Ndryshimet ekonomike
dhe kulturore pas revolucionit ne Angli
Revolucioni
industrial
Teoritë
Industrial Rev.I para ?
"Është
tërësia e politikave qeveritare për rregullimin e veprimtarisë ekonomike ,
veçanërisht të veprimtarisë tregtare nga dhe për shtetin . "
Merkantilistët
kishte mbajtur " papajtueshmërinë e burimeve " dhe domosdoshmërinë e
ndërhyrjes shtetërore për të siguruar të administruar një pjesë të madhe të
" burimeve të kufizuara " .
Merkantilizmit
është ideja se kolonitë për të eksportuar më shumë " mallra " në vend
se të import - shesin me çmime të larta dhe për të blerë me çmime të ulëta .
Pasurite ekonomike apo kapitale të paraqitura në shufër ari ( ari , argjendi
dhe vlera të tjera komerciale ), të cilat ishin të kontrolluara nga shteti ,
dhe tregut në rritje në ekuilibër me vendet e tjera .
Mercantilizmi
:
Në
këtë mënyrë mercantilism sugjeroi që qeveritë duhet të zhvillojnë qëllimet
ekonominë proteksioniste duke inkurajuar eksportet dhe importet dekurajuese ,
veçanërisht përmes përdorimit të tarifave . Arsyeja : për të gjetur një sitstem
ekonomike për të forcuar shtetin si një nocion , një shtet të vendosura në
origjinën e tij .
Parimet
e mercantilism . Mbajtja e një ekuilibri të aktiv tregtar ( eksport - import )
Më
shumë koloni , që do të furnizohen me lëndën e parë .Tarifat për importet për
të mbrojtur prodhuesit vendasEliminimi gradual i tatimeve vendore , duke
siguruar qarkullimin e lirë të mallrave brenda vendit .
Masat
e marra ?Detyruar njerëzit që të punojnë në shërbim të sipërmarrësit dhe
tregtarët , për të zhvilluar industrinë dhe dekurajojnë papunsine .
Ligji
famëkeq në Angli në vitin 1601 , mbeti në fuqi deri në 1834.
Njerëz
në punë janë marrë me forcë nga tregtarët .Stopped pamjen jashtë jo vetëm të
metaleve të çmuara , por edhe i punëtorëve të kualifikuar . ( Emigracioni )
Krijimi
i tregut kombëtar dhe të industrisë me karakter kombëtar
Revolucioni
i parë industrial ka ndodhur në Britaninë e Madhe në mes të 1750 dhe 1830.
Zhvillimet atje lëvizuen vendin nga një
popullsi kryesisht rurale që e bëri jetesën e saj pothuajse tërësisht nga
bujqësia në një shoqëri në qendër të qytetit që ishte angazhuar gjithnjë në
prodhimin e fabrikës. Më vonë në shekullin e 19, transformime revolucionare të
ngjashme kanë ndodhur në vende të tjera evropiane dhe Shtetet e Bashkuara.
Efektet kryesore nuk janë ndjerë në vende si Rusia dhe Japonia deri në
shekullin e 20-të. Në vende të tjera këto zhvillime transformuese vetëm tani po
ndodh apo ende qëndrojnë në të ardhmen
Përkufizimi
i revolucionit industrial
Për
një kohë të gjatëRevolucioni Industrial u konceptua si një goditje e papritur dhe
të kushtëzuar , të shkaktuara nga risitë teknologjike dhe shpikjeve që ndodhën
në Angli gjatë gjysmës së dytë të shekullit të tetëmbëdhjetë , sidomos në
industrinë e prodhimit të tekstilit .
Studiues
moderne e konsiderojnë Revolucionin Industrial si një seri shumë më komplekse
të zhvillimeve që kanë ndodhur kryesisht gjatë shekullit të tetëmbëdhjetë dhe
nëntëmbëdhjetë në Angli , por që u përsërit me variacione në grupin e Evropës
Veri- Perëndimore në gjysmën e parë të shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe në disa
shtete të Gjermanisë dhe Italisë Veriore pas 1850, vetëm në nëntëmbëdhjetë dhe
fillim të shekullit të njëzetë , këto ndryshime arritur në Evropën Lindore dhe
Jugore .
