.jpg)
Tema: E Drejta e Traktateve
Perkufizimi?
Traktati
«Nje mareveshje me anen e se ciles dy ose me shume shtete vendosin ose kerkojne te vendosin nje marredhenie midis tyre qe bie nen veprimin e se drejtes nderkombetare».
Traktati eshte burimi kryesor i se drejtes nderkombetare.
E drejta ND percakton nje sere normash qe kane te bejne me traktatet
« E drejta e traktateve»
Deri ne 1961 e drejta e traktateve perbehej nga normat zakonore.
Me Konventen e Vjenes te 1969, kemi nje kod me te plote te kesaj te drejte, por jo tersisht, pasi e drejta zakonore vazhdon te jete e rendesishme dhe te rregulloje ceshtjet.
Konventa ka hyre ne fuqi ne janare 1980, kur jane depozituar 35 akte ratifikimi - aderimi sipas kerkeses se nenit 84 te konventes.
Neni 2 I konventes te Vjenes, e perkufizon traktatin si nje “marrveshje, me ane te te cilit shtetet vendosin marreveshje mes tyre”
Cdo akt a dokument, madje dhe cdo shkembim oral midis shteteve qe lind obligime, mund te perbeje nje traktat panvarsisht nga forma.
Si subjekte pale ne traktate dalin ne rradhe te pare , shtetet.
Por traktatet ND perfundojne dhe org ND.
Per traktatet e lidhura mes shteteve dhe organizatave ND eshte nenshkruar nje konvente ne 1986, bazuar ne nje projekt te pergatitur nga komisioni I se drejtes ND te OKB-se.
Si subiekte ne Traktate dalin ne rradhe te pare shtetet por dhe edhe persona ND, psh. Organizatat ND
Traktatet kryhen vetem per objekte e marredhenie qe jane te ligjshme nga pikpamja e se drejtas ND dhe e pa pajtueshme me parimin e barazise dhe sovranitetit te shtetit.
Aktet midis personave private dhe shteteve bejne pjese ne kategorine e Kontratave, qe I perkasin te drejtes se brendeshme.
Pacta sunt servanda
Traktatet ND duhet te respektohen , «Pacta sunt servanda», parim themelore i se drejtes ND.
Qe ne lashtesi; ne etapa te ndryshme ka marre permbajtje te ndryshme , por ka qene gjithmone norme e se DN .
Ky parim nuk eshte absolut pasi nuk duhet te shtrihet mbi ato traktate qe imponohen me force; apo ato traktate qe kane karakter te pa barabarte dhe skllaverues.
Traktatet qe u jane imponuar me dhune popujve dhe kolonive te vendeve te varura , nuk mund te jene te ligjshme; nuk mund te jene te detyrueshme per popujt.
Shume prej traktateve jane shuar ose jane rishikuar ne menyre rrenjesore.
Parimi i respektimit te traktateve
Traktatet humbasin vlefshmerine sipas konventes se Vjenes, ne keto raste:
- Paaftesia e paleve per te lidhur traktat
- Gabimi
- Mashtrimi
- Korruptimi
- Shtrengimi
- Konflikt me nje norme te «jus cogens»( norme e detyrueshme e se drejtes ND te pergjithshme, qe eshte nje norme e pranuar nga komuniteti nderkombetare i shteteve ne teresi.)
Traktatet ndahen ne: traktate kontrata dhe traktate ligje
Traktate-kontrata quhen ato traktate qe caktojne rregulla te pergjithshme sjelljeje per subjektet e marredhenieve nderkombetare (dispozitat e kartes se OKB).
Traktate-ligje, rregullojne marredheniet konkrete midis shteteve. ( psh.caktohen kufijte)
Kjo eshte nje ndarje e diskutueshme.
Ligji jep shkas situatave juridike te pergjithshme , grupe njerezish
Kontrata u jep shkas situatave te vecanta qe kane te bejne me persona konkrete.
Sfera e zbatimit te ligjit eshte e gjere; e kontrates eshte me e ngushte.
Traktati nderkombetar dhe aktet e ndryshme diplomatike.
Traktati nuk duhet ngaterruar me dokumentat e ndryshme, si nota. , deklarata, propozime, kunderpropozime.
Si tipar dallues eshte marreveshja e paleve.
Pra eshte marreveshja qe ndan traktatin nga aktet e tjera qe hyjne ne korrespondencen diplomatike.
