1-POZICIONI I PARE eshte verejtur tek 41% te personave quhet
pozicioni i FETUSIT: Keta persone flene te kthyer nga njera anee te mbledhur
tek vetja.Kush fle keshtu eshte shume i ndjeshem,sidomos ndaj çdo gjeje qe te
tjret mendojne per te.Shpesh eshte i ndojtur kur takon njerez te rinje,por nje
here qe ka krijuar konfidence eshte shume e shoqerueshme.ne kete
menyre flene me shume grate.
2-POZICIONI I DYTE quhet pozicioni i TRUNGUT (i preferua tek 15% i personave):flen ne njeren ane edhe keta por me krahet e kembet te shtrira.Keta individe jane zemergjere,te
mikpritshem,shume te shoqerise, adhurojnete zhurmen e te rrine ne mes te njerezve,edhe nese jane te panjohur.U besojne shume te tjereve e ne pergjithesi konsiderohen si naive.
3-POZICIONI I TRETE quhet pozicioni i LAKMUESIT :flene ne njeren ane,me shpinen lehtesisht te perthyer e me krahet te shtrira perparasikur kerkon diçka.Jane pergjithesisht burrat qe flene keshtu.Keta persona kane nje karakter shume te hapur,por shpesh tregohen cinike e te dyshimte ndaj te tjereve Jane edhe shume te arsyetueshem,perpara se te marrin nje vendim pretendojne qe te njohin te gjitha faktet e rrethanat.Nuk nderrojne gati kurre ide.
4-POZICIONI I KATERT quhet pozicioni i USHTARIT:flen me barkun sipere me krahet te shtrira afer trupit:kush fle ne kete menyre jane pergjithesisht shume te mbyllur,te heshtur,te rizervuar,nuuk shoqerohen shumee nuk u pelqen te rrine ne mes te njerezve.Eshte shume kerkues e i rrepte si ndaj vetes ashtu edhe ndaj te tjereve.Tendon te zgjedhe shoqeri si veten.
5-POZICIONI I PESTE quhet pozicioni i PARASHUTISTIT: fle me permbyse me krahet te perthyerperpara e mbi jastek.Pavareisht nga emri i pozicionit,keta persona nuk pelqejne situatat e ambientet ekstreme.Edhe pse jane te shoqerise,te zhurmshem,ofendohen shume shpejt e nuk pranojne kritikat.
6-POZICIONI I GJASHTE quhet pozicioni i YLLIT TE DETIT:flene me barkun poshte e me krahet e kembet te shtrira e te larguara nga trupi.Te paktet persona qe flene keshtu(5%) jane shume te shkathet e bejne shume shpejt miqesi,sepse i kuptojne nevojat e te tjereve.Jane shpesh te gatshem te degjojne te tjeret e te ofrojne ndihmen atij qe ka nevoje Nuk preferojne te jene ne qender te vemendjes sepse jane te ndrojtur..
PERSONALITETI
Psikologët e kanë të vështirë ta përkufizojnë
personalitetin, pjesërisht ngaqë termipërdoret në gjuhën e përditshme dhe
pjesërisht sepse është shumë i rëndësishëm nëstudimin e psikologjisë. Në një
kuptim shumë real personaliteti formon thelbin epsikologjisë. Ai është shuma
totale e të gjitha gjërave që përbëjnë një person: veprimet etij, mendimet e
ndjenjat. Për shkak të natyrës gjithpërfshirëse të tij, psikologët e kanë
tëvështirë të formulojnë një përkufizim të pranueshëm. Ekzistojnë mbi 50
përkufizime tëndryshme të personalitetit, nga të cilët po përmendim më të
rëndësishmit:
Personaliteti përbëhet nga modelet e dallueshme e të
qëndrueshme të sjelljes dhenjohjes, që karakterizojnë përshtatjen e një personi
në jetë.
(ky është përkufizimi mbitë cilin do të bazohet ky libër)
Personaliteti përbëhet nga sjelljet publike të një personi,
që përfshijnë shprehjetverbale dhe joverbale dhe nga motivet personale,
mendimet dhe emocionet.
Personaliteti përbëhet nga modelet e përgjithshme, të
qëndrueshme e të dallueshme tësjelljes, në përgjigje të njerëzve dhe ngjarjeve
përreth: domethënë modeletkarakteristike të sjelljes së një personi, që nuk
ndryshojnë në një mori situatash tëndryshme.