Për
një kohë të gjatëRevolucioni Industrial u konceptua si një goditje e papritur
dhe të kushtëzuar , të shkaktuara nga risitë teknologjike dhe shpikjeve që
ndodhën në Angli gjatë gjysmës së dytë të shekullit të tetëmbëdhjetë , sidomos
në industrinë e prodhimit të tekstilit .
Studiues
moderne e konsiderojnë Revolucionin Industrial si një seri shumë më komplekse
të zhvillimeve që kanë ndodhur kryesisht gjatë shekullit të tetëmbëdhjetë dhe
nëntëmbëdhjetë në Angli , por që u përsërit me variacione në grupin e Evropës
Veri- Perëndimore në gjysmën e parë të shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe në disa
shtete të Gjermanisë dhe Italisë Veriore pas 1850 ;
vetëm
në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe në fillim të shekullit të njëzetë ,
këto ndryshime arritur në Evropën Lindore dhe Jugore .
Fushat
e veprimit e Revolucionit Industrial në Britani
Industria
tekstile
minierat
e qymyrit
Industria
e përpunimit të metalit
Midis
1760 dhe 1830 ,ndërtimi i një sistemi të kanaleve të komunikimit lehtësuese dhe
jo lëvizjen e mallrave nga një pjesë e Anglisë në një tjetër , duke reduktuar
në mënyrë drastike shpenzimet e transportit .
Lokomotivë
e parë u krijua në 1814 nga George Stefenson ( George Stephenson ) . Më vonë
ajo u përsosur dhe lokomotivë publike u zbatua në 1825 në linjë Stokton -
Darlington . Në vitin 1807, amerikani Robert Fulton shpikur anijen e parë me
avull .
Pra,
në mes të vitit 1700, kemi filluar një proces të industrializimit Anglisë që
provokoi ndryshime në të gjitha aspektet e jetës njerëzore .
Kushte
të përshtatshme për të , të Anglisë kishte , ashtu siç ishte e pasur me lëndë
të para minerale , si qymyr , hekur, kallaj , etj .. ,
Gëzuar
një pozitë të favorshme në tregtinë e Atlantikut , tregu i brendshëm i sistemit
kolonial evropian kishte eliminuar bujkroberise shkak të krijojë punë të lirë
dhe lëvizjen e lirë , dhe gëzonte një rrjet të ujit që lidh zonat me tregjet .
Nga
ky moment jeta kurrë nuk ka qenë e njëjtë .
Solli
lëvizjen nga zonat rurale në qytet , popullsia e qyteteve u rrit , e cila është
zhvilluar edhe më shumë .
Urbanizimi
solli , qytete të reja janë të lindur
Strukrure
lindi një shoqëri të re :të pasur ,të varfër , klasa e mesme .
Tensionet
e klasave shoqërore që do të zhvillojnë metjshem kondiciononin histori .
Zbulimet
e reja teknike është rritur , por jo të mjaftueshme për të justifikuar një
revoluzion sociale dhe ekonomike të një rëndësie të madhe , nuk janë marrë
parasysh dhe faktorë • si :
1
- Moods substanca të mëdha përpara .
2
- transformimin shkencor - teknik të bujqësisë
3
- Zhvillimi i borgjezisë në bujqësi dhe tregti
4
- Rritja e popullsisë ( fuqia punëtore më shumë )
Përdorimi
i fjalës "revolucionit " përveç " industrial " është bërë
për të dhënë kuptimin e një " konvertimit " produkt plotë në
prodhimin e organizatës së tij , e cila është e lidhur me ndryshimet
nëekonomike, sociale , dhe madje edhe politike .
Revoluzioni
industriale , zhvilluar mbi periudha të gjata kohore .
Revolucion
Indusrial është thelbësor për " lëvizur forcë energji " , pra
përdorimin e " forcave të reja " teknologjisë .
