesine e tharjes se hapsirave te plages duke penguar
grumbullimin e lengjeve, gje qe do te favorizonte shumimin bakterial.
3-
lagia e garzave me substance baktericide i jep mundesi ketyre substancave te
lokalizohen per nje kohe te gjate ne hapsiren e plages.
4-
poroziteti dhe kontakti fizik me indet e demtuara ndihmon hemostazen.
Kujdes:Garzat
duhet nderruar shpesh ne menyre qe te pengojne shnderrimin e tyre ne nje mjedis
te pershtatshem te shumimit mikrobial.
Tubat
e drenimit zakonisht jane prej materialeve plastike ( silikon, teflon,PVC,
polietilen – prania e tyre tolerohet nga indet e organizimit duke dhene pak ose
aspak fenomene inflamatore)
Fortesia
dhe fleksibiliteti ityre varet bga materiali perberes dhe trashesia. Diametri i
tubave te drenazhit varion nga 2mm-2cm ne varesi te vendit ku perdoret.
Mund
te kene nje kanal ose te kombinohen disa. Drenat zakonisht funksionojne mbi
bazen e parimit te gravitetit dhe diferences se presioneve.
Permbajtja
e drenuar mblidhet ne qese sterile.
Nje
tjeter metode e funksionimit te drenazhit eshte ajo aspirative, qe krijon ne
ekstremitetin e jashtem te tubit nje presion negativ duke lehtesuar kalimin e
materialit nga kaviteti i plages jashte saj ( perdoren kryesisht per kavitetin
pleural)
Indikacionet
e perdorimit te drenazhit
1-kur
eshte konfirmuar prania e nje koleksioni per tu drenuar (absces)
2-kur
mendohet se mund te formohet grumbullim qe duhet drenuar( gjak,limfe, bile,
pus, material nekrotik)
3-kur
evidentohet mundesia e hapjes se nje organi kavitar duke rrjedhur materialin e
tij ne kavitet (anastomoza)
4-kur
mendohet se eshte i nevojshem drenazhi per te kuptuar gjendjen e nje kaviteti
pas trajtimit kirurgjikal dhe per te ndjekur mbarevajtjen e trajtimit.
5-
drenim i organeve kavitare per te kontrolluar permbajtjen e tyre ,si dhe kur
mendohet se eshte i nevojshem dekomprimimi i tyre (sonda nazogastrike)
Kujdes:
Drenimi duhet te jete i kufizuar ne kohe, pasi mund te behet shkak per
nderlikime si : infeksion i kavitetit te drenuar, shtypje mbi organe te
ndryshme , vonese ne sherimin e plages.
Antisepsi
mekanike
Lavazhi
i plageve kirurgjikale postraumatike eshte nje metode tjeter per te eleminuar
trupat e huaj, materialet e infektuara, grumbullimet serohemoragjike. Lavazhi
behet me tretesira fiziologjike NaCl 0,9%.
Rendesi
te madhe ka metoda e antisepsise mekanike qe nenkupton ekscizionin operator te
buzeve, pareteve dhe fundit te plages se infektuar ( perpunim paresor i
plages). Ne kete menyre hiqen indet e demtuara, te devitalizuara se bashku me
bakteret.
Antisepsia
kimike
Lende
te ndryeshme qe kane aftesi te asgjesojne dhe te pengojne zhvillimin e
mikrobeve ne mjedisin ku ato perdoren.
Perdoret
edhe per pergatitjen e fushes operatore, duarve te kirurgut, materialeve
qepese, instrumenteve qe do te jene ne kontakt me plagen.
Preparatet
me te perdorshme jane:
1-alkooli
tretesire 70-96% /pergatitja e duarve te kirurgut dhe sterilizim te materialeve
kirugjikale.
2-tretesira
e jodit 3-5%--dezinfektim te lekures perreth plageve te infektuar ose perreth
incizionit dhe lyerjen e fushes operatore.
3-betadina
(jod +polividon)
4-uje
i oksigjenuar (H2O2)
5-permaganat
kaliuli (KMnO4)
6-solucione
hipertonike.