Personaliteti është shuma totale e dimensioneve realtivisht
të qëndrueshme tëveçorivë individuale.Psikologët që studiojnë personalitetin
janë më të interesuar të kuptojnë aspektet disi më tëpandryshueshme të sjelljes
së një personi, sesa veprimet e rastësishme jokarakteristike.P.sh. nëse dikush,
që është përgjithësisht i qetë dhe i sjellshëm, shan njëherë në publik, kynuk
është ndonjë aspekt i rëndësishëm i personalitetit të tij. Po ashtu psikologët
shpeshpërqëndrohen në ndryshimet individuale të sjelljes. Me qëllim që të
kuptohet sjellja eindividit ne duam të dime çfarë ka si veçori ky person dhe çfarë
e bën atë të ndryshëm nga te tjeret.
Synimet e teorive të personalitetit
.Teoritë e personalitetit kanë disa qëllime kryesore:
1)Organizimi i karakteristikave të personalitetit
– teoritë japin një strukturë për tëintegruar karakteristika
si agresiviteti, emocionaliteti, inteligjenca, shoqërueshmëria,ankthi dhe
pasiviteti. Teoritë identifikojnë cilat karakteristika janë më të
rëndësishmedhe si organizohen ato në individë të ndryshëm. Kjo ndihmon të
kuptojmëmarrdhëniet midis sjelljeve tona të ndryshme.
2)Variabiliteti i personalitetit
– ndryshimet dhe ngjashmëritë midis individëve.
Njerëzitsillen në mënyrë të ndryshme ndaj shakave, kanë stile të ndryshme të
veshuri dhemënyra të ndryshme të të vepruarit kur janë nën stres. Teoricieni i
personalitetitparaqet konceptet që japin faktorët ndikues mbi zhvillimin e
personalitetit dhesjelljeve të përditshme tek individët dhe na ndihmon të
kuptojmë pse secili nga neështë i veçantë.
3)Personaliteti normal dhe i shëndetshëm
– teoricienët e personalitetit kanë studiuarnjerëz normalë,
si dhe njerëz me probleme me shpresën që të përcaktojnë faktorëtkontribues në
krijimin e një personaliteti normal. Një pjesë e këtij informacioni mund të
përdoret për të kuptuar se çfarë konsiderohet sjellje normale në një kulturë
tëcaktuar.
4) Marrdhëniet midis veçorive të personalitetit dhe
motivacionit
– sjelljet tona shpeshreflektojnë motivet tona dhe me
kalimin e kohës kontribuojnë në krijimin epersonaliteteve tona të
qëndrueshme.Vlera e teorive të personalitetit qëndron në faktin që ato
ndihmojnë për të pakësuarkonfuzionin dhe pavendosmërinë tonë për veten dhe për
të tjerët. Të kuptosh teorinëtënde dhe të jesh në gjendje ta dallosh atë me
lehtësi, ndihmon për të kuptuar më mirëvetveten dhe të tjerët.Një teori e mirë
personaliteti duhet të plotësojë disa kërkesa:
Ajo duhet të jetë e qartë ose të shprehet me fjalë e simbole
të sakta.
Duhet të jetë e provueshme, me qëllim që të jetë e
verifikueshme nga anashkencore.
Ajo duhet të jetë e gjallë dhe interesante në atë shkallë që
ti bëjë njerëzit tastudiojnë e ta përdorin.
Teoria
psiko-analitike e Freud (Frojdit).
Idea se jeta jonë emocionale përfaqsohet në mënyrë të
pandërgjegjshme në ëndrrat tona,ishte revolucionare për kohën. Merita për këtë
i takon Sigmund Freud – “babait” tëteorisë psiko-analitike. Ndryshe nga shumica
e teorive akademike idetë e Frojdit u bënëpjesë e mendimit të përditshëm dhe e
fjalorit të njeriut të zakonshëm.Frojdi zhvilloi teorinë se përvojat në
fëmijërinë e hershme, sidomos ato me kuptimseksual, kanë një ndikim të
vazhdueshëm në personalitetin tonë dhe janë shpesh bazë eproblemeve tona
emocionale si të rritur. Frojdi ishte i bindur për rëndësinë e kësajpërvoje të
hershme, por meqë shumë nga ato zakonisht harrohen apo shtypen përbrenda,ai
konkludoi se ne nuk i dimë arsyet e vërteta për një pjesë të madhe të sjelljes
sonë si tërritur, sepse këto arsye janë të pavetëdijshme.Frojdi e mendonte
personalitetin si ajsberg, ku vetëm maja del mbi ujë. Pjesa epersonalitetit për
të cilën ne jemi të ndërgjegjshëm në jetën tonë të përditshme është mendja jonë
e ndërgjegjshme maja e ajzbergut. Poshtë saj është mendja
e parandërgjegjshme , e cila përmban informacionet që ne i dimë, por që
nuk i mendojmëpër momentin. Mendja e parandërgjegjshme përmban informacione si
data e lindjes apoadresa jonë. Ne mund të tërheqim informacione nga mendja e
parandërgjegjshme nëmendjen e ndërgjegjshme me lehtësi, nëpërmjet përqëndrimit.