-
Dy revolucione ishin të bazuara në njohuritë shkencore , rezultatet e shpikjeve
teknologjike dhe zbatimi i tyre në prodhim ,
Zbulimet
shkencore në lidhje me praktikat e prodhimit dhe të dy së bashku bëri të mundur
krijimin e aseteve të reja më të mëdha .
Revolucioni
industrial i parë u bë i mundur në sajë të zbulimit të motorit me avull .
Revolucioni
i dytë ka të bëjë me përsosjen e këtij motori , veçanërisht me përdorimin e
energjisë nga ҫliruar
motor me djegje të brendshme dhe më pas nga të energjisë elektrike
Revolucioni
i parë
Përdorimi
i erës dhe ujit , sistemi fabrikë është themeluar dhe bimët e përqendruar në
qytete, ku ishte e zhvilluara të tregut , por edhe në afërsi të depozitave të
lëndëve të para .
Ajo
u miratua nga industria vendase
Fabrikat
e industrisë dhe bimët .
Ajo
u miratua nga shoqëria rurale industrisë urbane ( para- industriale ) .
Urbanizimi
tha zhvillimin e qyteteve dhe të rritur numrin e tyre .
Homeland
Britania revolucioni i parë industrial .
Faktorët
që kanë mundësuar zhvillimin e :
1
- u parapri nga revolucioni agrare , e cila ishte shumë e rëndësishme për
prodhimin e lëndëve të para për industrinë , të krijoni fuqi të lirë të punës .
.
Agrare
Revoluzioni :
1
- Zbatimi i teknikave të reja në përdorimin e tokës bujqësore .
2
- Përpunimi i " gardh " . ( Ferma)
1701
mjetet bujqësore janë përdorur për lërim vende të reja pune , etj ... mbjedhje
Revoluzioni
Agrare ishte revolucioni industrial që i parapriu ;
Ajo
siguruar ushqim për popullatën që ne jemi duke hyrë në një epokë të re të
industrializimit dhe të urbanizimit .
Pse
Angli ?
Anglia
kishte një rrjet të duhur ujore , kanale dhe portet që udhëtojnë në të gjithë
vendin , të përshtatshme për zhvillimin e parkut të transportit , me kosto më
të ulët se sa transportin tokësor .
Anglisht
për vite kishte akumuluar kapital të mjaftueshëm nga tregtisë jashtë shtetit ,
një bazë për kryerjen e këtij investimi të mëtejshëm .
Shoqëria
britanike ishte një shoqëri e hapur , me iniciativën individuale dhe
lëvizshmërinë sociale .
Në
Britani ka pasur institucione më të fuqishme të lirive politike .
Parlamenti
britanik dhe traditat e tij të fjalës së lirë dhe debatit të hapur kanë qenë
kontribues të fuqishëm në përhapjen e ideve të reja .
Ata
ishin gjithashtu mbrojtja e fuqishme e të drejtave të pronësisë private nga ana
e saj që ishte vendimtar në inkurajimin nismën individuale .
Angli
ishin edhe tregjet e mëdha jashtë vendit , e cila ka lehtësuar lidhjen me
flotën e brendshëm që ishte mjaft e fortë për herë të .
Fabrikat
janë vendosur në afërsi të lumit nga ku ju mund të enegjia lëvizshmërisë të
sigurt .
Ndryshe
nga sistemi i prodhimit tani nëpër shtëpi punëtorët ishin mbledhur bashkë .
Ndarja
e punës sipas proceseve të caktuara të prodhimit .
Transformimi
i qytetit gjatë revolucionit !
Sistemi
Fabrika:
Prodhimi
më i madh ;
Kosto
më të ulët .
Makineri
New nevojshme
më
shumë hekur !
Prodhimi
i hekurit Revolucionit solli ndryshime në procesin e prodhimit të tërë në sasi
.
Henry
kort , i projektuar furnalten për shkrirjen e hekur , dhe mulli përzierjen e
tij , një proces që rrit cilësinë e prodhimit .