Aktet nderkombetare mund te marrin emra te ndryshme:
Dhe nuk ka nje kriter te prere ne perdorimin e ketyre emrave. Ceshtja e emertimit nuk ndikon ne vleren juridike te traktatit.
Traktat – akt nderkombetar dypalesh ose shumepalesh.
Marreveshje – term i gjere qe perdoret per te treguar akte te nenshkruara nga shtetet e ndryshme.
Pakte – marreveshje dypaleshe ose shumepaleshe qe caktojne detyrime per palet ne nje fushe te marredhenieve politike mes tyre; zakonisht jane mbi fusha te veqanta, Psh. Paktet e 66` e te drejtave ekonomike e shoqerore dhe civile e politike.
Konventa – marreveshje kryesisht shume paleshe qe percaktojne marredhenie midis shteteve ne fusha te posacme .
Konventa UE e te drejtave te njeriut e vitit 50`.
Traktati nderkombetar dhe aktet e ndryshme diplomatike
q Deklarate – dokument i hartuar nga dy ose me shume shtete ne te cilin caktohet menyra e veprimit te tyre; ose shprehen ne lidhje me nje ose disa probleme te caktuara politike, ekonomike, kulturore.
Edhe komunikata mund te konsiderohet si nje forme e vecante e deklarates, qe eshte nje njoftim zyrtare mbi rezultatet e bisedimeve.
Shkembimi i notave ( ose letrave) – marreveshje nese permbajtja e notave eshte e njejte,
psh: «kriza kubane»
Raketat; konflikti nuklear 1962
- Kenedi -Hrushov
Modus vivendi – zgjidhje e perkohshme e nje problemi; i rikthehen.
Kompromis – marreveshje midis dy shtetesh ne konflikt qe vendosin qe t`ja kalojne kete ceshtje per shqyrtim nje organi te arbitrazhit ose gjykate ND.
Protokolli – marreveshje me pak formale se sa nje traktat ose nje konvente. psh. Nje qeveri shpreh deshiren per te aderuar ne nje traktat, shfaq rezerva per disa dispozita, vendos kohezgjatjen etj., psh : KEDNJE ka 11 protokolle qe i bashkangjiten
Statute ose Karta – akte nderkombetare kolektive me karakter kushtetues,psh. Karta e OKB
Akti Final – instrument qe ben permbledhjen e punimeve te nje konference.
Klasifikimi i traktateve sipas permbajtjes
Ndarja me e perhapur eshte ajo ne baze te numrit te pjesmarresve qe ndahet ne:
1-dypaleshe
2- shumepaleshe.
Nje ndarje tjeter eshte ajo ne baze te kriterit te permbajtjes se tyre.
Klasifikimi i traktateve sipas permbajtjes
TRAKTATET POLITIKE:
q Traktatet e aleances; marreveshje politike ku shtetet marrin persiper te punojne bashkarisht per te ruajtur nje gjendje politike te caktuar apo dhe interesa te caktuara.
q Traktatet e ndihmes reciproke; perfaqesojne marreveshje politike.
q Paktet regjionale; ne baze te zones gjeografike te caktuar, psh kane per qellim ndihme reciproke ne lufte kunder agresionit.
q Paktet e mossulmimit; palet angazhohen te mos sulmojne njeri- tjetrin. Mund te jene dypaleshe ose shumepaleshe; jo te gjitha kane per synim paqen.
Klasifikimi i traktateve sipas permbajtjes
q Traktatet e neutralitetit; angazhohen qe te mos marrin pjese ne lufte; Zvicra, neutralitet i perhershem ne 1815. por mund dhe te jete i perkohshem.
q Traktatet e paqes; i japin fund zyrtarisht luftes midis shteteve
q Marreveshjet ekonomike; garantojne njeri tjetrin ne shkembimin e tregut, tarifat doganore per madhtat e shkembyera
q Marreveshjet e bashkepunimit kulturor
E drejta e perfundimit te traktatit
shtrohet ne dy forma :
shtrohet ne dy forma :
1) Cilet jane palet qe kane te drejten e perfundimit te traktateve?
- Shtetet (jo cdo shtet ) dhe organizatat nderkombetare;
2) Cilat jane ato organe brenda shteteve qe e kane kete te drejte?