Nën nivelin eparandërgjegjshëm shtrihet mendja e pandërgjegjshme
. Informacionet nga mendja epandërgjegjshme nuk mund të
tërhiqen lehtë. Frojdi sugjeroi se frika dhe kujtimet tona tëpakëndshme shtypen
në mendjen e pandërgjegjshme.Teoria e personalitetit të Frojdit përbëhet nga
tre koncepte kryesore: IDI, SUPEREGO dhe EGO.Idi që është i pranishëm që në
lindje përfaqson prirjet bazë instinktive dhebiologjike. Frojdi pretendonte se
Idi vepronte mbi bazën e parimit të kënaqsisë, në të cilinprirjet (nxitjet)
instiktive kërkojnë kënaqsi të menjëhershme në mënyrë tëpandërgjegjshme dhe
impulsive, duke mos marrë parasysh gjë tjetër. Sipas Frojdit ështëenergjia psikike
(libido) ajo që shtyn Idin. Ai përmban dy instikte kryesore: instiktin
e jetës dhe instiktin e vdekjes. Instikti i jetës (Erosi) i ndihmon individët dhe speciet të mbijetojnë.
Mendja e ndërgjegjshme
Mendja e parandërgjegjshme
..............................................................................................
Mendja e pandërgjegjshme
Seksi është shprehja kryesore e instiktit të jetës dhe është
motivacion për njëshumëllojshmëri të madhe të mendimeve dhe sjelljeve
njerëzore. Frojdi sugjeroi se libidoështë në pjesën më të madhe energji
seksuale që motivon erosin. Erosi nuk kufizohet memotivacionin e drejtpërdrejtë
seksual, por besohet të jetë pjesë e çdo aktiviteti kënaqsi-sjellës. Instikti i
vdekjes (thanatos) përfshin agresivitetin dhe shkatërrimin. Frojdi nuk
ezhvilloi konceptin e instiktit të vdekjes në mënyrë aq të plotë sa zhvilloi
instinktin e jetës.
Superego
përbëhet nga vlerat shoqërore dhe familjare që i janë
ushqyer personit. Ajoështë në një masë të madhe e pandërgjegjshme dhe frenon
dëshirat e Idit. Ajo përfaqsonaspektet morale të një personi dhe është më shumë
idealiste se realiste. Pra Superegopërfshin ndërgjegjen (njohuri për sjelljet e
gabuara) dhe idealin e egos (njohuri për sjelljete drejta).
Ego
përbëhet nga një aftësi e ndërgjegjshme për të perceptuar
dhe për tu marrë mërealitetin në mënyrë inteligjente. Ajo
vepron si ndërmjetës midis Idit (duke i larguardëshirat për
kënaqsi të menjëhershme) dhe Superegos (duke pranuar se disa nga forcatpenguese
të saj nuk janë racionale). Ego vepron në bazë të parimit të realitetit
dhepërpiqet të gjejë mënyra të pranueshme nga shoqëria (sipas superegos) për të
kënaqurIdin. Në personalitetin e një personi të përshtatur mirë Ego është forca
dominante.Sipas Frojdit personaliteti i një individi është rezultat i
ndërveprimit të këtyre tre forcave.Në një farë mënyre Idi përfaqson “dua”,
superego “duhet” dhe ego “mund”. Idi që ështëmë shumë i pandërgjegjshëm dhe
racional, shprehet në mënyrë kognitive. Kur të trestrukturat e personalitetit
ndërveprojnë kjo mund të çojë edhe në konflikt.
Stadet seksuale të zhvillimit të njeriut.
Frojdi teorizoi se nga lindja në adoleshencë individi kalon
në pesë faza që dallohen nganjëra-tjetra. Secila nga këto faza përqëndrohet në
një pjesë të trupit, që është me rëndësitë veçantë për individin në një
periudhë të caktuar. Fazat psiko-seksuale të Frojdit janëfaza orale (gojore),
faza anale, faza fallike (e vetëdijes seksuale), faza latente dhe faza 41genitale.
Frojdi i konsideronte këto faza të një rëndësie primare në zhvillimin e
njëpersonaliteti të shëndetshëm. Gjatë fazës fallike fëmijëve u duhet të
kuptojnë dhe tëzgjidhin Komplekset e Edipit për djemtë dhe Komplekset e
Elektrës për vajzat.
Psikolologjia
analitike e Jung.
Teoria e personalitetit e psikologut zvicerian Carl Jung
quhet psikologji analitike. Aimendonte se përveç të pandërgjegjshmes personale
individuale, që përbëhej ngamendime e kujtime të shtypura, ekziston gjithashtu
edhe e pandërgjegjshmja kolektive,që është e përbashkët për të gjithë njerëzit.