James
Watt në vitin 1769 , ndërtoi një makinë me avull që mund të vënë në lëvizje
makineri të mëdha dhe të rënda , ndryshon fabrika .
Nga
ky moment do të mund të ndërtohet kudo fabrikat jo vetëm pranë lumenjve .
Brtiania u bë fuqia kryesore detare e
shekullit të 19-të. Në majë të saj, Perandoria Britanikekontrollonte territore të
mëdha në Azi, Afrikë, Oqeani dhe Amerikë .
Në
fund të "Erës Viktoriane" Britania e Madhe humbi lidershipin e saj
industrial, veçantërisht tek Perandoria
Gjermane, e cila e kaloi Britaninë në prodhimin industrial dhe tregti në
vitet e 1890-ta, dhe tek Shtetet e Bashkuara. Britania mbeti fuqi e
lartë dhe perandoria e saj arriti madhësinë maksimale në vitin 1921, duke marrë
mandatin e Ligës së Kombeve nga
ish kolnitë Gjermane dhe Otomane pas Luftës së Parë Botërore.
Tensionet
në Irlandë çuan
deri te ndarja e Ishuli më 1920, përcjellë nga pavarsia e "Shtetit të
pavarur Irlandez" më 1922. Gjashtë nga nëntë komunat e krahinës Ulster mbetën në Britaninë e
Madhe, të cilat pastaj ndryshuan emrin nga "Mbretëria e Bashkuar e
Britanisë së Madhe dhe Irlandës" në "Mbretëria e Bashkuar e Britanisë
së Madhe dhe Irlandës Veriore" më 1927
Pas Luftës së Parë Botërore, rrjeti i parë
transmetues internacional, BBC, u krijua . Në vitin 1924 Lëvizja laburiste, e
cila po forcohej qysh më 1890, formoi qeverinë e parë laburiste. Britania
luftoi Gjermaninë
Naziste në Luftën e Dytë Botërore, me aleatët e saj të Kommonwealthit,
përfshirë këtu Kanada, Australia, Zelanda e
Re, Afrika Jugore dhe India, më vonë duke u
bashkuar me aleatë të tjerë si Shtetet e Bashkuara. Lideri i kohës së Luftës Uinston Churchill dhe
pasardhësi i kohës së paqes Clement Attlee ndihmuan
në krijimin e botës post-luftë si pjesë e "Treshes së Madhe" . Lufta e Dytë Botërore e la Britaninë
financiarisht të dëmtuar. Marrjet hua gjatë Luftës së dytë botërore nga Kanada dhe Shtetet e Bashkuara ishin të shtrenjta
ekonomikisht por, së bashku me "Ndihmat Marshall" të post-luftës ,
Britania e Madhe nisi rrugën e shërimit.