Antisepsia
biologjike
Antibiotiket,vaksinat,
serumet specifike, transfuzionet e gjakut
Antibiotiket
veprojne me ane te toksicitetit selektiv; toksik per mikroorganizmat dhe jo per
qelizat e organizmit, ne ndryshim me ata kimike.
Spektri i veprimit i
gjere ( gram +/-)
i mesem
i
ngushte (vetem ndaj nje grupi te caktuar)
Mekanizmi
i veprimit : baktericid
bakteriostatik
Antibiotiket
ne pacientet kirurgjikale preferohen te jepen me rruge parenterale, sidomos ne
fazen post operatore.
Perzgjedhja
e antibiotikut- antibiograme, empirike.
Larja
e duarve
Tre
procese: pastrimi mekanik
dezinfektimi
tanizimi i
lekures( mbyllja e poreve)
Rregulli
: sip volare-shpina e dores-hapsira mes gishtave-thonjte-pastaj dora e
djathte-parakrahet-thonjte;
Metoda
Spacokukocki
Solucion
amoniaku 0,5% per 3min, 2here, alkool 96%
E
thjeshte, efekt i mire baktericid
E
vjeter tanime
Metoda
Alfred
Larje
me sapun e uje te ngrohte per 10 min,kompresa sterile, alkool, thonjte me jod.
Metoda
Fyrbringer
Si
me lart vecse alkool 70% dhe sublime 0.5%
Tani
solucione te reja betadine, klorheksidine(efekt baktericid i mire dhe
kohezgjatje e madhe)
Autoklava
Mjet
per sterilizimin fizik te materialeve dhe instrumentave kirurgjikale
Me
avull ne temperature 120*c per 30 min nen presionin 1,5 atm; ose 130*c per 5
min.
KONTROLLI
I INFEKSIONIT NE PRAKTIKEN KIRURGJIKALE
Çeshtjet
qe do te trajtohen:
A.Teknikat
e sterilizimit te instrumentave :
B.
Kujdesi per zonen e operimit , Desinfektimi operator , Pergatitja e
stafit te kirurgjise
C.
Asepsia postoperatore
D.Organizmat
ngjites patogen
1.Sterilizimi
me nxehtesi
Sterilizimi
me avull
3.Teknikat
e desinfektimit te instrumentave
4.
Desinfektuesit kimike Ruatja e sterilitetit
5.
Materialet njeperdorimshe
ILUSTRIM
NE KABINET
Avantazhet
e sterilizimit me autoklav
Autoklavi
fuksionon me avull.Uji qe vendoset ne depoziten e tij zien ne temperature 100 °
dhe percjell nxehtesine me shpejt se ajri i thate. Avulli nen presion eshte me
efikas dhe i denatyron proteinat e qelizave te gjalla. Avulli i krijuar
nepermjet nje seri valvulash rrit temperaturen duke shkaktuar mbinxehien e
avullit
Ndryshimi
midis sterilizimit me ajer te thate dhe avull ne perdorimin e temperatures dhe
kohes
Me
ajer te thate
Me avull
120°
6 ore
120°
36minuta
140°
3 ore
130°
14
minuta
160°
2 ore
140°
12 minuta
170°
1 ore
Avantazhet
e sterilizimit me avull
Efikasitet
i larte
Shpejtesi
Lehtesi
ne pune
Dis
avantazhet
Heq
shkelqimin instrumentave
Kosto
e larte e autoklavit
Efektet
anti mikrobiale
Me
avull:
Denatyron
proteinat e qeliza
B.
Kujdesi per zonen e operimit ; Desinfektimi operator ; Pergatitja e
stafit te kirurgjise
a.Larja
e duarve dhe e kraheve
b.Teknikat
e pastrimit
c.Teknikat
e sterilizimit
C.
Asepsia postoperatore
d.Trajtimi
i plageve
e.Trajtimi
i dhimbjes
D.ORGANIZMAT
NGJITES PATOGENIKE
Bakteriet
Organizmat
virale
Flora
e traktit te siperm respirator
Organizmat
mykobakteriale
Numri
total i organizmave orale, mbahet nen kontroll nga kater mekanizmat e
meposhtem:
(1)
riperteritja e shpejte epiteliale nepermjet deskuamimit,
(2)
faktoret imunologjike te mbartesit
(3)
tretja nga fluksi salivar
(4)
konkurenca ndermjet organizmave orale
Flora
e lekures se regjionit maksilofacial.
