Pirja e duhanit nuk është vetëm një shprehi (ves) e
thjeshtë,por paraqet një kompleks të tërë shprehish dhe situatash shoqërore të duhanxhiut
në jetën e përditshme. Ja vetëm disa nga arsyet më të rëndësishme të pirjes së
duhanit: për shkak të nervozizmit, për shkak të relaksimit, për shkak të
vetmisë, për shkak të mosaktivitetit, për shkak të dietës, për shkak të
shoqërisë, për fitimin e vetëbesimit, për rritjen e kënaqësisë, për zbutjen e
moskënaqësisë, nga shprehia, për stimulim, si dëshirë për identifikim, si një
dëshmi e forcës dhe pozitës së lartë në shoqëri (pirja e cigareve të
shtrenjta), si një formë e lajkatimit, mashtrimit, ikje nga problemet
personale, si mjet për pagjumësi (portierët, rojat, etj.).
Duhani, një ves me pasoja për jetën Çdo 10 sekonda shuhet
një jetë nga pasojat e konsumit të cigareve. Në fillim të viteve 90 kanë vdekur
3 milionë njerëz në vit dhe mendohet që në vitin 2020 deri 2030 do të vdesin 10
milionë njerëz nga demet e duhanit. Lista e sëmundjeve që vijnë si pasojë e
konsumit të duhanit është shumë e gjatë, duke filluar nga sëmundjet e traktit
të frymëmarrjes (kanceri i bronkeve, kancer në fyt, laringjit kronik), të
sistemit kardio - vaskular (infarktit në zemër, pika në tru, arteriosklerozë),
atyre të sistemit të organeve të tretjes (kancer në buzë, gojë, ezofag, lukth,
zorrë dymbëdhjetëgishtore dhe pankreas), duke vazhduar tek ato të traktit
urogjenital (kanceri i fëshikzës së urinës dhe kanceri i mitrës),
Tymi i cigareve përmban mbi 40 substanca kancerogjene dhe
për këtë arsye është e vështirë të caktohet se cila prej tyre është më e
rrezikshme. Tymi i cigareve, një përzierje prej gazrave dhe avullit, gjatë
djegies përkrah nikotinës çliron edhe materie organike, monoksidin e karboni,
okside të azotit, materie kancerogjene, metale të rënda (krom, arsen, kadmium, vanadium). Ç'ka duhet
te dini për nikotinën? Nikotina është perbers më i njohur toksik i cigares.
Nikotina, është alkaloid helmues me erë të keqe, që gjendet në gjethet dhe në
rrënjët e duhanit dhe që vepron si ngacmues mbi sistemin nervor. Nikotina
ndikon në tru në sasi të vogla si nxitëse dhe gjallëruese, në sasi të mëdha
ngurron dhe bllokon dhe në sasi shumë të larta ka pasoja për jetën. Një cigare
përmban 6 deri më 15 miligram nikotinë. Sasia vdekjeprurëse gjatë thithjes
është 1 mg për 1 kg peshë trupore, kjo sasi gjendet në 3 deri në 5 cigare.
Vetëm nikotina është përgjegjëse për varësinë nga duhani. Përbërësit e tymit të
duhanit
PASOJAT E DUHANIT PËR SHËNDETIN
Pirja e duhanit është
shkaktar kryesor dhe i veçantë i sëmundjeve dhe i vdekjeve të parakohshme.
Duhanxhinjtë vdesin 5-8 vjet më herët se ata që nuk pinë duhan dhe janë të
rrezikuar dy herë më shumë nga sëmundjet fatale të zemrës, dhjetë herë më shumë
nga tumori në mushkëri, gojë, fyt, kapërcell, pankreas, veshkë, fshikë urinare,
mitër, dy deri tri herë më shumë nga ulçeri. Fëmijët e prindërve që pinë duhan
lindin me peshë të vogël, shpesh me infeksione të mushkërive, më shumë
infeksione kronike të veshit dhe me shumë mundësi për t'u bërë duhanxhinj më
vonë. Gjithashtu veprimet e dëmshme të tymit të duhanit vërehen në gjëndrat
endokrine dhe sistemin nervor që janë rregullatorë të jetës sonë. Shkakton
dëmtim të funksionimit të organeve reproduktive. Me kalimin e kohës, nën
ndikimin e toksikimit me duhan ngushtohen enët e gjakut të organeve vitale me
pasoja fatale. Lindjet e parakohshme, abortimet dhe vdekshmëria e foshnjave pas
lindjes janë 2-3 herë më të mëdha tek shtatzënat që pinë duhan. Praktikisht, të
gjitha toksine e tymit të duhanit depërtojnë në qumësht nëpër gjëndrat
qumështore. Qumështi i helmuar arrin në lukthin e foshnjës dhe shpërndahet në
tërë organizmin, kurse materiet e tij toksike veprojnë në dobësimin e
mekanizmave mbrojtës të foshnjës. Në gjakun e foshnjës janë gjetur një varg
toksinesh të duhanit, që veprojnë në strukturat e trurit të madh.
Pirja pasive e duhanit Joduhanxhiu i cili qëndron në afërsi
të duhanxhiut thith deri 80% të të gjitha materieve të tymit. Ky tym vetëm për
5 sekonda pasi të futet në organizmin e joduhanxhiut kryen veprimet e veta
toksike. Hulumtimet kanë treguar se në ambientin e ndotur me tym cigareje tek
joduhanxhitë manifestohet me lodhje, marramendje, zvogëlim të aftësive të
kujtesës, rritjen e tensionit të gjakut dhe rritjen e sedimentacionit të
eritrocitve.
