Ekosistemi : Eshtë bashkësi aktive e biosferës, që përbehet
nga organizmat e gjalla, vendosur në një hapësire te përcaktuar mire. Në këtë
hapësire organizmat e gjalla janë te lidhura ngushte midis tyre dhe me mjedisin
fizik, në bashkëveprim te shumëllojshëm për shkëmbimin e energjisë e te lendes.
Në përbërjen e ekosistemit gjallesat si bashkësi quhen biocenoze,
ndërsa lënda
organike quhet biotop. Midis dy ekosistemeve shtrihet një zone e cila
karakterizohet nga tipare te përbashkëta te te dy ekosistemeve. Biosfera përbehet
nga miliona ekosisteme. Biodiversiteti është një nocion shumë kompleks që
nënkupton tërësinë e llojeve dhe ekosistemeve në një rajon apo në gjithë
globin, ose shprehur ndryshe biodiversiteti paraqet llojshmërinë jetësore në
tokë. Jeta e gjallë në tokë ka nivele të ndryshme të llojshmërisë duke filluar
nga ADNja, llojet, popullacionet dhe ekosistemi. Sipas të dhënave shkencore në
tërë botën deri me tani janë identifikuar 1.75 milion lloje. Por vlerësimet e
përgjithshme të shkencës janë se ekzistojnë edhe miliona lloje të
paidentifikuara, shumica e të cilave gjenden në vendet tropikale Mjedisi
Biodiversiteti Ekosistemet Ndotja Paraqet hedhjen e materialit kontaminues
(ndotës) në mjedis. Ajo shkaktohet kryesisht nga aktivitetet e njeriut, por
gjithashtu mund të jetë rezultat i fatkeqësive natyrore. Ndotja ka ndikim
dëmtues në çfarëdo organizmash të gjallë në mjedis, duke e bërë praktikisht të
pamundur qëndrueshmërinë e jetës.
Llojet e ndotjeve
NDOTJA E UJERAVE : Uji eshte nje nga elementet kryesore per
jeten e njeriut pasi nepermjet tij ne gatuajme,pastrojme etj.Industria,bujqesia
jane konsumatore te medhenj te ujit.Burimet ujore,po preken si nga faktore
shoqerore ahtu edhe nga faktore natyrore.Nder faktoret natyrore jane:kalimi I
ujit ne siperfaqe ose ne thellesi duke u pezrier me ujrat e ndotura etj.Nder
faktoret shoqerore mund te permendim ndotja qe vjen nga perdorimi I
kimikateve,derdhja e mbeturinave,derdhja e naftes etj.Ndotja e ujit sjell
pasoja te renda per jeten si:zhdukja e gjallesave te ndryshme te
ujit,mosperdorimi per nevojat jetike te ujit,perhapjen e semundjeve infective
etj. II.
NDOTJA E TOKES : Toka ku ne jetojme dhe zhvillojme
veprimtarite tona eshte mjaft e rendesishme.Pa te nuk mund te kete jete ashtu
si dhe uji.Toka eshte e rrezikuar nga ndotja.Te njejtet faktore qe ndotin ujin
e ajrin e ndotin edhe token.Nga ana tjeter toka eshte e rrezikuar edhe nga
humbja e shtreses se siperme qe perdoret prej njeriut per zhvillimin e
bujqesise,blegtorise.Humbja e saj vjen nga fenomeni I shpyllezimit,erozionit,ndryshimit
te temperaturave etj.
NDOTJA E AJRIT : Zhvillimi I industrise dhe perdorimi I
makinave ben qe ajri qe ne thithim te jete mjaft I ndotur sidomos ne zonat
urbane ku eshe e perqendruar edhe popullsia me e madhe.Ajri qe ne thithim eshte
I mbushur me elemente te rrezikshme per jeten si CO2,Pb etj.Kjo ka bere qe te
shfaqen nje numer I madh semundjesh me rrezik te larte per jeten si p.sh.
llojet te ndryshme te kancerit.Ndotja e ajrit eshte e ndryshme ne ambiente te
ndryshme.Ka disa mjedise pune si ne shkrirjen e metaleve,ne dege te indudtrise
ku perdoren kimikate etj, ku shkalla e ndotjes se ajrit eshte shume e larte dhe
rrezikon shendetin e punetoreeve dhe te banoreve perreth.Burimet kryesore qe
kane ndikuar ne rritjen e ndotjes se ajrit jane:djegia e mjeteve te
transporteve dhe djegia pa rregulla e mbeturinave Burimet e ndotjes Ndotja vjen
nga:
Ø
Industria Ø
Transporti Ø
Amvisëritë
Ø
Ujërat e zeza Ø
Mbeturinat Ø
Bujqësia
v
Ndotja ne Shqiperi Prej disa vitesh, Shqipëria është përfshirë në zhvillime të
vrrullshme urbane, gjë që është shoqëruar me një faturë jo të vogël në planin
mjedisor. Rritja e konsumit, transportit, mbeturinat urbane apo inerte, derdhja
e ujërave të zeza në dete e lumenj, prerja pakriter e pyjeve, gërryerja e
shtretërve të lumenjve, djegia e gomave, gërryerja e maleve, ndërtimet e
pakontrolluara, etj, janë vetëm disa prej ndikimeve të ndodhura mbi mjedis.
