1.Mjedisi politiko ligjor dhe
biz.nder?
Menaxheret e sukseshem te
nderrmarjeve qe bejne biz.nder jane ata qe e kuptojne mire mjedisin ligjor, politik
dhe kulturor te vendeve me te cilat ben biz. ajo nderrmarje. Ligjet jane si
rezultat I vendimeve politike dhe studimi I mjedisit politico-ligjor behet ne
tri pjese: ne politikat dhe ligjet e vendit prites, politikat dhe ligjet e
vendit mik si dhe marrveshjet midis vendit mik dhe prites.
2.Mjedisi politiko-ligjor I
vendit pirites?
Menaxheret e nderrmarjeve qe
bejne biz.nder nuk mund ti injorojne politikat dhe ligjet e vendit sepse ato
ndikojne ne nderrmarjet nderkombetare p.sh legjislacioni per pagen minimale,
legjislacioni I disa vendeve per krijimin e fondit te mjedisit I dergon keto
nderrmarje ne disavantazh. Mjedisi politik ne mjaft vende priret te siguroj
mbeshtetje nderrmarjeve te vendit per biz.nder, p.sh shteti mund te pranoje te
reduktojne barrierat tregtare dhe keto veprime ndikojne ne nderrmarje per tu
zjgeruar ne biznes nderkombetare. Tri jane fushat kryesore politico-ligjore te
shtetit ku duhet te perqendrohen menaxheret nderkombetare: embargot dhe
sanksionet tregtare, kontrollet e eksporteve dhe rregullimi I sjelljes se
biz.nder.
3.Cka jane Embargot dhe
Sanksionet?
Embargot dhe Sanksionet jane
veprime qeveritare qe ndikojne ne fluksin e tregtise se lire te mallrave dhe
sherbimeve me background politikë. Sanksionet jane masa te veqanta shtrenguese
te pjeshme si jane p.sh anulimet e financimit te tregtise se teknologjise se
larte, ndersa Embargot zakonisht jane me te thella dhe ato ndalojne tregtine
teresisht. Embargot dhe sanksionet pra siq e dime kane qene te vendosura ndaj
serbise per shkak te qendrimeve te tyre ne rajon.
4.Kontrollet e eksporteve?
Shiume vende kane sisteme te
kontrollit te eksportit, dhe shkaqet e kontrollit jane: sigurimi kombetare,
politikat e jashtme, mungesa e ofertes ne vend, mosperhapja e armeve nukleare.
Bota perendimore e ka harmonizuar sistemin e kontrollit te eksporteve nepermjet
COCOM(komiteti koordinues per kontrollet e eksporteve multilaterale) me qender
ne Paris qellimi I se ciles eshte te percaktoj listen e artikujve te cilet
eshte nevoja te kontrollohen dhe qe nuk kane ne nevoje te kontrollohen.
Megjithate kontrollet e eksporteve jane pengese e madhe per bizneset kryesisht te vogla dhe te mesme
gjate berjes biznes nderkombetare, per shkak te kohes qe duhet per te plotsuar
dokumentet perkatese qe detyron kontrolli.
5.Rregullimi I sjelljes se
biz.nder?
Vendet mund te zbatojne ligje
speciale dhe rregullime qe sjelljet e biznesit nderkombetare te firmave te
drejtohen sipas kufijve moral dhe etik. Instrumente te rendesishem me te cilin
synohen te diktohen veprimtarite e biznesit nderkombetare jane bojkotet, ligjet
antitrust, ligjet e kunder mites dhe korrupsionit ETJ.
6.Mjedisi politiko-ligjor I
vendit mik?
Menaxheri I mire duhet te kuptoje
mire mjedisin politico-ligjor te vendit me te cilin operon firma. Te gjitha
firmat parapelqejne te bejne biznes ne ato vende ku ekziston nje qeverisje
stable dhe miqesore por ajo veshtire gjehet. Ne qdo vend ekziston rreziku
politik, mirpo shkalla e rrezikut eshte e ndryshme ne vendet e ndryshme,
rreziku me I ulet eshte ne ato vende qe jane te shquar historikisht per
qendrueshmeri. Gjithashtu ekzitojne edhe politika nga nje qeveri e re ose nga
prirjet e forta nacionaliste ndaj investimeve te huaja siq jane shpronesimi,
konfiskimi, atdhesimi etj qe paraqesin transferimin e pasurise nga I huaji tek
shteti dhe eshte bere nje dukuri mjaft e perhapur koheve te fundit. Vendet
gjithashtu mund te vendosin taksa per investitoret e huaj.
7.Kufizimet dhe diferencat
ligjore?
Ligjet e vendeve te ndryshme
ndryshojne si per nga permbajtja por edhe nga zbatimi I tyre. Ne mbare boten
jane dy sisteme te medha te ligjeve: Common law- jane ligje te bazuar ne
tradita dhe varet me pak nga kodet dhe statutet e shkruara se sa ne shembujt dhe traditat. Code law-paraqet
ligjet te bazuara ne nje rrejt te plot kodesh dhe statutesh te shkruara. Code
law eshte bazuar ne kodin romak dhe gjendet ne shumicen e vendeve te botes.
8.Mjedisi politik dhe ligjor
nderkombetare?
Menaxheri nderkombetare duhet te
marre ne considerate te gjithe mjedisin politik dhe ligjor nderkombetare, pra
marrdheniet politike ndikojne mjaft ne biznesin nderkombetare, nese ato jane te
mira dhe permirsohen biznesi mund te arrij sukses dhe te perfitoj.
9.Ligji nderkombetare?
E drejta nderkombetare luan nje
rol te rendesishem ne biz.nder sepse ajo luan nje rol te madh ne mbrojtjen e
prones intelektuale ku perfshihen shpikjet, markat tregtare, kopjet e
letersise, kopjet e muzikes, artit, kinematografise,etj. Nese konfliktet
ndodhin ndermjet dy paleve kontraktuese gjate biz.nder athere ligjet dhe
gjykata se cila do te perdoret eshte e caktuar ne kontrate nese jo athere ata
mund te zgjedhin midis vendit mik dhe prites.
