Parimet e termodinamikes
Termodinamika (prej gj.greke thermos që do të thotë nxehtësi
dhe dynamis që do të thotë energji/fuqi) është degë e fizikës që
studion ndikimin e ndërrimit
të temperaturës, shtypjes dhe vëllimit në sistemet fizike
të madhësisë makroskopike përmes analizimit të lëvizjeve kolektive të grimcave
të tyre, duke përdorur statistikën. Përafësisht, nxehtësi do të thotë “energji
në tranzit (lëvizje)” dhe dinamika ka të bëj me “lëvizje/transferim”; kështu që
në thelb termodinamika studion lëvizjen e energjisë dhe se si energjia
shndërrohet.
Në termodinamikë, janë katër
ligje me vlefshmëri të përgjithshme, aq sa ato nuk varen nga detalet e
bashkëveprimit ose sistemit që studiohet. Prandaj, ato mund të
aplikohen/zbatohen në sistemet tek të cilat nuk dihet asgjë, veçse balanca e
energjisë dhe transferimi/shkëmbimi i materies. Shembujt e tillë përfshijnë
parashikimin e Einstein – it për emisionin spontan në shek.XX dhe hulumtimet e
tanishme në termodinamikën e vrimave
të zeza (black holes).
Ligji i zeros në termodinamikë, i cili
thotë se ekuilibri termodinamik është një relacion ekuavalencial
Nëse dy sisteme termodinamike janë në ekuilibër termik me
sistemin e tretë, atherë ato dy sisteme janë në ekuilibër termik me njëri -tjetrin.
Ligji i parë i termodinamikës, rreth
konservimit/ruajtjes së energjisë
Rritja e energjisë së
një sistemi të mbyllur është e barabartë me sasinë e energjisë së shtuar sistemit
me anë të nxehtësisë, minus sasinë e humbur të të punës së bërë të sistemit në
rrethinë.
Ligji i dytë i termodinamikës rreth
entropisë
Entropia totale e një sistemi të izoluar termodinamik tenton
të rritet sa herë që i afrohet vlerës maksimale.
Ligji i tretë i termodinamikës, rreth
temperaturës absolute
Kur sistemi asimptotikisht i afrohet temperaturës zero
absolute të gjitha proceset pothuaj mbarojnë dhe entropia e sistemit
asimptotikisht i afrohet vlerës minimale.
asimptotikisht i afrohet vlerës minimale.
Jane parime
te termodinamikes te cilat zbatohen ne te gjitha lemite e zbatimeve te
energjise por edhe ne ligjet e levizjeve sociologjike, bilogjike, psikologjike
dhe informative.
lParimi
i parë thot qe sasija e nxëhtësise që futet në një sistem shkon ne rritjen e
energjisë së brendeshme të sistemit dhe në kryerjen e një punë përkundër
ambjenit perreth.
lParimi
i dytë apo ligji i entropisë thotë që në sistemet e izoluara entrpia e tij
është gjithmon në rritje. Nderrimi i entropisë së një sistemi definohet si
shumë e tërsishme apo integral i ndërrimeve të nxehtësise pjestuar me
temperaturen e sistemit ne shqyrtim. Kur theksojme entropine (shenohet
me S, aludojme ne ndrrimin e saje por duke filluar nga vlera e saje zero.( E
njeta gje vlen edhe me definimin e potencialit apo distances). Me ndërrimin e
entopisë se sistemit të caktuar analizohet kahja e levizjes së proceseve
fizike, kimike , biologjike etj. Kur ndërrimi i entropise(delta S) është me i madhe
se zero procesi është irreverzibil ( i pa kethyeshem), kur nderrimi është zero
procesi është reverzibil dhe kur ndrrimi ne fjale ka vleren me i vogel se zero
procesi është i pamundur.
Ketu shihet
roli i gjithëanshem i ligjit të ndërrimit të enropise apo parimit te dytë të
termodinamikes. Më anë të tij parashihen levizjet e proceseve ne shkence
shoqeri dhe kahet rrjedhjes se informacionece.Entropia në aspektin informative
definohet si shkalle e crregullesise. Crregullsia apo kaosi dhe rregullesia
janë procese fundamentale në të gjitha lemite e hulumtive.
Të themi
psh. qe Universi si
sistem i izoluar ka nje entropi ne rritje për cka dihet qe ai zgjerohet ne
menyre te pakethyeshme. Parimi i trete ne fakt quhet parimi zero(0) i
termodinamikes.Keto nuk po e trajtojme por vetem te themi qe ai ndihmone ne
definimin e teperatures dhe për ta kuptuar shum lehte, te mendojme situaten si
vijon. Kur dy madhesi janë te njejta me nje madhesi te trete atehere ato janë
te njejta edhe me njera tjetren.
Keto që u
trajtuan me sipër i përkasin termodinamikes fenomenologjike. Përndryshe
ekziston edhe termodinamika statistikore qe trajtohet me anë të teorisë së
probabilitetit e cila është jashte fushes se veshtrimit te paraqitur në këtë
shkrim.