Shpesh njeriu nuk e kupton se ajo cfarë e rrethon, edhe nëse nuk mund ta shikoj
(ajri), ndikon drejpërsëdrejti në cilësinë e jetës. Për rrjedhojë, ai tenton të
bëhet indiferent ndaj cështjeve të mjedisit, deri në momentin që natyra reagon
ashpër (përmbytje, psh). Në fakt, ndikimi negativ mbi mjedis, është një faturë
që të gjitha shtetet po e paguajnë për zhvillimin. Për këtë arsye, shpesh,
indikatorët e energjisë, trasportit dhe mjedisit trajtohen së bashku, pasi
është pothuajse e pamundur që të mos ndikojnë te njëri-tjetri. Megjithatë,
shtetet e zhvilluara kanë marrë angazhime serioze dhe po mundohen të japin
shembullin e mirë se jo gjithmonë zhvillimi në përgjithësi dhe ai i industrisë
në vecanti ecën paralel me ndotjen e mjedisit. Nënshkrimi i Protokolleve, të
tilla si ai i Kyoto-s për uljen e emëtimit të gazrave, tregojnë se shtetet e
kanë rritur ndjeshëm vëmendjen e tyre ndaj mjedisit, pasi kjo lidhet
drejtpërsëdrejti me cilësinë e jetës së qytetarëve të tyre. Akoma më i
rëndësishëm është Protokolli i Gothenburg-ut, i cili përcakton tavanet për
emëtimin e katër ndotësve më të rrezikshëm të ajrit, që krijojnë shirat acide.
Ndotja në disa zona bregadetare është 6-15 herë mbi parametrat e lejuar,
mbeturinat urbane janë në rritje të vazhdueshme, ndërkohë që një pjesë fare e
vogël e tyre riciklohet. Përgjithësisht, ato digjen. Probleme pa fund shfaqen
në trajtimin e mbeturina spitalore, kimikateve të derdhura nëpër lumenj, në
ajrin që thithin kryeqytetasit, pluhurat për shkak të ndërtimeve apo ndotjes
akustike në qendrat e banuara. Probleme mbart edhe administrimi i burimeve
ujore dhe zonave të peshkimit. E megjithatë, Raporti për Gjendjen e Mjedisit
2009, i Ministrisë së Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimi të Ujërave e
përcaktonte vendin tonë si “një mjedis i pastër dhe i shëndetshëm” . Ndoshta
Shqipëria nuk është ndër vendet më të ndotura në botë, por duhen marrë
urgjentisht masa për ndërprerjen e masakrës mjedisore dhe paralel me të hapa
konkret për përmirësimin e situates. Shqiperia ka : » Nënshkruar 7 Konventa
Ndërkombëtare për cështje të ndryshme mjedisore; » Hartuar 7 Strategji
Zhvillimi për disa aspekte mjedisore; » Ka mbi 23 ligje për mbrotje të
mjedisit, biodiversitetit, florës e faunës, etj; » Ka mbi 20 ligje për
ratifikime e aderime nëpër Protokolle Ndërkombëtare, Marrëveshje, Amendamente,
etj; » Mbi 20 rishikime e shtesa të legjislacionit të mëparshëm; » Mbi 80 VKM
që lidhen drejtpërsëdrejti me mjedisin; » 20 udhëzime dhe mbi 5 rregullore,
etj. I domosdoshëm është zbatimi i ligjeve dhe zotimeve të nënshkruara, dhe
akoma më tej, vullneti për të cuar deri në fund nismat që ndërmerren për
mbrotjen e mjedisit
RREGULLORE PËR MBROJTJEN E MJEDISIT
1.Dispozitat e Përgjithshme
Neni -1 Me këte
rregullore krijohet baza juridike për mbrojtjen e Mjedisit në nivel lokal për
qytetarët e komunës, në mënyrë që të jet i përballueshëm dhe në përputhëshmëri
me zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik të Komunës.
Neni- 2 Kjo rregullore përcakton të drejtat dhe detyrimet e
personave fizik dhe juridik për sigurimin e kushteve dhe masave për mbrojtjen
dhe përparimin e Mjedisit duke përfshire detyrimin dhe përdorimin me
përgjegjësi të resurseve natyrore, me qellim të realizimit të së drejtës së
qytetarëve për Mjedisë të shëndetëshëm dhe zhvillim të qendrueshëm ekonomik.
Neni -3 Organet komunale marrin pjesë në aktivitetet e
mbrojtjes së mjedisit në bazë të autorizimeve dhe detyrave të dala nga
dispozitat ligjore dhe dispozitat e kësaj Rregulloreje.