Organet me te larta te pushtetit ne cdo shtet. (Kryetari i Shtetit)
E drejta e perfundimit te traktatit
organe brenda shteteve qe e kane kete te drejte- zgjidhet me kushtetute ose ligje te tjera
Monarki absolute –traktatet nga mbreti
Sistemi parlamentar – kontroll mbi organet legjislative per te nenshkruar traktate
Por formalisht edhe sot eshte kryetari i shtetit.
E drejta e perfundimit te traktatit
Edhe organeve te tjera te shtetit ; qeveria. Ministrat; keto marreveshje quhen marreveshje nderqeveritare, kur lidhen ne emer te qeverise
Marrveshje nderdikasteriale, dikaster ministri.
E drejta e perfundimit te traktatit?
Ne kohe lufte u jepet e drejta e perfundimit te traktateve nderkombetare edhe komandanteve (armpushimi).
Kryetari i shtetit ne disa raste e ushtron drejtperdrejte: Traktati i Versajes 1919
Willson WW1
WW2
E drejta e lidhjes se traktateve sipas ligjit shqiptar
Ligji per lidhjen e traktateve dhe mareveshjeve nderkombetare 9-7-1998, Neni 3 «te drejten per te lidhur traktate dhe marreveshje nderkombetare, dypaleshe ose shumepaleshe, e kane presidenti i Republikes dhe Keshilli i Ministrave, sipas normave kushtetuese ne fuqi».
Neni 92 i Kushtetutes – kompetencat e presidentit «te drejten per te lidhur marreveshje nderkombetare sipas ligjit».
Neni 100 i Kushtetutes – kompetencat e Keshillit te ministrave,
«Keshilli i ministrave percakton drejtimet kryesore te politikes se pergjithshme shteterore».
Kuptohet se lidhja e traktateve i perket kesaj sfere.
Procedura e perfundimit te traktatit nderkombetar
Konventa e Vjenes e ndan proceduren e perfundimit te traktatit ne tri faza kryesore:
- Zhvillimi i bisedimeve
- Nenshkrimi
- Ratifikimi
1-Zhvillimi i bisedimeve
Persona te autorizuar pasacerisht per kete pune;autorizim me shkrim+dokumenta perkatese.
Dokumentat “Plotfuqi”
Plotfuqite duhet te kene firmen e kryetarit te shtetit kur traktati eshte ne kompetence te tij;
per marreveshje te tjera plotfuqite kane vulal e qeverive dhe dikastereve si dhe firmat e titullareve te tyre.
1-Zhvillimi i bisedimeve
Personat –kushte te vecanta; paprekshmeri personale.
Nuk mund te perdoret asnje fare shtrengimi. Traktati arrihet lirisht mes paleve.
Nuk mund te kryhen me mashtrim apo genjeshter
Gjate zhvillimit te bisedimeve palet shkembejne mendime; propozim, kunderpropozime, dhe vetem ato qe pelqehen nga te dy palet lidhen, ne sensin qe krijojne detyrime, me pas fiksohen ne tekstin e traktatit.
Faza 2: Nenshkrimi
Kur bisedimet zhvidhohen me sukses
Nenshkruhet traktati
Pikat keryesore mbi te cilat eshte arritur nje marreveshje hidhen ne nje leter dhe hartohet teksti i traktatit.
Tre pjese:
- Hyrja (emrat, arsyet )
- Dispozitivi (permbajtja ,nene)
- Pjesa permbyllese(dt vendi)
Nenshkrimi
Mund te shtyhet- ne keto raste behet siglimi paraprak; te plotfuqishmit vene vetem inicialet e tyre, per te treguar se teksti i traktatit eshte i aprovuar.
Siglimi mund te behet per te gjithe traktatin por dhe per pjese te tij;merren kohe per sqarimet e metejshme, (pak kohe)
Faza2 Nenshkrimi:
shtojcat e traktatit.
shtojcat e traktatit.
mund te permbajne nene plotesuese,qe nenshkruhen njekohesisht me traktatin; si dhe deklarata mbi rezervat e njeres pale te shprehura.
Nenshkrimi:
Ne cfare forme nenshkruhen traktatet te shkruar apo tjeter?
Mund te behet dhe gojarisht?
Nuk ka rregulla te detyrueshme ; ne shumicen rasteve eshte i shkruar .
por mund te behet dhe gojarisht “me fjalen e nderit”, “me besa –besen” (mesjete)
Nenshkrimi:
Cfare gjuhe nenshkruhet traktati ?
E drejta ND nuk percakton ndonje gjuhe te detyrueshme per hartimin e tekstit te traktateve ND.
