Sistemi diellor është sistem i organizuar planetësh, të cilët sillen rreth Diellit. Sistemi diellor
është një sistem planetar i përbërë nga trupa qiellorë të ndryshëm që mbahen në orbita nga forca e gravitetit të yllit tonë, Diellit. Është i përbërë nga tetë planetë (dhe 166 hënat e tyre), nga tre planetë xhuxhë (Ceresi, Plutoni, Erisi dhe katër hënat e tyre), dhe miliarda trupa të vegjël. Këtu bëjnë pjesë trupat e Rripit të Kuiperit, disa dhjetëra mijëra asteroidë, një numër i pacaktuar por me siguri shumë të madh kometash, meteoritësh, dhe pluhuri ndëryjor.
Planetët e sistemit diellor sipas largësisë nga dielli janë: Mërkuri, Afërdita, Toka, Marsi, Jupiteri, Saturni, Urani dhe Neptuni. Prej këtyre tetë planetëve gjashtë prej tyre kanë satelitë natyrorë të emërtuar zakonisht "hëna" sipas emrit të Hënës së Tokës, dhe secili prej planetëve të jashtëm është i rrethuar nga rrathë planetarë prej pluhuri dhe grimcash të tjera. Të gjithë planetet, përveç Tokës, janë emëruar sipas perëndive dhe perëndeshave të mitologjisë greko - romake.
Dielli është një yll i klasifikuar si xhuxh i verdhe është qëndra e sitemit tonë diellor. Toka dhe trupat e tjere qiellore të sistemit diellor (duke përfshirë planetet, asteroidet, meteoritet, kometat dhe pluhurin kozmik) rrotullohen rreth diellit. Dielli përbën 99% të masës së sistemit diellor. Energjia diellore mbështet pothuaj të gjithë jetën në tokë nëpërmes fotosintezës që nga shfaqja e organizmit të parë. Energjia diellore sjell ndriçim, ngrohtësi, ndihmon rritjen e bimësisë me një fjalë është burim i jetës.
Ka diameter prej 1,392,000 kilometra (sa 109 toka). Eshte nje yll me fushe magnetike aktive. Fusha magnetike e dillellit e jepe efekte shume gjerave qe quhen aktivitet solar duke i inkuadruar edhe njollat e diellit ne siperfaqe te saj. Satelitet e pare te designuar per te mesuar me shume ishin Pioner 5,6,7,8 dhe 9 te cilet u lansuan Brenda viteve 1959-1968. Pastaj ne vitin 1970 Helios 1 dhe 2.Pastaj japonezet e lansuan ne vitin 1991 satelitin Yohkoh pastaj ne vitin 1990 NASA lansoi satelitin Ulysses. Ne vitin 2004 u lansua Genesis per te zbuluar me shume per diellin.
Rreth 73% e masës së diellit është hidrogjen, 25% është helium, dhe pjesa tjetër përbëhet nga sasi të vogla elementesh të rënda. Mosha e diellit është rreth 4.6 miliardë vjet dhe ai është pothuajse në gjysmën e ciklit të tij të zhvillimit gjatë të cilit ndodh proçesi kimik i shndërrimit të hidrogjenit në helium. Gati 5 milionë ton lëndë diellore kthehet në energji çdo sekondë brenda bërthamës së diellit, duke prodhuar neutrino dhe rrezatim diellor. Pas rreth 5 miliard vjetësh supozohet se dielli do të shndërrohet në fillim në një gjigand të kuq dhe pastaj në një xhuxh të bardhë, duke krijuar një mjegullnajë planetare. Energjia e rrezatuar është e krijuar në brendesi të tij nga përzjeria e hidrogjenti me helium, dhe është në një gjendje ekuilibri hidrostatik, që do të thotë që nuk përhapet (për shkak të presionit që krijohet nga reaksionet termonukleare).
Merkuri ka qenë vizituar nga një satelit i SHBA, Mariner 10, e cila beri nje fluturim nga afer prej vitit 1974~1975.