Neni- 4 Komuna është
përgjegjëse për këto çështje mjedisore :
4.1-Krijimin e
standaredeve në bazë të Ligjit për Mbrojtje e Mjedisit ,të akteve tjera
nënligjore të nxjerra në bazë të Ligjit dhe të kësaj rregulloreje për
operatorët lokale,në fushën e mbrojtjes së mjedisit.
4.2-Mbikqyrë
aktivitetet,përputhëshmerin e aktiviteteve me standardet dhe normat ligjore të
operatorëve të cilët veprojn në teritorin e komunës
4.3-Aprovimin e planeve dhe programeve në fushën e mbrojtje
së mjedisit për territorin e Komunës;
4.4-Krijimin e masave të arsyeshme për mbrojtjen e mjedisit
në mënyrë që të jenë në përputhje me zhvillimin e qëndrueshem ekonomik,në
pajtim me Ligj,aktet tjera të nxjerra në pajtim me Ligjin dhe më këtë
Rregullore.
4.5-Krijimin e masave
që kanë për qëllim kontrollin e nivelit të zhurmës në territorin e Komunës;
4.6-Mbaj shënime të cilat përfshijnë të dhënat për të gjitha
aktivitetet , aplikimet për Leje mjedisore komunale, licenca dhe autorizime
tjera mjedisore
4.7-Sigurojnë qasje
të pa pengueshme në informata mjedisore dhe të mundësojnë pjesëmarrjen e
publikut
4.8-çështjet tjera mjedisore që dalin nga Ligji dhe
dispozitat tjera plotësuese të nxjerra në pajtim me ligjin.
Neni- 5 Objektivat
kryesore në përputhje me zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik në Komunë janë:
5.1-zvogëlimi gradual i ndotjes,degradimit dhe dëmit mjedisor si dhe zvoglimin
ose ndalimin e atyre aktiviteteve ekonomike dhe aktiviteteve tjera që
paraqesinë rrezik për shëndetin e njeriut dhe mjedisit; 5.2-mbrojtja e balancit
të përgjithshëm ekologjik në territorrin e Komunës; 5.3-shfrytëzimi racional
dhe i qëndrueshëm i burimeve natyrore dhe tokës bujqësore; 5.4-mbrojtja e
monumenteve të rralla natyrore,dhe 5.5-Ruajtja dhe rehabilitimi i vlerave
kulturore dhe estetike të peizazhit natyror. Neni- 6 6.1. Instrumentet për
mbrojtjen e mjedisit. 1. Mbrojtja e mjedisit rregullohet me: 1.1.
infrastrukturë ligjore; 1.2. dokumentet për mbrojtjen e mjedisit; 1.3.
instrumentet ekonomike; 1.4. dokumentet për vlerësimin e ndikimit në mjedis;
1.5. instrumentet për monitorimin e mjedisit; 1.6. menaxhimin e mbrojtjes së
mjedisit nga personat juridik ose fizik 6.2.Individëve,ndërmarrjeve dhe
organeve dhe organizatave tjera iu ndalohen aktivitetet që pa arsyeshmëri
rrezikojnë peizazhet natyrore dhe monumentet me vlera të rrala natyrore nën
mbrojtje në territorin e Komunës. 6.3.Organet dhe organizatat tjera në nivel
komunal janë të obliguara që të bashkëpunojnë dhe ti koordinojnë aktivitetet në
zhvillimin dhe përvetësimin e çdo mase,standardi apo aktiviteti që ka për
qëllim mbrojtjen e mjedisit.
Zonat më të ndotura Mbetjet e rrezikshme
1. Alba Film
ish-Kinostudio ( Tiranë) dhe 15.700 kg mbetje të tjera 50 gr kripëra cianuri 2.