Lekura
e regjionit maksilofacial ka shume pak organizma te perhershem ne floren e saj
normale. Staphylococcus epidermidis dhe Corynobacterium diphtheriae jane
speciet predominuese ne lekure
.
Propionibacterium acnes gjendet ne pore dhe ne folikulat e flokeve. Shume
individe e mbartin S.aureus, qe perhapet nga hunda ne lekuren e fytyres
Lekura
ka mjete per te parandaluar hyrjen e organizmave qe gjenden ne siperfaqen e
saj. Shtresa siperfaqesore epiteliale e lekures eshte e perbere nga qeliza
epiteliale te keratinizuara, te afta per t'i rezistuar traumave te lehta. Per
me teper, qelizat epiteliale bashkohen me njera-tjetra me ane te lidhjeve te
forta qe pengojne hyrjen e bakterieve.
Viruset
jane te kudondodhur ne mjedis, por fatmiresisht vetem disa prej tyre perbejne
rrezik serioz per pacientin dhe ekipin kirurgjikal. Organizmat virale qe
shkaktojne infeksionet me te rrezikshme, jane viruset e hepatitit B dhe C dhe
virusi i imunodeficiences humane (HIV). Keto viruse kane ndryshime ne
ndjeshmerine ndaj inaktivizim-it, kur tentohet parandalimi i perhapjes se
tyre.
Viruset
hepatike A, B, C dhe D jane pergjegjes per shumicen e infeksioneve
hepatike.
Hepatiti
A perhapet kryesisht me ane te kontaktit meujin te kontaminuar nga fecet
e in-divideve te infektuar. Hepatiti C mund te perhapet edhe nepermjet feceve,
edhe me ane te gjakut te kontaminuar. Hepatiti B dhe D perhapen me ane te
kontaktit me cdo sekrecion human,sidomos gjaku
Fatmiresisht,
mjetet qe inaktivizojne virusin perfshijne: desinfektantet qe permbajne element
halogjeni (p.sh., jod-ofor, hipoklorit), formaldehidet, gazet e oksideve te
etilen-it, te gjitha llojet e sterilizimit me nxehtesi dhe rrezatim. Keto
metoda mund te perdoren per te minimizuar perhapjen e hepatitit nga nje pacient
tek tjetri.
Per
shkak te pamundesise se ketij virusi per te jetuar jashte organizmit , HIV-i
(shkaktari i sindromes se imunodeficiences humane te fituar AIDS), vepron
njelloj si agjentet e tjere te semundjeve seksualisht te transmetueshme.
Transfer-imi i vironeve nga nje individ tek tjetri realizohet nga kontaminimi i
drejtperdrejte me gjakun ose sekrecionet e infektuara ne siperfaqen e nje plage
mukozale ose epite¬liale HIV-i e humbet aftes-ine e tij infektuese ne
thatesire.
Shume
pak njerez mbartes te HIV-it, e sekretojne vi-rusin ne sasi shume te vogla ne
saliven e tyre. Nuk ka te dhena epidemiologjike qe te vertetojne mundesine e in-fektimit
me HIV, vetem nepermjet salives. Gjaku i pa¬cienteve qe jane HIV-pozitive,
permban perqendrime te vogla te pjesezave infektuese (106 pjeseza per
mililiter, e krahasuar me 10'3 pjeseza/mL tek pacientet me HIV
Keta
organizma jane te ndjeshem ndaj nxehtesise, oksideve te etilenit dhe
rrezatimit; prandaj per te parandaluar perhapjen e tyre nga njeri pacient tek
tjetri, te gjitha instrumentat dhe materialet qe riperdoren duhet te
ster-ilizohen me nxehtesi ose me gaz te oksidit te etilenit. Kur eshte e
nevojshme, pacientet me TBC te patrajtu¬ar, duhet ta shtyjne operacionin
kirurgjikal, derisa te mjekohen me medikamentet perkatese te TBC-se