Në të pandërgjegjshmen kolektive janë ruajturpërvojat universale tek njerëzit
në shekuj. E pandërgjegjshmja kolektive formon përvojattona, si një shtrat lumi
i tharë i jep formë ujit që rrjedh pas një stuhie. Jung i quajti këtoide të
pandërgjegjshme universale arketipe.Qëllimi i personalitetit të shëndetshëm,
mendonte Jung, është të arrijë një lloj kompletiminë të cilin të gjitha
anët e personalitetit të zhvillohen në mënyrë të plotë dhe të integrohennë
mënyrë harmonike, e jo të jenë të copëzuara si në shumicën e njerëzve. Ai e
quajtiprocesin që çon në plotësimin e këtij qëllimi individualizëm. Duke qenë
të ndërgjegjshëmsi për anën e ndriçuar, si për anën e errët të personalitetit,
ne mund të ndërmjetësojmëmidis instikteve tona kafshërore dhe kërkesave të
shoqërisë dhe të arrijmë një ndjenjëbarazpeshimi, qetësie e sigurie.Psiqika
përfshin të gjitha mendimet e ndjenjat (të ndërgjegjshme e të pandërgjegjshme)
tënjë individi. Jung thotë se energjia e libidos mund të drejtohet së jashtmi,
gjë që quhetekstraversion (jashtësim) ose mund të drejtohet së brendëshmi, gjë
që quhet introversion(brendësim). Personi me personalitet të brendshëm
zakonisht është i turpshëm e itërhequr; kur këto qëndrime bëhen dominuese dhe
kontrollojnë egon, edhe qëndrimet etjera jodominuese përfshihen në të
pandërgjegjshmen personale.Përveç qëndrimeve të introversionit dhe
ekstraversionit, Jung propozoi katër funksionepsikologjike për të përshkruar
sesi njerëzit sillen me botën që i rrethon: të menduarit,ndjenja (emocioni),
ndjesia dhe intuita.
Të menduarit dhe ndjenja
janë funksioneracionale që njerëzit i përdorin për të
vlerësuar eksperiencat e tyre. Të menduaritnënkupton gjykimet dhe marrjen e
vendimeve, kurse ndjenja është të përcaktuarit nësenjë përvojë është e këndshme
apo jo.
Ndjesia dhe intuita
janë funksione joracionale,sepse nuk përdoren për vlerësim.
Ndjesia është thjesht përvojë, që vjen nga stimulimi iorganeve dhe shqisave.
Intuita nuk vjen nga stimulimi i jashtëm, por nga një burim ibrendshëm
(parandjenja).Jung kombinoi dy qëndrimet dhe katër funksionet për të dhënë tetë
tipa psikologjikë:
Tipi
mendimtar
(i jashtëm) – është objektiv dhe dogmatik.
Tipi
emocional i jashtëm (ekstravert)
– është shumë emocional dhe konformist.
Tipi
ndjesor i jashtëm
– ka dëshirë të njohë njerëz dhe të provojë gjëra të reja.
Tipi
intuitiv i jashtëm
– është krijues dhe mund të nxisë të tjerët.
Tipi
mendimtar i brendshëm
– rri mënjanë dhe përqëndrohet në idetë e veta.
Tipi
emocional i brendshëm
– është zakonisht i qetë dhe i turpshëm.
Tipi
ndjesor i brendshëm
– është i ndjeshëm dhe indiferent.
Tipi
intuitiv i brendshëm
– është shpesh eksentrik dhe i turpshëm.Tipat psikologjikë
të Jung formojnë thelbin e një testi personaliteti, që quhet Indikatori iTipit
Myers-Briggs (ITMB)
Psikologjia individuale e Adlerit
Teoria e psikologjisë individuale të Adlerit ndryshon nga
ajo e Frojdit në disa drejtimethelbësore. Ajo përqëndrohet në veçantitë e çdo
individi. Adleri minimizonte rëndësinë etë pandërgjegjshmes dhe nuk përkrahte
teorinë që seksualiteti ishte baza përpersonalitetin apo çrregullimet e tij.
Ndryshe nga Frojdi ai i shihte njerëzit si të motivuarkryesisht nga një nxitje
apo
tendencë superioriteti
. Fëmijët zhvillojnë
komplekseinferioriteti
sepse janë të vegjël dhe varen nga të rriturit. Ndërsa
rriten dhe zhvillohen atandeshen me gjëra të reja që nuk mund ti bëjnë, dhe me
situata në të cilat ata nuk janë nëlartësinë e standarteve që i kanë caktuar
vetes. Njerëzit pra, përpiqen papushim tëkompesojnë dobësitë e tyre.