Ndërrmarja Dajti ( Tiranë) cianurit 3. Fabrika e baterive (Berat) Pb,Cd, Ni 759
kg përzierje të Metale të rënda, 4.Miniera e ( Përrenjasit ) Metale të rënda
5.Miniera e Bitinckës( Korçë) Metale të rënda 6.Dampa e Shllameve të Fe-Ni
Metale të rënda 7.Uzina e Shkrirjes së Ferrokromit( Elbasan ) 8.Dampa e
pesticideve (Rrëshen) 400,000m kub mbetje industriale Metale të rënda, pestice
9.Uzina e tekstileve Berat 80 kg amoniak RRJETI I ZONAVE TË MBROJTURA NË
SHQIPËRI Tropojë Tropojë Lumi i Gashit Lugina e Valbonës Gjirokastër Shkoder
Kardhiq Thethi Dibër Lura Vlorë Llogara Korçë Sarandë Bredhi i Drenovës
Butrinti Tirane Mali I Dajtit Delvinë Syri i Kaltër 126 ton kimikate
Mirditë Shkodër Bjeshka e Oroshit Lumi Buna-Velipojë
etj… v Pasojat e ndotjes Pasojat
e ndotjes së ujit Mbi dy të tretat e sipërfaqes së Tokës është e mbuluar nga
uji, ndërsa më pak se një e treta është marrë nga Toka. Si popullsia e Tokës
vazhdon të rritet, vazhdon të rritet edhe presioni mbi burimet ujore të
planetit. Në një kuptim, lumenjtë dhe ujërat tonë janë duke u ndotur nga
aktivitetet e njeriut, kështu që cilësia e tyre është duke u zvogëluar. Ndotja
e ujit dhe përdorimi i tij ka ndikim të drejtpërdrejtë në shëndetin e njeriut
dhe lë pasoja për kohë të gjatë. Sot në botë njihen më se dyqind sëmundje që
paraqiten si pasojë e përdorimit të ujit të ndotur. Sipas Organizatës Botërore
të Shëndetësisë (WHO) nga uji i ndotur, sot në botë sëmuren mbi pesëqind milion
njerëz. Nga uji i papastër pasojnë një sërë sëmundjesh, ku, ndër më të
rëndësishmet janë kolera, tifoja e zorrëve, hepatiti, tularemia etj. Këto
sëmundje shpesh kanë marrë viktima njerëzore. Ne ditët e sotme me zhvillimet e
avancuara që po ecën bota, është vështirë të mendohet për një jetë në Tokë me
ujë të pastër. Si ta ruajmë pastërtinë e ujërave ? 1. të përdoren detergjente
pa fosfate , 2. të përdoret letër tualeti të pazbardhur , 3. mos të derdhen
yndyrëra ose vajra në lavaman apo në guacë , 4. mos të hedhen mbeturinat e
ushqimit në lavaman por të hedhen në shporta për mbeturina , 5. mos të derdhen
ngjyrat në kanalizim 6. mos të përdoret guaca si shportë e mbeturinave 7.
gjethet dhe mbeturinat bimore mos të hedhen në kanalizim
Pasojat e ndotjes se Tokes Ndryshimet në përdorimin e
tokës.
Toka është produkt natyror. Natyrës i është dashur një kohë
e gjatë për të krijuar shtresën e dheut me potencialin prodhues të saj dhe nuk
ka asgjë të përbashkët me ndërtesat që janë produkt shoqëror. Natyrisht edhe
toka ka një pjesë si produkt shoqëror, pjesë vlerore që është pozitive kur në
të pasqyrohen kontributi individual e shoqëror që sjell rritjen e pjellorisë së
saj. Vlera mund të jetë negative kur veprimet e papërgjegjëshme i kthejnë
ekosistemet e dobishme ekologjikisht dhe ekonomikisht në agrocenoza me vlera të
përkohëshme. Shëmbuj të tillë ka mjaft si prishja e kullotave subalpine për tu
kthyer në tokë arë për kultivimin e patates, kthimi i tokave të mbjella me
shkurre në livadhe e kullota, kthimi i lagunavebregdetare në tokë arë etj. Çdo
ndryshim në përdorimin e tokës ka të ngjarë të ndryshojë ekosistemin që do të
ishte i pranishëm në mënyrë natyrore brenda një zone. Dy shëmbuj specifikë të
ndryshimit dhe shkatërimit të ekosistemeve natyrore nëpërmjet veprimtarisë së
njerëzve janë shpyllëzimi dhe shkretëzimi. Shpyllezimi Për mijra vjet njerëzimi
ka pushtuar pyjet, prerë pemët dhe shndërruar zonën në tokë bujqësore që është
përdorur për rritjen e drithërave dhe kullotjen e kafshëve. Shpesh herë,
mbetjet e pyllit janë djegur si proces i pastrimit të tij. Pyjet nuk dëmtohen
vetëm nga zjarri dhe ndotjet por edhe nga streset klimatike. Streset klimatike
si ndryshimet e shpejta të temperaturës janë tepër të rëndësishme sepse
shkaktohen nga aktivitetet njerëzore dhe në veçanti nga efekti serë. Shkalla e
shpyllëzimit po përshpëjtohet, zevëndësimi i i pyjeve natyrore mund të jetë I
pamundur dhe disa nga ndryshimet mund të kenë efektet afatgjate në klimën
botërore.
Shkretëzimi Shkretëtirat natyrore ndodhen si në
rajonet me klimë të nxehtë edhe në rajonet me klimë të ftohtë. Ato
karakterizohen nga sasi e ulët e rreshjeve dhe ndërprerjen e tyre të here pas
herëshme , zakonisht më pak se 250 mm në vit.Ndonjëherë thatësira totale
vazhdon nga një vit në tjetrin. Për shkak të sasisë së pakët të ujit zonat e
shkretëzuara kanë një mbulesë të kufizuar bimore. Shkretëzimi përkufizohet si
degradim i tokës në zona të thata, gjysëm të thata dhe sub të lagështa të thata
që zhvillohen kryesisht nga ndikimi I pafavorshëm i njeriut. Ky përkufizim
vlerëson veprimtarinë njerëzore si shkakun kryesor të shkretëzimit në ditët
tona, gjithashtu lidh progresin e këtij procesi me rritjen e popullsisë dhe
trysninë e vazhdueshme në burimet natyrore të zonës. Preokupimi njerëzor lind
nga humbja e prodhueshmërisë së tokës që mund të përdorej për bujqësi duke çuar
në varfëri ose dhe uri ndërmjet njerëzve që e kanë banuar tradicionalisht këtë
zonë.