Ekonomia
Britania
e Madhe njihet si fuqie madhe ekonomike botërore. Në zhvillimin e tillë
ekonomik ka ndikuar pozita gjeografike në Oqeanin Atlantik, lidhshmëria e mirë
me botën, shfaqja e parë e revolucionit industrial dhe baza relativisht e mirë
në pasuritë nëntokësore. Këto përparësi janë manifestuar në zhvillimin e
detarisë, të tregtisë dhe në zgjerimin e influencës së sajë në vise të ndryshme
kolonial;er në botë, duke sjellë Britaninë e Madhe në pozitë ë favorshme
ekonomike. Në përpjekjet për koloni arrin që të konkurrojë Spanjës,
Portugalisë, Holandës dhe Francës, që kanë pasur po këto aspirata, dhe të
sigurojë dominimin në det, duke ushtruar kështu ndikim në afro një të katërtën
e botës. Në saje të botës koloniale, shfrytëzimit të tyre qindvjeçar fillon
faza më e rëndësishme e zhvillimit të shtetit. Në intensifikimin e ekonomik pa
dyshim rëndësi të veçantë kanë pasur edhe zhvillimet e reja teknike që
prodhimtarisë i kanë dhënë një dinamikë më të madhe. Procesi i industrializimit
ka pasur mbështetje në pasuritë e drurit, qymyrit, mineralit të hekurit dhe
lëndëve të para të sjella prej kolonive . Ecuria ekonomike, dinamika e tregut
të brendshëm dhe atij të jashtëm në shekullin e XIX Anglinë e afirmuan si
“punishte të botës, duke ia mundësuar të jetë edhe faktor vendimtar në
ekonominë dhe politikën botërore. Në gjysmën e parë të shekullit të kaluar
është nxjerrë prej xeheroreve të saj më tepër qymyr, mineral hekuri, zing,
plumb dhe bakër, është prodhuar më tepër gizë, makina dhe tekstil se sa në të
gjitha shtetet e botës. Në këtë fazë të zhvillimit ekonomia e Britanisë së
Madhe i ofron aq shumë ekonomisë botërore , sa që në një mënyrë ka përcaktuar
profilin e saj ekonomik.Llojllojshmëria e degëve industriale, bota e gjerë
koloniale, fuqia e parë detare dhe të bankave të botës janë disa nga
karakteristikat themelore të ekonomisë së këtij shteti në shekullin XIX, që
mund të quhet edhe shekulli anglez. Britania e madhe për një kohë të gjatë ka
qenë shtet i parë industrial në botë . Kapitali i grumbulluar ka mundësuar të
investojë në ekonominë e shumë shteteve e që këto i kanë sjellë fitime shumë më
të mëdha .
KulturaOrigjina
e Britanisë së Madhe si Union Politik të
përbërë nga ish-shtete të pavarura ka rezultuar në ruajtjen e kulturave të
ndryshme në secilin nga shtetet e saj
Britania
e Madhe ka pasur shumë ndikim në zhvillimin e kinematografisë, kujdesi social
Studios pretendojnë të jenë studio më i vjetër në botë. Produktet Përjashtuar
industria e suksesshme dhe e rëndësishme karakterizohet me një debat për
identitetin e saj dhe ndikimin e kinematografisë amerikane dhe evropiane
Britania
e Madhe 1918-1939. • Gjate viteve 1919-1933 ekonomia angleze kaloi ne 3 faza:
1) Faza e pare ,perfshiu periudhen 1918-1923.Eksporti anglez u godit nga
konkurrenca amerikane e japoneze.Kushtet e jeteses u veshtiresuan shume. 2)
Faza e dyte 1923-1929 shenoi periudhen e lulezimit.Tri qene shkaqet qe cuan ne
lulezimin e ekonomise angleze: • a)Nxitja e Revolucionit Shkencor •
b)Zevendesimi i qymyrgurit me energji elektrike • c)Produktet ajo filloi ti
shese me shume ne tregun e brendshem sesa ne te jashtem. • d)Faza e trete
,1929-1933 solli shfaqjen e nje krize me te rende qe goditi gjithe deget e
ekonomise. • Kriza u kapercye sepse forcat politike bashkepunuan me
njera-tjetren. • • Jeta politike ne Angli karakterizohej nga qendrushmeria
politike . Institucionet parlamentare u forcuan.Qe ne vitin 1918 u vendos e
drejta elektorale e pergjithshme.Kete te drejte e fituan edhe grate ne 1928.Dy
partite kryesore ishin : Partia Laburiste dhe Partia Konservatore.Ne vitin 1931
ato krijuan qeverine e koalicionit.Qeveria vendosi kontrollin ne jeten politike
dhe ndihmoi me kredi uzinat e fabrikat. U krijua Keshilli i Asistences per
papunesine i cili zgjidhi problemet e punetoreve.Ne politiken e jashtme Anglia
qe e matur.Diktaturat e djathta i vleresonte si barriera ndaj komunizmit. Ne
vitin 1931 ajo krijoi Komonuelthin ku benin pjese 7 shtete.Ne vitin 1937 njohu
Republiken e Irlandes,e cila qe shpallur me referendum nga Irlandezet.