Ndonjëherë, fatkeqësisht ata mbikompensojnë dhe zhvillojnë
kompleksin e superioritetit,
në të cilin ata ekzagjerojnë aftësitë dhe veçoritë e
tyre.Megjithëse Adleri nuk e pranonte mendimin e Frojdit se përvojat e
fëmijërisë janëvendimtare në përcaktimin e natyrës së personalitetit tek i
rrituri, ai besonte se atokontribojnë së bashku me faktorë të tjerë të
trashëguar dhe të ambientit, në zhvillimin emënyrës së jetesës së individit –
modelet e të menduarit e të sjellurit, që vazhdojnë edhenë jetën e tij si i
rritur. Mënyra e jetesës së një individi drejton mënyrën sesi ai përpiqet
të jetë superior.Sipas Adlerit çdo njeri duhet të zgjidhë probleme
jetësore në fushat e ndërveprimit menjerëz të tjerë, në profesion dhe në
dashuri. Ndërsa njeriu merret me këto probleme, aiadopton një tip të veçantë të
mënyrës së jetesës.
Tipi
dominues
zakonisht nuk tregon interes për të tjerët.
Tipi shmangës
i shmang problemet e jetës.
Tipi marrës
është i varur nga të tjerët që ta mbajnë.
Tipi dobishëm
ndërvepron me sukses me të tjerët.Gjithashtu ide qëndrore në
konceptin e personalitetit të Adlerit është natyra shoqërore eqënies njerëzore.
Ai besonte se njerëzit motivohen nga interesa shoqërore, nga aftësia përtë
dashur të tjerët dhe nga nevoja për të bashkëpunuar dhe punuar për synime
shoqërore.Nëkuptimin ideal, përpjekjet e individit për superioritet duhen
kanalizuar në përpjekje përrealizimin e synimeve shoqërore dhe jo synimeve
egoiste.
Psikologjia kulturore e Horney.
Karen Horney ishte një mjeke e pregatitur në fushën e
psiko-analizës. Si Jungu dheAdleri ajo u shkëput nga Frojdi më tepër për shkak
të theksit që ai i vë faktorëvebiologjikë në personalitet. Ajo besonte se
ndikimet sociale dhe kulturore ishin ndikimeshumë të rëndësishme dhe e fokusoi
teorinë e saj mbi to. Horney gjithashtu nuk ishtedakort me pikëpamjen e Frojdit
se gratë ishin inferiore për shkak të zilisë që ato kanëndaj burrave për
organin seksual mashkullor. Ajo mendonte se gratë kanë zili privilegjetqë
burrat gëzojnë në kulturën tonë si pavarësinë, suksesin, lirinë seksuale dhe
forcën.Si dhe Frojdi, Horni besonte se fëmijëria e hershme është e rëndësishme,
megjithatë ajotheksonte ndikimet shoqërore ndaj fëmijërisë. Dy nevojat kryesore
në fëmijëri janësiguria dhe të qenit i kënaqur, dhe nëse këto nevoja nuk
plotësohen mund të sjellin ankthebazë. Fëmijët janë kryesisht të pafuqishëm dhe
kanë nevojë që të rriturit të kujdesen përta, por nga ana tjetër ata edhe mund
ta urrejnë këtë gjendje dhe të zhvillojnë armiqësi me
rindërit. Por meqë kjo armiqësi nuk lejohet në shoqërinë
tonë dhe meqë fëmija është ivarur nga i rrituri, kjo armiqësi shtypet dhe mund
të çojë deri në ankthe, ndjenja vetmie epafuqishmërie. Me qëllim që të mbrohet
nga ankthi bazë, njeriu përpiqet të fitojëdashurinë e të tjerëve apo fiton
pushtet mbi të tjerët. Këto strategji mund të jenë kaq tësuksesshme, saqë ato
me kalimin e kohës bëhen pjesë e personalitetit të individit.
Horniidentifikonte disa nevoja neurotike që janë zgjidhje joracionale për
ankthin bazë, si:dashuria, pushteti, shfrytëzimi, prestigji, arritja,
perfeksioni dhe mbështetja në vetvete.Me kalimin e kohës Horney propozoi tre
tendenca neurotike (apo mënyra adaptimi) nëvend të dhjetë nevojave të veçanta
neurotike.
Personaliteti që përshtatet (që lëviz drejt njerëzve)
karakterizohet nga një nevojë efuqishme që të tjerët ta duan dhe t’ia kenë
nevojën.
Personaliteti agresiv (që lëviz kundër njerëzve)
karakterizohet nga nevoja për tëvepruar në mënyrë agresive në një botë që e
shikon si armiqësore.
Personaliteti i larguar karakterizohet nga nevoja për të
mbajtur distancë nga të tjerët.Teoria e personalitetit e Horney është më
optimiste se ajo e Freud, mbase sepse ajo nukthekson faktorët biologjikë, por
ato socialë që janë të modifikueshëm.