Merkuri është rreth një e treta madhësisë së Tokës. Kjo është më e vogël se çdo planet tjetër. Merkuri është shumë afër Diellit dhe nuk ka atmosferë të konsiderueshme. Këto faktorë kontribuojnë ne faktin se siperfaqja e Merkurit ka temperaturë me te larte se qdo planet ose satelit natyror në sistemin tonë diellor. Temperatura e sipërfaqes në anën e më të afërt të Merkurit arrin 427 gradë Celsius, temperaturë të nxehtë të mjaftueshme për të shkrirë kallajin(tin). Në anën e kundert nga Dielli, apo natën, temperatura bie në -183 gradë Celsius. Shkencëtarët kanë zbuluar një fushë magnetike përreth Merkurit, edhe pse nuk është aq i fortë sa fushë rreth Tokës. Shkencëtarët teorizoj se kjo fushë e Merkurit është për shkak se toka e saj perbehet nga sasi e medha e hekurit ose e shkaktuar nga erërat diellore. Atmosfera e Merkurit është shumë e hollë dhe është e përbërë nga heliumi dhe sodiumi. Sipërfaqja e Merkurit eshte formuar nga tre procese: goditjet e objekteve ne sipërfaqe qe rezultuan në formimin e kratereve, nga vulkanet ku lava u shtri neper sipërfaqe, dhe aktivitetit tektonik ku korja e planetit ka lëvizur në mënyrë që të përshtatet ftohjes planetare dhe kontraktimit. Merkuri nuk ka asnjë satelit natyral.
Venera (greqisht: Afërditë, është perëndeshë e dashurisë dhe bukurisë). Planeti është emëruar kështu ndoshta për shkak se ajo është me e ndritura prej të planeteve të njohur dhe me te hershëm. Venera ka qenë i njohur që nga koha parahistorike. Ky është objekti me i ndritur në qiell, përveç Diellit dhe Hënes.
Anija e parë qe vizitoi Veneren ishte Mariner 2 në vitin 1962. Ajo u vizitua nga shumë të tjerë më pas (më shumë se 20 në të gjitha deri tani), duke përfshirë Pioneer Venus dhe Venera Sovjetike 7 qe ishte dhe anija e parë qe ndaloi në tokë në një tjetër planet, dhe Venera 9 e cila ktheu fotografitë e para të sipërfaqes se Veneres. Venera nganjëherë quhet motra e planetit Tokë sepse ato janë mjaft të ngjashme në madhësi dhe gravitetit. Në mënyra të tjera dy planetet janë shumë të ndryshme. Atmosfera ne Venere ose ajri është më së shumti i trashe me acid sulfurik, dhe dioksid karboni. acid sulfurik është një kemikalje që është shumë helmuese për njerëzit. Atmosfera e trashë(dendure) e ka bërë të vështirë për të parë sipërfaqen e saj, dhe deri në shekullin 21 shumë njerëz mendonin se gjërat e gjalla mund të jetojnë atje. Presion mbi sipërfaqe e Veneres është 92 herë me i madhe se ajo e Tokës. Venera nuk ka satelit natyror.
Venera është një planet tokësor kështu, si Toka, sipërfaqja e tij është shkembore. Venera është shumë me e nxehet se Toka. E gjithe dioksidi i karbonit behet ne atmposfere si një batanije, duke e kapluar dhe mbajtur nxehtesin nga Dielli. Kjo e bën Veneren nje nder planetet me te nxehta në Sistemin Diellor me një temperaturë mesatare prej rreth 480 ° C (896,0 ° F). Kjo është aq e nxehtë dhe e mjaftueshme për të shkrirë plumbin.
Sipërfaqja e Veneres është rreth 80% e qetë, fushat jane shkëmbore. Dy zonat më të ngritura quhen kontinente dhe përbëjnë veriun dhe jugun e planetit. Veri quhet Ishtar Terra dhe jug quhet Afërditë Terra. Ata janë emëruar sipas Babilonis dhe perëndeshes greke te dashurisë.
Atmosfera ne Venere është kryesisht dioksid karboni dhe gaz të azotit me retë e acidit sulfurik. Atmosfera është aq e dendur sa qe presioni është shumë i lartë. Presioni është 92 herë ne krahasim me te Tokës, e mjaftueshme për të shtypur shumë gjëra. Është e pamundur që të shikojmë në sipërfaqe të planetit nga hapësira sepse shtresa e trashë atmosferike reflekton 60% të dritës që goditet ne të. E vetmja mënyrë per shkencëtarët qe te shohin ka qenë duke përdorur kamera infra të kuqe dhe ultraviolete.
