PERMBAJTJE:
Historiku i te drejtes se
konkurrences ne Shqiperi
Shtyllat kryesore te Autoritetit
te Konkurrences
Parimet baze te konkurrenceshttp://eseshkolle.blogspot.com/
Nxjerrja e jashteligjshme nga
tregu e nje kompanie
Abuzimi i ndermarrjeve
Marreveshjet e ndaluara
Kontolli i perqendrimeve
Rastet kur ndalohen apo autorizohen perqendrimet
Hyrje
Promovimi i të drejtave të
konsumatorëve ", prosperiteti dhe mirëqenia janë vlerat thelbësore të
Bashkimit Evropian (BE),dhe kjo është reflektuar në legjislacionin e tij.
Anëtarësimi në Bashkimin Evropian siguron mbrojtje shtesëpër konsumatorët.. Në
këtë dokument është pershkrua niveli
minimal i mbrojtjes të gjitha vendet e BE duhet,sipas ligjit të BE-së, tju japë konsumatorëve. Detajet e saktësise se
çfarë janë të drejtat tuaja - dhe si ju mund
ti mbroni ato - do të ndryshojnë nga vendi në vend në varësi se si ata e
kanë zbatuar në BE rregullat në ligjin e tyre kombëtar. Ju duhet të vini re se
ligjet nacionale mbrojtjen e konsumatorëve mund - në disa raste - tju jap një nivel më të lartë të mbrojtjes.
POLITIKAT EUROPIANE
Politika europiane Antitruse u
zhvillua nga dy rregullat qendrore te percaktuara ne Traktatin mbi Funksionimin
e Bashkimit Europian.
Marreveshjet ndermjet dy ose me
shume operatoreve te tregut te pavarura te cilat kufizojne konkurrencen, jane
te ndaluara nga neni 101 i traktatit. Kjo dispozite mbulon te dy marreveshjet
horizontale ( mes konkurrenteve aktuale ose potenciale qe veprojne ne te
njejtin zinxhir te furnizimit)
Neni 2 i Traktatit ndalon firmat
qe mbajne nje pozite dominuese ne nje treg te caktuar te abuzojne me ate
pozicion , per shermbull duke abuzuar me cmimet, duke kufizuar prodhimin.
Komisioni eshte i autorizuar nga
Traktati per te aplikuar keto rregulla ndalimi dhe mban nje numer te
kompetencave hetimore per kete qellim ( p.sh. inspektimit te bizneseve,
kerkesat me shkrim per informacion, etj) Ai gjithashtu mund te vendose gjoba
per ndermarrjet qe shkelin rregullat e BE.
KARTELET
Aksioni kundër karteleve është
një lloj i veçantë i zbatimit të antitrust. Një kartel është një grup i
kompanive të ngjashme të pavarura, të cilat bashkohen së bashku për të
rregulluar çmimet, të kufizojë prodhimin ose për të ndajnë tregjet ose konsumatorët
mes tyre.Në vend që të konkurrojnë me njëri-tjetrin, anëtarë të kartelit të
mbështeten në njëri kurs të tjerëve rënë dakord të veprimit, i cili zvogëlon
stimujt e tyre për të ofruar produkte të reja ose më të mirë dhe shërbime me
çmime konkurruese. Si pasojë, klientët e tyre (konsumatorët apo bizneset e
tjera) të përfundojë duke paguar më shumë për cilësinë më pak. Kjo është arsyeja pse kartelet janë të paligjshme
sipas ligjit të BE-së konkurrencës dhe pse Komisioni Evropian vendos gjoba të
rënda mbi kompani të përfshira në një karteli.
Për mbrojtjen e konkurrencës”.
Autoriteti i Konkurrencës është
institucioni publik i ngarkuar nga ligji, për të mbrojtur konkurrencën e lirë
dhe efektive në Shqipëri. Ky institucion ka për qëllim të mbrojë konkurrencën
në vetvete, si një e mirë publike. Në këtë mënyrë mbrojtja e konkurrencës
efektive i shërben interesit publik. Ky ligj është i zbatueshëm në të gjithë
sektorët e ekonomisë, si dhe për të gjitha ndërmarrjet, private dhe shtetërore,
që ushtrojnë veprimtarinë e tyre në territorin e Republikës së Shqipërisë, si
dhe për ndërmarrjet që veprimtarinë e ushtrojnë jashtë këtij territori, por
pasojat e saj ndihen në tregun e brendshëm.
Puna e Autoritetit të
Konkurrencës mbështetet në tre shtylla kryesore që përcaktojnë mbrojtjen e
konkurrencës:
marrëveshjet e ndaluara
(kartelet);
abuzimin me pozitën dominuese;
bashkimet ose përqendrimet e ndërmarrjeve.
Një tjetër detyrë e këtij
institucioni është të veprojë si nxitës dhe avokat i konkurrencës dhe i
interesave të konsumatorit, si dhe të vlerësojë aktet normative të ndryshme që
mund të cenojnë konkurrencën.
Një aspekt i rëndësishëm i ligjit
aktual për mbrojtjen e konkurrencës është e drejta e çdo personi që t’i
drejtohen drejtpërdrejt gjykatës në rast se pengohen në veprimtarinë e tyre nga
një marrëveshje e ndaluar apo nga një praktikë abuzive. Sipas ligjit këta
persona të mund t’i drejtohet Gjykatës së Tiranës me anë të një kërkesë padie
pavarësisht faktit të inicimit të një procedure pranë Autoritetit.
Marrëveshjet e ndaluara
Marrëveshjet, midis ndërmarrjeve
të cilat mund të sjellin kufizim të konkurrencës janë të ndaluara. Kështu,
parimi që “marrëveshjet duhen respektuar” nuk aplikohet në këto raste.