. Parapengimi i pirjes se duhanit Ndryshimi i sjelljeve të
duhaxhinjeve dhe mbështetje që duhet dhënë joduhaxhinve. Ndryshimi i
pikëpamjeve ndaj pirjes së duhanit, duke rrënjosur bindjen ndaj pirjes së
duhanit si shprehi e dëmshme dhe e rrezikshme e jo si për një shprehi të
domosdoshme. Ndryshimi përbërjes së duhanit. Të ndryshuarit e mendimit për mos
pirjen e duhanit si norme e detyruar e sjelljes në shoqëri. Për të qenë efikase
lufta kundër pirjes së duhanit duhet që të inkuadrohet tërë shoqëria në këtë
aktivitet të madh. Duhet që të luftohet nëpër shkolla ku ende pirja e duhanit
nuk është bërë shprehi shkatërruese. Dhe së fundi vetëm dëshira dhe vullneti i
fortë mund ta fitojnë luftën kundër duhanit.
Duhani eshte shkaktar edhe i:
Halitosis: gjeresisht era e keqe ndikon negativisht ne
gjendjen psikologjike te cdo individi. Duhani shkakton tharjen e hapsires
gojore ose kserostomise e cila ka lidhshmeri edhe me paradontozen ku paraqitja
e xhepave ne hapesirat interdentale eshte vend adekuat i mbetjeve ushqimore me
cka fermentimi i ushqimit sjell gjere en eren e pakendeshme.
Karcinomi oral: i shkaktuar nga kemikalet dhe mbetjet
toksike qe mpermban duhani, shkaktojne ndryshime ne mukozen orale, duke bere
ndryshime ne indet e buta. Studimet tregojne se duhanpiresit jane 6 here me
shume ne rrezik te zhvillimit te kancerit oral se sa ata qe nuk e konsumojne.
Keqperdorim i alkoolit se bashku me pirjen e duhanit e rrisin rrezikun e
zhvillimit te kancerit te gojes.
Paradontoza: eshte semundje e mishrave te dhembeve qe
si faktore kryesort ndikon ai gjenetik por edhe duhani me perqindje te larte e
shkakton ate duke demtuar mishrat e dhembeve, gjeresisht terheqjen e
mishrave dhe gjakosjen e tyre.
Pirja e duhanit krijon njolla te zeza ose ngjyre kafe ne
siperfaqen e dhembeve. Njollat zakonisht depozitojne ne zonen e qafes se
dhembeve. ashpersia e njolles gjithashtu varet nga sasia e pranishme e gurezve
ne dhembe. njollat e duhanit ne nje proteze jane me te veshtira per tu
pastruar, ato ngjiten ne materialin plastik te protezes dhe eshte rende per tu
pastruar.
10 dëmet që shkakton duhani në shtatzënisë
I paraqitur si një problem global, konsumimi i duhanit dhe
sëmundjet e shkaktuara nga ai zënë vend ndër problemet më serioze të shëndetit
në botë. 50-70% e femrave të cilat konsumojnë duhanin vazhdojnë ta konsumojnë
atë edhe gjatë shtatzënisë.
1. Shkakton lindje të parakohshme: Një shtatzëni normale
zgjat 38-40 javë. Bëhet shkak për një lindje shumë para javës së 38-të.
2. Dëmtimi parakohe i membranës: është dëmtimi ose derdhja
parakohe e ujërave dhe kjo bëhet shkak për lindjen e një fëmije të pazhvilluar.
3. Një zhvillim i vonuar i intrauterit: Cigarja jo vetëm që
pakëson oksigjenin dhe substancat ushqyese që shkojnë tek fëmija nëpërmjet
gjakut por është dhe shkaktare e një zhvillimi të vonë të fëmijës në barkun e
nënës.
4. Intrauerin exitus: quhet vdekja e papritur e fëmijës
në barkun e nënës.
5. Preaklampsi: një shtatzani e shoqëruar me rritje të
tensionit, shfaqje të proteinave në urinë, edemë të tepërt në trup, shikim të
turbullt është treguese e një helmimi. Paraqitet rrezik jete si për nënën ashtu
dhe për fëmijën.
6. Hipertension: është ngritja e tensionit nën efektin e
nikotinës e cila ngushton enët e gjakut. Për këtë arsye edhe të ushqyerit e
fëmijës do të ndikohet negativisht.
7. Dekolman plasenta: Është shkëputja parakohe e
placentës. Në kushte normale placenta shkëputet ose ulet poshtë pas lindjes së
fëmijës. Ndërsa Dekolman plasenta është shkëputja e placentës kur fëmija është
në barkun e nënës , gjë që shoqërohet me hemoragji të rrezikshme.
8. Sindroma Respiratuar distres: është problemi i cili
shoqërohet me vështirësi në frymëmarrje të fëmijës pas lindjes. Problemi
respirator vdekjeprurës tek fëmijët të cilët lindin parakohe (premature) shihet
më shpesh tek shtatzënitë gjatë të cilave konsumohet duhan.
9. Pakësimi i qumështit: bëhet shkak për pakësimin e
sasisë së qumështit tek lehona.
10. Ndikon në nivelin e vitaminës C të qumështit dhe në
pakësimin e veçorisë së saj ushqyese gjatë periudhës së lehonisë.