TOKA
Toka (lat. Terra) është planeti i tretë i sistemit diellor. Toka është rreth 4,55 Miliard vjet e vjetër, dhe i vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është zhvilluar jeta. Toka ka një satelit i cili quhet Hënë. Supozohet që toka u formua si rezultat i shpërthimit të një ylli të madh. Çdo vit toka goditet nga mijëra meteor me madhësi relativisht të vogël te cilet duke kaluar neper atmosfere digjen. Toka e ka përafërsisht formën e topit apo sferës. Si pasojë e rrotullimit të tokës rreth boshtit të vet Toka eshtë deformuar ashtu që në dy polet e saj është e shtypur dhe ka marrë formën e një elipsoidi i tillë që rrafshi që e pret Tokën sipas paraleleve pret një rreth ndërsa rrafshi që e pret sipas meridianeve pret një elipsë. Toka rrotullohet rreth boshtit te vet dhe rreth diellit. Rrotullimi reth boshtit të vet që sjell ndryshimin e dites dhe te nates quhet Rotacion. Rrotullimi rreth Diellit quhet Revulocion si pasojë kemi ndërrimin e stinëve të vitit.
Edhe pse ende nuk ka njohuri të plota për ndërtimin e brndshëm të Tokës është pranuar ndarja e ndërtimit të brendshëm të saj në tri mbështjellje-gjeosfera: korja e Tokës ose litosfera, mbështjellsi i bërthamës ( ose mantia-manteli) dhe bërthama e Tokës. Relievi është tërësia e pamjes së formave të sipërfaqes tokësore pa marrë parasysh mënyrën e krijimit dhe dimensionet e tyre. Relievi është komponentja kryesore e mjedisit gjeografik. Përveç ndikimit të madh që kanë komponentet e tjera të mjedisit gjeografik (klima, ujërat, bota bimore e shtazore, formimi i dherave), relievi paraqet bazën që është e lidhur me të gjitha aktivitetet ekonomike. Shkenca që merret me studimin e ndërtimit , gjenezës, zhvillimit dhe dinamikës bashkëkohore të relievit të sipërfaqes tokësore është gjeomorfologjia (greq. ge-Toka, dhe logos-shkencë, dhe morf- formë). Relievi i sipërfaqes së Tokësore është formuar me veprimin e fuqive të brendshme (endogjene), dhe të fuqive të jashtme (ekzogjene).
Atmosfera (nga qreq. atmós - "avull" dhe sfera - "lëmsh") është një shtresë gazesh që mbulon një trup qiellor. Ajo përbëhet shpesh nga një përzierje gazrash të ndryshëm, dhe mbahet e mbërthyer nga fuqia e rëndesës në trupat qiellorë. Atmosfera është në sipërfaqe më e dendur dhe me rritjen e lartësisë shkon duke u rralluar. Disa planetë përbëhen kryesisht prej gazesh të ndryshëm, dhe kështu ata kanë atmosfera shumë të thella, si p.sh. Jupiteri, Saturni, Urani dhe Neptuni. Toka, Afërdita, Marsi dhe Plutoni kanë atmosferë që mbeshtjell sipërfaqet e tyre, siç e kanë edhe tre satelitët e planeteve të jashtëm: Titani, Enkeladusi (hëna e Saturnit, dhe Tritoni (hënë e Neptunit). Trupa të tjerë qiellorë të sistemit tonë diellor zotërojnë një atmosferë tejet të hollë. Këta janë Hëna (gaz natriumi), Mërkuri (gaz natriumi), Evropa (hënë e Jupiterit) (oksigjeni) dhe Io (sulfuri). Atmosfera e Tokës përbëhet nga pesë shtresa: troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera dhe egzosfera. Hidrosfera është njëra prej katër mbështjellësve të Tokës, që përfshinë të gjitha ujërat e lira në pjesën sipërfaqësore të Tokës. Veti karakteristike e hidrosferës është ripërtëritja e përhershme e saj. Me studimin e hidrosferës, proceset dhe dukuritë në të, merret hidrologjia (greq. hydro-ujë dhe logos-shkencë). Studimi i hidrosferës ka rëndësi shkencore dhe praktike në shfrytëzimin racional të pasurive ujore.
Oqeanet janë sipërfaqe shumë të mëdha të tokës të mbushura me ujë të cilat së bashku formojnë të ashtuquajturin Det botëror. Oqeanet e botës janë:
Oqeani Paqësor
Oqeani Indian
Oqeani Atlantik
Oqeani i Ngrirë i Veriut
Nili është lumi më i gjatë në botë, ndërsa lumi më i madh (ka sasi më të madhe të ujit) është Amazoni qe ndodhet në Amerikën Jugore.