Kujdesi për Token
Duke pasur parasysh
rëndësinë e tokes për mbajtjen, vazhdimin dhe zhvillimin e jetës në të, ne
duhet edhe të kujdesemi për te dhe të veprojmë në mënyrë sa më të drejt. Mos të
hedhim mbeturina në vende publike dhe të pastërta, të bëjmë gjithçka që të
zvogëlojmë emisionin e gazrave helmuese, të mos ndërtojmë objekte mbi toka
pjellore, të përdorim me kujdes pesticidet dhe mos ta teprojmë me to, të
punojmë në fushën e gjelbërimit dhe pyllëzimit posaçërisht në vende ku ka
filluar të paraqitet dukuria e erozionit apo zhveshjes së korës së tokës. Me
këto veprime ne do të përfitojmë shumë të mira sepse për çdo kujdes për natyrën
ajo din të na shpërblejë shumëfish. Gjelbërimi dhe pyllëzimi i hapësirave
tokësore përpos bukurisë së vet kanë edhe anën positive sepse rrisin sasinë e
oksigjenit në ajër, thithin dyoksidin e karbonit, gaz i cili është shumë i
rrezikshëm për shëndetin tonë, ndalin dhe pastrojnë nga ajri grimcat e
pluhurit, krijojmë vende për relaksim dhe atraksion, si dhe shumë të mira të
tjera për njeriun dhe për një jetë më të shëndoshe v Pasojat e ndotjes se ajrit Në
çfarë mënyre mund ta pakësojmë ndotjen e ajrit? Ndotja e ajrit nga industria
mund të pakësohet me përdorimin e teknologjisë sa më moderne, përdorimin apo
vendosjen e filtrave në tymtarët e
fabrikave, me ndërtimin e tymëtarve sa më të lartë, me
përdorimin dhe prodhimin sa më të madh të energjisë alternative e cila mënyrë e
prodhimit e ndotë fare pak ose nuk e ndotë mjedisin. Ndotja e ajrit nga
automjetet mund të pakësohet me përdorimi më ekonomik të automjeteve. Për
relacione më të shkurta duhet ti përdorim biçikletat, roshullat por mundemi
edhe të ecim këmbë, ndërsa për relacione më të gjata duhet ti përdorim mjetet e
transportit publik. Poashtu do të duhej që automjetet ti servisojmë rregullisht
sepse automobili në gjendje të rregullt e ndotë më pak mjedisin, ose të
instalojmë në automjete sistemin e djegies me gaz i cili ndotë mjedisin më pak
dhe është më ekonomik. Përdorimin e automjeteve duhet ta zvogëlojmë në minimum
derisa nuk të prodhohen automjete më të përsosura të cilat do ti përdornin
lëndët djegëse të cilat ndotin më pak mjedisin. Parimet me të rëndësishme për
mbrojtjës së mjedisit: n
Shfrytëzimi racional i burimeve, reduktimi i emetimeve në ajër, reduktimi i
ndotjes së ujit dhe tokës, dhe riciklimi i mbeturinave; n Ruajtja e vlerave biologjike
-ekologjike të mjedisit nëpërmjet ruajtjes së florës dhe faunës, dhe të vlerave
të trashëgimisë natyrore; n
Mbështetja në përdorimin e burimeve të ripërtërishme, bashkë prodhimin e këtyre
burimeve dhe të llojeve të ndryshme të energjisë; n Promovimi i kursimit të
energjisë në mesin e publikut n
Shfrytëzimi i pajisjeve shtëpiake me efikasitet të lartë, të tilla si llambat e
dritës;
n
Reduktimi dhe riciklimi i mbeturinave
KALENDARI MJEDISOR
02. Shkurt Dita Ndërkombëtare e Ligatinave 05. Mars Dita Botërore e Efiqiencës
se Energjisë 15. Mars Dita Ndërkombëtare e Konsumatorit 22. Mars Dita Botërore
e Mbrojtjes së Ujit 23. Mars Dita Botërore e Meteorologjisë 24. Mars Dita
Europijane e Parqeve 05. Prill Dita e Zogjve 07. Prill Dita Botërore e
Shëndetit 22. Prill Dita Ndërkombëtare e Tokës 24. Prill Dita Botërore e
Mbrojtjes së Kafshëve Laboratorike 15 .Maj Dita Ndërkombëtare e Ndryshimeve
Klimatike 22. Maj Dita Ndërkombëtare e Biodiversitetit 31. Maj Dita botërore
kundër Duhanit 05. Qershor Dita Botërore e Mjedisit 08. Qershor Dita Botërore e
Oqeaneve 17. Qershor Dita Botërore e Luftës kundër Shkretëtirëzimit 21. Qershor
Dita e Liqenit të Ohrit 11. Korrik Dita Botërore e Popullsisë 18 .Gusht Dita
Ndërkombëtare e Gjeologjisë 26. Gusht Dita Botërore e Maleve të Pastra 16.