Teoritë humaniste.
Psikologët humanistë përqëndrohen në veçantitë e
personalitetit njerëzor. Ndonjëherë ataquhen teoricienë të vetes, sepse
theksojnë veten (ç’është dhe ç’nuk është pjesë e vetes).Teoricienët humanistë e
shohin individin si shumë aktiv në përcaktimin e rrugës që do tëmarrë jeta e
tij. Ata janë në përgjithësi optimistë dhe përqëndrohen më shumë në
anëtpozitive sesa në dobësitë e njeriut, ata theksojnë se çdo individ është një
dhe i vetëm dhethonë se mënyra e duhur për ta studiuar
një person është ta studiosh atë si njësi totale qënuk mund të
ndahet në pjesë.
Teoria e vet-aktualizimit e Maslow.
Abraham Maslow e përqëndroi teorinë e tij të personalitetit
në personin e shëndoshëpsikologjikisht. Ai besonte se natyra bazë e njerëzve
është e mirë dhe se individi ka njëmotiv të lindur që e shtyn drejt
vet-aktualizimit.Maslow i mendon njerëzit si të lindur me një hierarki nevojash
– kur nevojat e nivelitprimar plotësohen, dalin në pah nevojat e shkallës së
dytë. Hierarkia e nevojave përfshinnevoja fiziologjike, nevoja të sigurisë,
nevoja të përkatësisë dhe dashurisë, nevoja tëvlerësimit dhe vet-aktualizimit.
Katër të parat quhen nevoja bazë.
Piramida e nevojave njerëzore.
Vet-aktualizimiNevoja për vet-vlerësimNevojat e përkatësisë
dhe dashurisëNevoja për siguriNevoja fiziologjike (uria, etja, seksi, të
ushtruarit, pushimi)
Nevojat fiziologjike
– sipas Maslow nevojat fiziologjike përfshijnë motive të
tilla si uria,etja, seksi, të ushtruarit dhe pushimi. Njeriu ka nevoja
fiziologjike deri në momentin kurdisa nga nevojat e mësipërme janë plotësuar,
të paktën pjesërisht. Mos harroni se nevojatmë të larta në hierarki mund të
bëhen më të mprehta kur nevojat fiziologjike fillojnë eplotësohen. Maslow
besonte se shumica e antarëve të shoqërisë i plotësojnë si duhetnevojat
fiziologjike. Pasi këto plotësohen, individi motivohet nga nevojat për siguri.
Nevojat për siguri
– motive të tilla si mosrrezikimi, qëndrueshmëria, liria nga
frika dheankthi, nevoja për strukturim dhe rregull janë nevoja për siguri.
Mosrrezikimi, mbrojtjadhe siguria bëhen forca zotëruese të jetës së personit
deri në momentin kur atoplotësohen. Fëmijëve u pëlqen rutina dhe mjedisi
familjar dhe kur këto gjëraç’rregullohen rëndshëm, ata përjetojnë probleme.
Ndërsa kur njeriu rritet, nevojat përsiguri plotësohen më mirë, me përjashtime
të vogla. Kur ju ndjeheni i siguruar dhe iparrezikuar, atëherë ju lindin nevoja
të tjera sociale, të cilat janë të një niveli më të lartë.
Nevojat për përkatësi dhe dashuri
– motive të tilla si dashuria dhe afeksioni
konsiderohennevoja përkatësie dhe dashurie. Kur na kanë lindur këto nevoja ne
ndjejmë dëshirën përmiq, për familje e kontakte shoqërore, ne kemi nevojë për
të bërë pjesë në një grup aponjë familje. Maslow mendonte se fëmijët shpesh
kanë vështirësi kur u mungon familja,ngaqë ata kanë shumë nevoja që duhen
plotësuar shpejt. Si të rritur ne kemi nevojë të japim e të marrim
dashuri. Ne mund ti plotësojmë këto nevoja përmes martesës, punësapo
veprimtarive shoqërore. Maslow besonte se nëse nuk plotësohen nevojat
përpërkatësi e dashuri lindin probleme psikologjike.
Nevojat për vlerësim
– vlerësimi i lartë i vetes, vet-respekti, suksesi dhe
respektimi nga tëtjerët konsiderohen si nevoja për vlerësim. Nëse duam të
fitojmë respektin e njerëzve tëtjerë, ne duhet të jemi të zotë, kompetentë. Kur
fitojmë mirënjohjen e të tjerëve,vëmendjen e tyre dhe pozitë, ne plotësojmë
nevojat për vlerësim dhe ndjehemi tërëndësishëm e me besim në vetvete. Nëse nuk
i plotësojmë këto nevoja, atëherë priremi tëndjehemi inferiorë e të pafuqishëm.