Pedosfera (Gre: pedon - dheu), është mbështjellës i dheut - tokës, gjegjësisht shtresës së imët të punueshme të Korës së Tokës. Toka (dheu) është shtresa e hollë e shkriftë e sipërfaqes së Tokës, e cila punohet dhe paraqet bazën për zhvillimin e bujqësisë, sepse shfrytëzohet për kultivimin e bimëve të ndryshme. Formimi i kësaj shtrese të tokës- dheut, varet nga disa faktorë: klima, relievi, përbërja gjeologjike e shkëmbinjve, bota bimore e shtazore dhe nga vet aktiviteti i njeriut.
Biosfera - ( greq. Bios - jetë dhe sphaire - lëmsh) është njëri nga mbështjellësit sipërfaqësor të planetit tonë, që së bashku me atmosferën, litosferën dhe hidrosferën e sajojnë mbështjellësin gjeografik të Tokës, që është lënda e studimit të gjeografisë. Në përbërjen e biosferës hyjnë të gjithë organizmat e gjallë në tokë, duke filluar prej mikroorganizmave siq janë bakteret deri te njeriu. Mikroorganizmat me ndihmën e qarkullimit të masave të ajrit depërtojnë në lartësi 10 deri 12 km mbi sipërfaqen e tokës. Në oqeane dhe dete organizmat jetojnë edhe në thellësi më të mëdha, kurse bakteret anerobe (që mund të jetojnë dhe pa praninë e oksigjenit) gjenden deri në tri km thellësinë e korës së tokës.
Banorët e Tokës janë të racave të ndryshme. Në bazë të vendit ku jetojnë dhe kushteve klimatike dhe brezit të nxehtësisë në botë ekzistojnë 3 raca njerëzore dominante.
Raca e verdhë :Kinezet, Koreanët, Vietnamezët, Japonezët
Raca e zezë, jeton kryesisht në Afrikë por edhe në vende tjera
Raca e bardhë: jeton në Evropë, Rusi, por edhe në të gjithë vendet tjera të botës
Kultura është tërësia e arritjeve të një populli dhe të gjithë njerëzimit në fushën e prodhimit dhe në zhvillimin shoqëror e mendor. Kultura mund të ndahet në disa mënyra, sipas kohës, vendit dhe sipas grupimeve të njerëzimit. mund të ndahet në disa mënyra, sipas kohës, vendit dhe sipas grupimeve të njerëzimit.Kultura dhe tradita ne botë ndyshojnë.Shumë vende të botës ndryshojnë nga traditat,zakonet.Banorët e Tokës dallohen edhe nga veshja e tyre,gjuha që flasin dhe vallëzimi.Pra të gjitha vendet e botës kanë karakteristikat e vendit të tyre.
MARSI
Anijet e parë qe vizituan Marsin ishin Mariner 4 në vitin 1965. Disa të tjera pasuan duke përfshirë Mars 2, anija e parë e tokës qe u ndalua në Mars dhe dy te tjere qe ndaluan ne siperfaqe Vikinget në vitin 1976. Duke i dhënë fund një pauze të gjatë 20 vjeçare, Mars Pathfinder zbriti me sukses në Mars në 1997 me 4 korrik. Me 2004 Ekspeditat Mars Rovers Spirit dhe Opportunity, u ulën në Mars dhe filluan dërgimin përsëri të dhënave gjeologjike dhe fotografitë e shumta, ato ende veprojnë edhe pas tre viteve në Mars. Në vitin 2008, Phoenix zbarkoi në rrafshin e veriut për të kërkuar ujë. Tre orbiters Marsi (zbulues Mars Orbiter, Mars Odyssey, dhe Mars Express) janë aktualisht në operacion.