Shtator Dita Ndërkombëtare e Mbrojtjes së Ozonit 21. Shtator Dita Botërore e
Paqes 22. Shtator Dita Evropiane e Qyteteve pa Makina 27. Shtator Dita Botërore
e turizmit 04. Tetor Dita Botërore e Mbrojtjes së Kafshëve 06. Tetor Dita
Botërore e Habitateve 08. Tetor Dita Ndërkombëtare për Pakësimin e
Shkatërrimeve 15. Tetor Dita Ndërkombëtare e Ecjes në Natyrë 16. Tetor Dita
Ndërkombëtare e Ushqimit 17. Tetor Dita Ndërkombëtare për Zhdukjen e Varfërisë
31. Tetor Dita Ndërkombëtare e Detit të Zi 08. Nëntor Dita Ndërkombëtare e
Zonave Urbane 11. Dhjetor Dita Ndërkombëtare e Maleve
BIODIVERSITETI
• Çfarë është Biodiversiteti? Biodiversiteti është një
nocion shumë kompleks që nënkupton tërësinë e llojeve dhe ekosistemeve në një
rajon apo në gjithë globin, ose shprehur ndryshe biodiversiteti paraqet
llojshmërinë jetësore në tokë. Jeta e gjallë në tokë ka nivele të ndryshme të
llojshmërisë duke filluar nga ADNja, llojet, popullacionet dhe ekosistemi. Sipas
të dhënave shkencore në tërë botën deri me tani janë identifikuar 1.75 milion
lloje. Por vlerësimet e përgjithshme të shkencës janë se ekzistojnë edhe
miliona lloje të paidentifikuara, shumica e të cilave gjenden në vendet
tropikale (vlerësohet se numri i llojeve mundë të jetë mbi 5 milion).
Humbja e biodivesitetit si problem global Biodiversiteti përbën aktualisht një ndër problemet më të mëdha në bote. Është vlerësuar se rrjedha ne këtë trend e kërcënimit të ekosistemeve natyrore do të paraqes rrezik për të ardhmen e njerëzimit dhe mund te sjell pasoja të rënda në natyrë.
Ndonëse kanë kaluar 14 vite që nga nënshkrimi i Konventës ndërkombëtare për Biodiveristetin te mbajtur ne Rio de Janeiro ku nder parimet kryesore te miratuara ka qene edhe “ruajtja e vitalitetit dhe shumëllojshmërisë biologjike te jetës ne tokë dhe përdorimi racional i resurseve natyrore” , problemi i ruajtjes se biodiversitetin vazhdon te jene edhe sot shumë i theksuar
Sipas të dhënave më të reja shkencore që nga vitit 1992 kur u mbajt Samiti i Rios, rreth 11.4 % e mjediseve të paprekura në botë janë ndryshuar nga njeriu. Supozohet se vetëm ne 50 vitet e fundit, veprimet e njeriut kane ndryshuar diversitetin e jetës ne planet me tepër se çdo etape tjetër te historisë se njerëzimit.
• • Te dhënat flasin se vetëm ne 100 vitet e fundit, zhdukja e specieve e shkaktuara nga njeriu është shtuar rreth 1000 here. Po ashtu rreth 12 % e shpendëve, 23 % e gjitarëve, 25 % e haloreve dhe 32 % e ujëtokësorëve kërcënohen për zhdukje, ndërkaq qe rezervat peshkore te botes janë reduktuar deri ne 90 % qe nga fillimi i industrisë se peshkimit.
Ekspertet supozojnë se nëse do te vazhdohet me këtë trend , humbja e biodiversitetit do te ketë pasoja fatale për njerëzimin. Vlerësimet e fundit shkencore parashikojnë se, me ritmet e sotme të shpyllëzimeve, brenda 25-30 viteve të ardhshëm do të zhduken deri ne 10 % te llojeve te njohura në planet. Pasojat e kësaj humbje do të reflektohet edhe në ekonomine botërore dhe në zhvillimet shoqërore në përgjithësi, duke pasur parasysh faktin se afro 40 % e ekonomisë botërore dhe 80 % e nevojave te njeriut plotësohen nga resurset biologjike.
Ekzistojnë shumë faktorë të cilët janë shkaktarë të zhdukjes se llojeve, por më të theksuarit janë: rritja e numrit të popullsisë në botë, shkalla e lartë e shpyllëzimit të sipërfaqeve te pyjeve, tharja e moçaleve, zhvillimi i hovshëm industrial, ngrohja globale, shirat acidike etj.
• Ruajtja e biodiversitetit është e rëndësishme dhe e domosdoshme për shume arsye, por me këtë rast do te përmendim vetëm disa prej tyre:
Humbja e biodivesitetit si problem global Biodiversiteti përbën aktualisht një ndër problemet më të mëdha në bote. Është vlerësuar se rrjedha ne këtë trend e kërcënimit të ekosistemeve natyrore do të paraqes rrezik për të ardhmen e njerëzimit dhe mund te sjell pasoja të rënda në natyrë.