Autoriteti i Konkurrencës mund të urdhërojë ndalimin e marrëveshjeve të tilla
dhe mund ti vendos gjoba ndërmarrjeve për arritjen e këtyre marrëveshjeve. Ky
rregull zbatohet si për marrëveshjet e shkruara ashtu edhe për ato të
pashkruara.
Kontrolli i përqendrimeve
Te gjitha propozimet e
përqendrimeve, të cilat njoftohen pranë Autoritetit të Konkurrencës shqyrtohen
nëse mund të kufizojnë në mënyrë të ndjeshme konkurrencën efektive në treg.
Nëse rezulton se përqendrimi nuk e cenon konkurrencën, ai autorizohet pa
kushte.
Rastet kur ndalohen apo
autorizohen përqendrimet
Gjatë viteve të fundit ndryshimet
më të mëdha në strukturën e tregun kanë ndodhur te bankat dhe kompanitë e
sigurimit. Hyrja në treg e grupeve të rëndësishme financiare evropiane si
Raiffeisen Bank, Intesa SanPaolo, Societe General, ProCredit Holding etj, kanë
krijuar një mjedis më konkurrues dhe një zgjerim agresiv të degëve dhe
shërbimeve bankare. Rasti më klasik i përqendrimeve ishte bashkimi nëpërmjet
përthithjes i Bankës Amerikane të Shqipërisë me Bankën Italo Shqiptare. Kjo
formë përqendrimi, si rezultat i së cilës Banka Italo Shqiptare pushoi së
ekzistuari si person juridik, duke u krijuar një bankë të re, me të njëjtin
emër: Banka Amerikane e Shqipërisë, rriti fuqinë në treg të bankës së re, duke
e renditur atë në vend të dytë pas Raiffeisen. I parë në këndvështrimin e
eficencës së tregut, forcimi i pozicionit në treg të bankës së re BASh pas
përqendrimit, nuk e kufizon ndjeshëm konkurrencën në treg dhe sjell përfitime
për klientët. Futja e shërbimeve/produkteve të reja, përmirësimi i atyre
ekzistuese, krijimi i sinergjive, nga ulja e shpenzimeve dhe rritja e të
ardhurave, zhvillimi i teknologjive të informacionit, etj., janë tregues
pro-konkurrues që tejkalojnë pasojat që rrjedhin nga forcimi i pozicionit në
treg të BASh-së.
Te drejtat e konsumatorëve
e drejta e mbrojtjes së shëndetit,
mjedisit dhe sigurisë së jetës
e drejta e mbrojtjes së
interesave ekonomikë
e drejta e ankimit
e drejta për dëmshpërblim
e drejta e edukimit;
e drejta e marrjes së
informacionit
e drejta e mbrojtjes ligjore;
e drejta e organizimit në shoqata
ose bashkime për mbrojtjen e interesave të konsumatorëve dhe e drejta e
përfaqësimit në organet e tyre vendimmarrëse.
Dëmshpërblimi i konsumatorit
Shitësi është i detyruar të
pranojë ankesat për mallrat në çdo vend ku ushtron ose paraqet veprimtarinë, me
përjashtim të rastit kur është autorizuar një person tjetër për riparimet
Shitësi vendos për pranimin e
ankesës menjëherë ose brenda 3 ditëve pune
Në rastin e mungesës së
përputhjes, konsumatori ka të drejtën të rizotërojë mallin e sjellë në
përputhje, pa pagesë, nëpërmjet riparimit apo zëvendësimit, të ketë një ulje të
përpjesshme të çmimit, ose konsumatori mund të anulojë kontratën.
Organet kompetente
Institucionet shtetërore
kompetente janë organet kryesore përgjegjëse për zhvillimin dhe zbatimin e
politikave për mbrojtjen e konsumatorëve, për të mbrojtur të drejtat bazë të
konsumatorëve, në mënyrë të veçantë të grupeve të konsumatorëve më të ndjeshëm,
si: fëmijët, të moshuarit, të varfrit, invalidët, të sëmurët, si dhe personat
me aftësi të kufizuara mendore e fizike.
Organi përgjegjës
Ministria përgjegjëse për fushën
e tregtisë, nëpërmjet strukturës administrative përkatëse (më poshtë struktura
përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve), harton politikat dhe siguron
instrumentet rregulluese të mbrojtjes së konsumatorit, si dhe zbatimin efektiv
të këtij ligji
Shoqatat e konsumatorëve
Konsumatorët kanë të drejtë, në
baza vullnetare, të krijojnë shoqata të pavarura konsumatorësh, në mbrojtje të
interesave të tyre, sipas ligjit në fuqi.
Shoqatat e konsumatorëve janë organizata
të pavarura nga tregtarët dhe kanë si qëllim, të përcaktuar me statut,
mbrojtjen e të drejtave të konsumatorëve
Shoqatat e konsumatorëve duhet të
përmbushin kriteret e mëposhtme në mënyrë që të përfaqësojnë interesat
kolektivë të konsumatorëve
anëtarësi aktive
Përvojë
shtrirje gjeografike
Nëpunësit e organeve
administrative shtetërore përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve nuk lejohen
të kenë funksione drejtuese në shoqatat e konsumatorëve.
Bibliografia
Hetemi J Mehdi ‘ Mbrojtja e
tregut te lire nga konkurenca jolajale: aspekti krahasimore’, Prishtine 2004
Baleta Teuta, Kalifa Neritan,
File Luljeta ‘ Dominimi i tregut bankar Shqiptar’, Tirane: Banka e Shqiperise
2000
Perpali Lush, ‘Ceshtje te
konkurrences ne ekonomi’, Tirane: Ideart 2006