Mesjete?
latinisht
Shek.XVII?
frengjisht. (1815)
Pas luftes se dyte baterore?
Nenshkrimi:
Ligji shqiptare 98` “ne gjuhen e te dy paleve”
Neni 12.
“traktatet ND dypaleshe mund te hartohen edhe vetem ne nje gjuhe te huaj te trete, te pranuar nga te dy palet” .
Faza 3: Ratifikimi
Raporti mes ratifikimit dhe nenshkrimit?
Eshte akti me anen e te cilit organi kompetent i nje shteti miraton nje traktat ne menyre perfundimtare.
Miratohet perfundimisht traktati qe me pare eshte nenshkruar nga perfaqesuesit
Faza 3: Ratifikimi
Rendesi: Nenshkrimi sakteson vullnetin e paleve , por nuk e ben te detyrueshem
Ratifikimi: fyn ne fuqi dhe ka vlere juridike.
Konvente e Vjenes : “ akt nderkombetare me anen e te cilit nje shtet e shpreh ne plan nderkombetare pelqimin e tij per te qene i lidhur me nje traktat”.
Pa ratifikim nuk ka zbatim.
Pse duhet ratifikimi ?
Monarket absolute (fjalen e fundit); ngarkonin perfaqesuesit per te zhvilluar bisedime dhe te nenshkruanin,
sot eshte e vertete qe ratifikon presidenti por jo pa pelqimin e parlamentit.
Ratifikimi ka nje rendesi te madhe politike dhe juridike,eshte prerogative e organeve me te larta te shtetit, ne menyre te vecante te kryetarit te shtetit.
Kush jane format e ratifikimit?
Nuk ka ndonje rregull te percaktuar per formen, mund te behet dhe ne forme te heshtur, pas nenshkrimit.
Ne shumicen e rasteve – te shkruar me anen e nje akti te posacem qe quhet “instrumentat e ratifikimit” , tre pjese:
- Hyrjen- organi me I larte I pushtetit deklaron se ka marre ne shqyrtim marreveshjen
- Pjeset kryesore –teksti
- Pjesa permbyllese- ku thuhet se traktati eshte ratifikuar dhe se kushtet e tij do te plotesohen nga shteti ne fjale.
Aderimi ne traktatin nderkombetar
Aderim i eshte nje akt juridik me anen e te cilit nje shtet, qe nuk eshte pale ne nje traktat, bashkohet me te pas hyrjes se tij ne fuqi.
Traktatet ndahen ne dy kategori:
- 1.Traktate te hapura
- 2.Traktate te mbyllura
Aderimi
Ne traktat te hapur eshte i thjeshte
asnje kufizim per hyrje.
Psh. Konventa Postare e Perbotshme, cdo shtet ka te drejte te aderoje.
Ne traktatet e mbydhura eshte me e nderlikuar, pasi kerkohet pelqimi i te gjitha shtetve qe jane pale ne te.
Pelqimi mund te behet:
1- me marrveshje te posacme te shtetit aderues dhe shtetve pale;
2- me deklarata te vecanta qe leshohen vec e vec, si nga shteti aderue si dhe shtetet pale.
Rendesia?
Traktati nderkombetar, si rregull, krijon pasoja vetem per palet.
Perjashtime:
- Kur aderojne palet e treta ne nje traktat nderkombetar te hapur.
- Kur konventa te caktuara u japin te drejta dhe shteteve qe s’jane pjese e nenshkrimit te tyre
- Psh. Konventa e vitit 1948 mbi Danubin:- lundrimi ne Danub duhet te jete « i lire dhe i hapet per shtetasit, anijet tregtare dhe madhrat e te gjitha shtetve»
Rezervat?
Kur nje shtet i bashkohet nje traktati nderkombetar me rezerva?
Mund te jete dakort ne vija te pergjithshme, dhe mund te kete verejtje per nje dispozite te caktuar.
Shteti bashkohet ne nje traktat por me rezerva.
Keto rezerva percaktohen ne nje deklarate zyrtare te njeanshme , njohja behet ne nje shkalle me te kufizuar te lidhur me disa kushte te vecanta te parashtruara prej tij.
Nga pikepamja e castit ne te cilin behen rezervat, ato mund te ndahen ne tre grupe:
- Rezerva ne castin e nenshkrimit ( pak probleme ).