Ndonëse kanë kaluar 14 vite që nga nënshkrimi i Konventës ndërkombëtare për Biodiveristetin te mbajtur ne Rio de Janeiro ku nder parimet kryesore te miratuara ka qene edhe “ruajtja e vitalitetit dhe shumëllojshmërisë biologjike te jetës ne tokë dhe përdorimi racional i resurseve natyrore” , problemi i ruajtjes se biodiversitetin vazhdon te jene edhe sot shumë i theksuar
Sipas të dhënave më të reja shkencore që nga vitit 1992 kur u mbajt Samiti i Rios, rreth 11.4 % e mjediseve të paprekura në botë janë ndryshuar nga njeriu. Supozohet se vetëm ne 50 vitet e fundit, veprimet e njeriut kane ndryshuar diversitetin e jetës ne planet me tepër se çdo etape tjetër te historisë se njerëzimit.
• • Te dhënat flasin se vetëm ne 100 vitet e fundit, zhdukja e specieve e shkaktuara nga njeriu është shtuar rreth 1000 here. Po ashtu rreth 12 % e shpendëve, 23 % e gjitarëve, 25 % e haloreve dhe 32 % e ujëtokësorëve kërcënohen për zhdukje, ndërkaq qe rezervat peshkore te botes janë reduktuar deri ne 90 % qe nga fillimi i industrisë se peshkimit.
Ekspertet supozojnë se nëse do te vazhdohet me këtë trend , humbja e biodiversitetit do te ketë pasoja fatale për njerëzimin. Vlerësimet e fundit shkencore parashikojnë se, me ritmet e sotme të shpyllëzimeve, brenda 25-30 viteve të ardhshëm do të zhduken deri ne 10 % te llojeve te njohura në planet. Pasojat e kësaj humbje do të reflektohet edhe në ekonomine botërore dhe në zhvillimet shoqërore në përgjithësi, duke pasur parasysh faktin se afro 40 % e ekonomisë botërore dhe 80 % e nevojave te njeriut plotësohen nga resurset biologjike.
Ekzistojnë shumë faktorë të cilët janë shkaktarë të zhdukjes se llojeve, por më të theksuarit janë: rritja e numrit të popullsisë në botë, shkalla e lartë e shpyllëzimit të sipërfaqeve te pyjeve, tharja e moçaleve, zhvillimi i hovshëm industrial, ngrohja globale, shirat acidike etj.
• Ruajtja e biodiversitetit është e rëndësishme dhe e domosdoshme për shume arsye, por me këtë rast do te përmendim vetëm disa prej tyre:
• Ruajtja e
biodiversitetit është detyrim i yni moral që t’iu lemë pasardhësve një mjedis
po aq të pasur sa kemi trashëguar nga paraardhësit tanë,. Çdo qenie e gjallë ka
të drejtë të jetojë, ashtu si dhe vetë njeriu; qeniet e gjalla që kane jetuar
dhe evoluar në mijëra milionë vjet mund të zhduken shumë shpejt, por nuk mund
të krijohen përsëri, shume lloje bimore kanë vlera të jashtëzakonshme
shëndetësore, andaj zhdukja e tyre do te thotëzhdukje e kësaj vlere, proçeset
natyrore biologjike janë rregullatorët më të mirë të ruajtjes se mjedisit të
pastër dhe jetës në planetin tonë, biodiversiteti dhe llojllojshmëria
biologjike e natyrës paraqet një potenciale të larta për zhvillimin e turizmit
dhe rekreacionit te një vendi,zhvillimi ekonomik i një vendi mund të sigurohet
përmes ruajtjes dhe përdorimit të qëndrueshëm të pasurive natyrore e
biologjike, dhe mbi të gjitha vetë jeta e njerëzimit në tokë është e varura nga
biodiversiteti- shfrytëzimit te bimëve dhe kafshëve. Mjedisi ndotet në tokë,
ujë dhe ajër. Ky është një problem i madh i kohës sonë. Kështu përgjegjësit
kryesor të ndotjes së ujërave të detit janë shkarkimet urbane, industriale,
bujqësore të zonave më të zhvilluara, si edhe shkarkimet e naftës në zonat ku
ajo nxirret apo rrjedhjet nga anijet naftëmbajtëse. Një nga zonat më të ndotura
është deti Mesdhe, një det i mbyllur dhe jo shumë i thellë, brigjet e të cilit
janë mjaft të populluara.. Shirat acidë, të shkaktuara nga veprimtaria
industriale, prekin kryesisht zonat e industrializuara, por në sajë të
veprimtarisë së erës, ndotja përhapet dhe në zonat shumë të gjera. Psh; në
brigjet e Atlantikut të Amerikës veriore shirërat acidë prekin një zonë që
shkon nga pellgu i lumit kanadez Shën Lorencë, në veri, deri ne gadishullin e
Floridës, në jug dhe në brendësi, deri në rrjedhjen e Misisipit. Rritja e
temperaurës në tokë, e shkaktuar nga efekti serrë, po i prin shkrirjes së
sipërfaqeve të akullta dhe zvogëlimin e tyre. Psh; në vargmalin e Himalajave,
vargmali më i lartë në botë, akullnajat po shkrijnë vazhdimisht.