Marsi është planeti i katërt nga Dielli në sistemin tonë diellor. Marsi është emëruar sipas zotit romak mitologjik të luftës, sepse ajo është një planetin i kuq, dhe e kuqe është ngjyra e gjakut. Marsi ka dy hëna shumë të vogël, e quajtur Phobos dhe Deimos. Planeti Mars është bërë nga shkembijet. Terreni ka ngjyre te kuqe për shkak të oksidit te hekurit në gurë dhe pluhur. Planeti ka sasi te vogel të dioksidit të karbonit ne atmosfer. Temperaturat në Mars jane me te ftohta se sa në Tokë, sepse është më larg larg nga Dielli. Ka disa akullnaja në polet e veriut dhe në jug të Marsit, dhe sasi te dioksidit i karbonit gjithashtu të ngrira. Marsi nuk ka ndonje sasi të ujit në sipërfaqe tani, përveç në pole (ku eshte i ngrire), por shkencëtarët mendojnë se ka pasur ujë ne te kaluaren.
Trashësia mesatare e kores planetit është rreth 50 km (31 mi), me një trashësi maksimale prej 125 km (78 mi). Korja e Tokës, mbi mesatare 40 km (25 mi) është tri herë më të vogla si Marsi .
Për shkak se Marsi është më afër Tokës në Sistemin Diellor, njerëzit janë përpjekur ta kuptojnë nëse ka ndonjë lloj të jetës në Mars. Marsi ka sezonet më të ngjashëm te Tokës se të gjithë planetet në Sistemin tonë Diellor. Megjithatë, pasi qe Marsi është më larg nga Dielli se sa Toka, stinët e këtij planeti jane me te gjata më shumë se ato të Tokës. Si rezultat, një vit në Mars është më shumë se një vit në Tokë. Atmosfera e Marsit është shumë më e hollë se tokës. Temperaturat ne sipërfaqe mund të shkojnë nga -115 ° C gjate dimërit në pole e deri ne 0 ° C ne mesdite gjatë verës.
JUPITERI
Jupiteri është vizituar se pari here nga Pioner 10 në 1973 dhe më vonë nga Pioner 11, Voyager 1, 2 dhe Ulysses V. Anija kozmike Galileo rrotullohej rrethe Jupiterit për tetë vjet. Ajo është ende duke uvëzhguar rregullisht nga teleskopi ne gjithesi Hubble.
Jupiteri është planeti i pestë nga dielli ne sistemin tonë diellor. Jupiteri është planeti më i madh në sistemin tonë diellor. Sikurse Saturni edhe Jupiteri është një lëmsh gjigand i gaztë dhe nuk ka sipërfaqe të ngurtë. Planetet e tjerë të ngjashëm me Jupiterin quhen planete Joviane. Emri i Jupiterit vjen nga emri i perëndisë romake Jupiter. Jupiteri ka 63 satelitë natyrore. Nga këto, 47 janë më pak se 10 kilometra në diametër dhe kanë qenë zbuluar në vitin 1975. Kater henat më të madhe, te njohura si "hënat e Galileut", janë Io, Europa, Callisto dhe Ganymede.
Bërthama e ngurtë e Jupiterit ka një diametër prej 14.000 km, dhe përbëhet pjesërisht nga nikel-hekur (90 % hekur dhe 8% nikel) e nje sasi e vogel mineralesh të tjera, dhe ka një temperaturë prej 25.000 K. Kjo bërthamë është e rrethuar nga një shtresë hidrogjeni metalik (90%) dhe heliumi (10%) me trashësi përafërsisht 40.000 km. Kjo shtresë rrethohet nga një shtresë tjeter e jashtme me trashësi rreth 20.000 km. Hidrogjeni molekular i lëngshëm dhe në të njëjtën kohë temperatura dhe trysnia rritet ne drejtim te berthamës. Shtresa e fundit ka edhe sasi të vogla metani, etani dhe dioksid karboni.
Normalisht planetët thithin dritën e diellit dhe rrezatojnë po aq shumë energji në formë nxehtësie, mirëpo Jupiteri rrezaton 2 herë më shumë energji se sa thith nga dielli. Mendohet se kjo rritje e energjisë vjen prej tepricave të energjisë nga koha e krijimit të Jupiterit e që është ruajtur në bërthamën e planetit. Një tjerër sqarim i mundshëm për këtë dukuri është ndikim i zvogëlimit të rëndesës e cila shkakton po ashtu rrezatimin e energjisë.
Jupiteri quhet po ashtu një yll i dështuar. Mirëpo ky planet është shumë i vogël që të jetë një Xhuxh Bojëkaf, Brown Dwarf (angl.) Në një rast të tillë do të duhej që masa e Jupiterit të ishte së paku 13 herë më e madhe. Por nëse masa e Jupiterit do të ishte 100 herë më e madhe, atëhere do të ishte e mundur të fillonte reaksioni i fuzionit bërthamor, domethënë hidrogjeni do të transformohej në helium duke prodhuar sasi jashtëzakonisht të mëdhaja energjie, dhe kjo do ta kthente Jupiterin në një yll.