Vet-aktualizimi
– nevoja e fundit e hierarkisë së Maslow është vet-aktualizimi.
Kurnevojat fiziologjike, të sigurisë, të dashurisë e
të vlerësimit janë plotësuar, individi është imotivuar për të arritur
nevojën e rritjes, të vetaktualizimit (metanevojat). Kjo ka të bëjëme
realizimin nga individi të potencialit të vet të veçantë, me atë që individi të
bëhetç’është i aftë të bëhet. Nevoja e vetaktualizimit është nevojë tepër
individuale, përderisasecili prej nesh ka grupe të ndryshme aftësish. Midis
tyre mund të përdorim nevojën përdije, drejtësi, për të vërtetën e bukurinë.
Metanevojat nuk ekzistojnë në hierarki, sinevojat bazë, ato mund ta
zëvendësojnë njëra-tjetrën. Por pa një ambient të ngrohtë epërkrahës, ku
individi të mund të plotësojë nevojat bazë, ai nuk mund të zhvillojë
njëpersonalitet të vet-aktualizuar për shkak të ankthit që krijohet.Maslow
përshkroi një numër tiparesh psikologjike të personit të vet-aktualizuar.
Njerëzite vetaktualizuar janë realistë dhe i kapin shpejt gjërat e mundshme.
Ata nuk e mërzisinveten duke punuar për synime të paarritshme, e pranojnë veten
dhe të tjerët ashtu siç janë.Meqë ata i kanë zgjidhur konfliktet e tyre të
brendshme, kanë tendencë të përqëndrohennë problemet jashtë vetes së tyre. Por
ata kanë nevojë për jetë personale, sepse kanënevojat e tyre të ndryshme nga
ato të të tjerëve. Ata janë autonomë dhe të pavarur, të aftëpër të vepruar pa
marrë urdhra nga të tjerët dhe jo nga dëshira për të imituar. Njerëzit
evetaktualizuar janë krijues, origjinalë dhe kanë sens humori. Vlerat dhe
qëndrimet e tyre
janë demokratike, ata kanë pasion për të siguruar
mundësi të barabarta për të gjithë që tëbëhen njerëz të vetaktualizuar.
Vlerësimi i personalitetit
Psikologët kanë hartuar një numër metodash për të hartuar
dhe matur personalitetin. Nëshkolla, ndërmarrje, klinika dhe spitale dhe si
pjesë e punës terapeutike me pacientët,psikologët bëjnë shpesh teste
personaliteti. Qëllimi i tyre është të zbulojnë modeletkarakteristike të
sjelljes së një individi. Nga rezultatet e testeve të personalitetit ata mundtë
përcaktojnë se çfarë detyre do ti jepet një personi në punë, ç’lloj lëndësh
mund tëndjekë një student, si dhe çfarë lloj terapie mund ti shërbejë më mirë
një personi tësëmurë. Çdo matje personaliteti duhet të plotësojë disa kërkesa:
1. Vlefshmërinë, që do të thotë se aktualisht matet ajo
që synohet të matet. Nëvlerësimin e personalitetit kjo do të thotë që po matet
personaliteti dhe jo disakarakteristika të përkohëshme, që mund të dalin në një
situatë testimi.
2.Besueshmërinë, që do të thotë qëndrueshmëri dhe
përsëritshmëri: çdo herë që matetpersonaliteti i një personi duhet të merren të
njëjtat rezultate, nëse testi është ibesueshëm.
3.Standartizimi është procesi i përcaktimit të normave apo
standarteve të njerëzve me tëcilët punon. Një test mund të standartizohet duke
e aplikuar atë në një grup të madhqë përfaqëson popullsinë.
4. Prakticiteti është i rëndësishëm në vlerësimin e
personalitetit. Shumica e njerëzve nuk janë të interesuar të bëjnë një
test, qoftë ky edhe shumë i mirë, nëse zgjat 16 orë.Vëzhgimi i personalitetit
përfshin edhe intervistën, por kjo zakonisht shoqërohet ngavëzhgimi dhe testet.
Intervista.
Intervistat klasifikohen si të strukturuara dhe të
pastrukturuara. Në një intervistë tëpastrukturuar pyetjet nuk janë të
përcaktuara dhe biseda merr drejtimin që mendohet simë i përshtatshëm. Në
intervistën e strukturuar përfshihen një grup pyetjesh standarte, qëkanë për
qëllim të japin informacionin që duhet për të vlerësuar personalitetin. Të dy
tipete intervistave janë të rëndësishme për vlerësimin e përsonalitetit, por
ata sigurisht varen
Perceptim efikas i realitetit
Përvoja kulmore.
Pranim i vetes dhe i të tjerëve.