Edhe zonat e bregdeteve dhe ishujt rrezikohen nga ngrohja e klimës: shkrirja e një pjese të akullnajave çon në rritjen e nivelit të detit. Ndotja e ajrit dëmton jetën e njeriut, dëmton sytë, rrugët e frymëmarrjes. Sot në shumë vende ka agjenci që matin shkallën e ndotjes së ajrit dhe kur kjo është e lartë marrin masa si mbyllja e fabrikave, ndalojnë qarkullimin e makinave etj
Disa qytete të Shqipërisë, sidomos Tirana dhe Elbasani janë shumë të ndotur. Era e rëndë, thithja e ajrit të ndotur janë disa nga problemet e përditshme me të cilat përballen qytetet, ku trafiku i automjeteve, shkarkimet industriale dhe ngrohja e banesave janë të përqëndruara në zona të ngushta: kush banon në qytet e ndjen menjëherë problemin e ndotjes së mjedisit.
Mbeturinat urbane përmbajnë edhe produkte kimike që zbresin në thellësi dhe ndotin burimet e nëndheshme ujore. Në qytete, ndodhen gjithashtu edhe kantierët e ndërtimit, që shpesh derdhin nëpër lumenj sasi të mëdha materiali ndërtimi.
Edhe zonat e bregdeteve dhe ishujt rrezikohen nga ngrohja e klimës: shkrirja e një pjese të akullnajave çon në rritjen e nivelit të detit. Ndotja e ajrit dëmton jetën e njeriut, dëmton sytë, rrugët e frymëmarrjes. Sot në shumë vende ka agjenci që matin shkallën e ndotjes së ajrit dhe kur kjo është e lartë marrin masa si mbyllja e fabrikave, ndalojnë qarkullimin e makinave etj
Disa qytete të Shqipërisë, sidomos Tirana dhe Elbasani janë shumë të ndotur. Era e rëndë, thithja e ajrit të ndotur janë disa nga problemet e përditshme me të cilat përballen qytetet, ku trafiku i automjeteve, shkarkimet industriale dhe ngrohja e banesave janë të përqëndruara në zona të ngushta: kush banon në qytet e ndjen menjëherë problemin e ndotjes së mjedisit.
Mbeturinat urbane përmbajnë edhe produkte kimike që zbresin në thellësi dhe ndotin burimet e nëndheshme ujore. Në qytete, ndodhen gjithashtu edhe kantierët e ndërtimit, që shpesh derdhin nëpër lumenj sasi të mëdha materiali ndërtimi.
ESE PER MBROJTJEN E MJDEDISIT
Mjedisi ne nje fare menyre perfaqeson vete njeriun. Ai
pasqyron jeten e njeriut si nje liber i hapur. Qe ne momentin qe lind e deri
kur vdes njerezit jane kontakt te panderprere me mjedisin. Ne nga ai marrim te
gjitha elementet e nevojshme per jeten. Me pak fjale ne ekzistojme sepse
mjedisi ekziston. Natyra na ka falur nje te mire te jashtezakonshme. Si cdo gje
tjetre te mire ne ia kuptojme rendesine vetem ne castin kur e humbasin. E
njejta gje po ndodh edhe me mjedisin. Pak e nga pak mjedisi po shkaterrohet dhe
nuk po i ploteson te tera nevojat tona. Ne te ardhmen nuk do te mund te
plotesoje pothuajse asnje nga keto nevoja. Jemi pikerisht ne qe e kemi cuar ne
kete stad, edhe pse deri pak pak kohesh nuk e kuptonim. Pothuajse çdo ditë ne
dëgjojmë per ndonje problem tjetër që ndikon në mjedis -Ndotja, shiu acid,
ndryshimi i klimës, shkatërrimin e pyjeve dhe habitateve të tjera, rënien dhe
zhdukjen e mijëra llojeve të kafshëve dhe bimëve . . . . dhe kështu me radhë.Të
gjitha tingëllojne kaq te trishtuara por ne sigurisht nuk duhet ta humbasim
shpresën! Çdo njëri prej nesh, pavarësisht nga mosha mund të bëje diçka për të
ndihmuar të ngadalësojë disa prej dëmeve.Ne nuk mund ta leme zgjidhjen e
problemeve krejtësisht te ekspertëteve. Ne të gjithë kemi një përgjegjësi për
mjedisin tonë. Ne duhet të mësojmë të jetojmë në një mënyrë të qëndrueshme
domethene të përdorim burimet tona natyrore që përfshijnë ajrin, ujërat e
ëmbla, pyjet, kafshët e egra,tokën bujqësore dhe detet pa i dëmtuar ato.Ne
krijojme shume mbeturina. Do te kishte me shume kuptim te gjenim menyra per t’i
ricikluar dhe riperdorur ne vend qe t’i hedhim ato . Ka shume gjera si keto qe
ne mund te bejme, mjafton vetem te duam t’i bejme!!!