- Rezerva ne castin e ratifikimit ( krijojne veshtiresi, sidomos per traktate dypaleshe , pasi pala tjeter mund te kerkoje anullimin, ne shume paleshe eshte normale).
- Rezerva ne castin e aderimit, (normale , aderojne me rezerva per dispozita te vecanta)
Afati i traktatit nderkombetar?
Nga pikepamja e kohes se veprimit te tyre, traktatet ndahen ne:
- Traktate pa afat
- Traktate me afat te caktuar
- Traktate me afat te pacaktuar.
- Traktate pa afat, nuk kane kufizime ne kohe , psh. OKB, qe duket te ruaj paqen e vazhdueshme dhe bashkepunim mes shteteve – «gjithmone»
- Traktate me afat te caktuar, ne shumicen e rasteve, pak a shume i gjate (10,15,20.. Vjet),
- Traktate me afat te pacaktuar, jane traktare «sui generis» (te llojit te vecante), psh nje traktat ne kohe lufte Bashkimi Sovietik Britani e Madhe 1942 per luften e perbashket kundra Gjermanise.
- Nuk dinin mbarimin e luftes ..
Mjetet e sigurimit te plotesimit te traktatit?
Parimi «pacta sunt servanda», por nuk ka garanci pasi traktatet ne disa raste nuk respektohen
Mjetet kryesore per sigurimin e plotesimit te traktatit:
- Betimi (menyre e vjeter antike)
- Lenia peng( mesjete , njerez te rendesishem ose sende, psh : Traktati i Madritit 1526)
Mjetet e sigurimit te plotesimit te traktatit
- Okupimi i nje pjese te caktuar te territorit ( si mjet per te siguruar plotesimin e detyrimeve te traktatit, okupimi i gjermanise 45` u perdor si mjet per te
- siguruar plotesimin e akrit te kapitullimit pa
kushte te forcave gjermane)
- Garancia, si mjet sigurimi te plotesimit te traktatit, zihet garant nje shtet i trete.
- Sanksionet nderkombetare, OKB parashikon sanksione per ruajtjen e paqes dhe sigurise
- psh : embargo.
Mbarimi i veprimit te traktatit nderkombetar
Traktati nderkombetar mund te nderprese veprimin e tij ne disa menyra:
- Mbarimi i afatit ( menyra juridike me e zakonshme, traktati humbet fuqine e tij, panvarsisht nese eshte arritur apo jo qellimi, palet mund te zgjasin traktarin).
- Marreveshja e paleve ( mund ta mbyllin traktatin me nje marreveshje perpara mbarimit te afatit , psh: sepse eshte i padobishem )
Mbarimi i veprimit te traktatit nderkombetar
- Denoncimi ( heqje dore ne menyre te njeanshme nga traktati, por ne perputhje me kushtet e parashikuara qysh me pare ne vete tekstin e traktatit) ne baze te Kushtetutes te shtetit shqiptare e drejta e denoncimit i perket Kuvendit dhe Presidentit te Republikes .
- Anullimi, behet me nje veprim te njeanshem, jo sipas menyres se parashikuar ne traktat, menyra e parashikuar prej tij eshte denoncim, anullimi eshte ndryshe pasi hiqet dore ne menyre te njeanshme, jo sipas menyres se parashikuar
Arrihet shfuqizimi i traktatit nepermjet formules :
“Rebus sic stantibus” ndryshim rrenjesor i
rrethanave .
Kjo mund te jete baze e mjaftueshme per ti dhene fund traktatit apo per tu terhequr prej tij.
Se ketejmi del se, detyrimet qe parshikon traktati jane ne fuqi sa kohe qe rrethanat vazhdojne te jene po ato.
Neni 62 i Konventes te Vjenes e trajton problemin e “ndryshimit te rrethanave”.
1-Kur rrethanat e castit te lidhjes se traktatit perbenin thelbin e marrveshjes se paleve.
2- kur ndryshimi i rrethanave ve ne dyshim vete detyrimet qe duhet te permbushin palet.
3- kur kemi te bejme me nje traktat qe percakton nje kufi shteteror.
Interpretimi i traktatit?
Interpretimi i traktatit do te thote sqarim i kuptimit te tij te vertete, i permbajtjes se tij, i kushteve ne te cilat ai duhet te vihet ne zbatim.
E drejta per te bere interpretimin e traktateve i perket ne radhe te pare paleve. Ky eshte nje interpretim autentik.