Identifikim me njerëzimin
Spontanitet
Marrdhënie ndërpërsonale të thella
Përqëndrim problemesh
Strukturë me karakter demokratik
Nevoja për jetë personale
Etikë e fortë
Autonomi
Sens humori joarmiqësor
Freski e vazhdueshme e vlerësimit pozitiv
Krijimtari
Rezistencë ndaj humbjes së kulturës.
Karakteristikat e përbashkëta tënjerëzve
tëvetaktualizuar.
46nga zotësia e intervistuesit dhe nga bashkëpunimi e
ndershmëria e të intervistuarit.Intervistuesi duhet të jetë i ngrohtë dhe
miqësor, për ta nxitur të intervistuarin të flasëlirisht.
Vëzhgimi
.Vëzhgimi është ndjekja e sjelljes së një personi në situata
të jetës së përditshme për njëkohë të caktuar. Vëzhgimi ideal është ai
natyralist, ku personi vëzhgohet në ambientenormale. Megjithatë shumë herë
vëzhgimet duhen bërë në një ambient klinik (p.sh. kurmjekët mundohen të
diagnostikojnë problemet e sjelljes) ose në ambiente artificiale (p.sh.në zyrë
gjatë një interviste pune). Vëzhguesi merr shënim sjelljet e subjektit e më
pasmundohet të përcaktojë motivacionin dhe të bëjë një përshkrim të personalitetit
tëindividit që po vëzhgohet. Përsëri suksesi i vëzhgimit varet nga aftësia e
vëzhguesit dhekooperimi i subjektit. Ka shumë mundësi që subjekti gjatë
vëzhgimit të sillet ndryshe ngazakonisht. Ky problem kapërcehet duke bërë
vëzhgime në një periudhë të zgjatur kohe,në mënyrë që individi të ç’tensionohet
e të sillet si normalisht.Me qëllim që vëzhgimi të standartizohet e të bëhet më
objektiv psikologët kanë hartuardisa shkallë klasifikimi. Shkalla e
klasifikimit është një formular që plotësohet ngavëzhguesi gjatë vëzhgimit të
subjektit. Ajo ka një numër kategorish në të cilat shënohenkarakteristikat që
shfaq subjekti. Që të bëhet një klasifikim sa më i saktë i subjektit,
kjoshkallë është mirë të plotësohet nga disa vëzhgues.
Testet objektive të personalitetit.
Testet objektive të personalitetit zbatohen dhe vlerësohen
sipas udhëzimeve tëstandartizuara. Kështu, pavarësisht se kur dhe ku bëhet
testi, ai do të zbatohet dhevlerësohet në të njëjtën mënyrë, duke siguruar në
këtë mënyrë objektivitet në administrimdhe interpretim. Sot ka një numër
testesh objektive që përdoren shumë:
1.Inventari i interesit Strong-Kampell – kombinon
personalitetin e personit me njerëz tëprofesioneve të ndryshme.
2.Inventari shumëfazor i personalitetit i Minesotës –
përbëhet nga 550 pyetje (e vërtetë-e gabuar) që mund të përdoren për të dalluar
një numër çrregullimesh në personalitet.
3.Inventari psikologjik kalifornian – përdoret për të matur
personalitetin e njerëzvenormalë.
4.P16FP.
5.Treguesi i tipit Myer-Briggs (Majer-Brigz) – përdoret për
testimin e personalitetit dheaftësive të nxënësve e studentëve në shkolla.
Testet projektive të personalitetit.
Testet projektive të personalitetit japin stimuj të
thjeshtë, jo të qartë, që i lejojnë subjektittë përgjigjet siç e mendon,
duke projektuar në këtë mënyrë personalitetin e vet. Në këtopërshkrime subjekti
e projekton veten në rolin e heroit të tregimit. Meqë nuk ka përgjigjetë prera,
të drejta supozohet se kjo i minimizon mundësitë e mashtrimit.
Disa prej këtyretesteve janë:
1.Testi i njollës së bojës Rorschach (Roshah) – përbëhet nga
10 karta që përmbajnënjolla boje. Subjekti shikon njollat dhe diskuton lirisht
çfarë sheh.
2.Testi i Aperceptimit Tematik – i jep subjektit fotografi
të jetës së përditshme dhe ikërkon të ndërtojë një tregim për njerëzit e
portretizuar në fotografi.
Megjithatë psikologët kanë vërtetuar se kushtet e
përkohëshme si uria, mungesa e gjumitdhe frustracioni mund të ndikojnë shumë në
përgjigjet e subjekteve. Kundërshtimikryesor i testeve projektive është
keqinterpretimi. Megjithatë ata na japin një pamje tërëndësishme të personalitetit.
Per cdo Detyre Klikoni ne faqen kryesore Home
Per cdo Detyre Klikoni ne faqen kryesore Home