Mëqenëse Jupiteri nuk ka sipërfaqe të ngurtë, është shume e vështirë që të përcaktohet kufiri i tij me atmosferën. Pika ku shtypja tregon 1 bar përdoret si pikë referimi. Atmosfera e Jupiterit përbëhet nga hidrogjeni dhe heliumi. Gazra të tjerë janë: metani, amoniaku, hidrogjendeuteride, etani dhe ujë. Hidrogjenfosfide, hidrogjensulfide dhe amoniumhidrosulfide janë po ashtu të pranishëm në sasi shumë të vogla.
Këto gazra formojnë re të kuqe, bojëkafe dhe të bardha. Dendësia dhe temperatura e ulët bëjnë të mundur që atmosfera e Jupiterit të jetë më shume e lëngët se sa në formë gazi. Mendohet se shumica e erërave në Jupiter formohen nga temperaturat e larta në bërthamen e planetit dhe rrotullimi i shpejtë tij rreth vetes.
SATURNI
Saturni u vizitua se pari nga Pioner 11 në vitin 1979 dhe më vonë nga Voyager 1 dhe 2. Cassini (projekt i përbashkët NASA / ESA) arriti më 1 korrik, 2004 dhe do të rrotullohet rrethe Saturnit se paku per katër vjet.
Saturni është planeti i gjashtë me rend me distancë nga dielli dhe është i dyti me rend me madhësi, pas Jupiterit. Saturni ka të paktën 61 hëna. Titani,eshte më i madhi. Përbërja e Saturnit përngjan shumë në atë të Jupiterit. Në qendër gjendet një bërthamë shkëmbore, e rrethuar nga një shtresë metalike ne gjendje të lëngshme, e percjellë me një shtresë hidrogjeni molekular. Temperatura ne qendër është 12.000 K.
Si reaksion i mekanizmit të Kelvin-Helmholtz Saturni rrezaton më shumë energji se sa që pranon nga Dielli. Ky rrezatim i energjisë përforcohet edhe më shumë nga nxehtësia që lirohet kur Heliumi ndeshet me hidrogjenin në sipërfaqe.
Si reagim ndaj rrotullimit të shpejtë (10 orë 14 min. në ekuator, 10 orë 41 min.) Saturni është i rrafshuar ne të dy polet dhe ndryshon në diametër në mes të poleve dhe ekuatorit me 10% (120.536 km kundrejt 108.728 km). Kjo dukuri shihet edhe planetë të tjera (gazor), mirëpo askund aq shumë si te Saturni. Një fakt tjetër është që densiteti i Saturnit është vetëm 0,69 kg/dl. I vetmi planet në sistemin diellor me një densitet më të vogël se uji. Kjo do të thotë se Saturni nuk mundet të fundoset në ujë.
Përmbajtja e atmosferës:
Hidrogjen (H2) 96 (±2) %
Helium (He) 3 (±2) %
Metan (CH4) 0,4 (±0,2) %
Ujë (H2O) 0,1%
Amoniak (NH3) 0,012 (±0,008) %
Etan (C2H6) 0,0007 (±0,0002) %
Hidrogjenfosfide (PH3) 0,0001%
Propan (C3H8) prezent
Acetilen (C2H2) present
Atmosfera e Saturnit përmban 93% prej hidrogjeni e pak më shumë se 5% helium. Pjesa tjetër përmban metan, ujë, amoniak, etan, propan, acetilen dhe një sasi shumë të vogël të hidrogjenfosfidit. Në Tokë dallimi në mes të dheut dhe ujit është shumë i cekur, mirëpo në Saturn nuk mund të vërehet ndonjë kufi në mes të shtresave të gazrave që e përbëjnë planetin.
Shtresat a hidrogjenit likuid fillojnë thellë në brendësinë e planetit dhe marrin formë te gazin sapo tejkalojnë ne shtresat e jashtme te planetit. Kjo është një gjendje e posaçme që krijohet nga shtypja shumë e madhe në Saturn, e cila quhet situata superkritike. Si reaksion, gazrat shtypen aq shumë saqë në pikën ku pritet transformimi, ato kane densitetin qe perputhet me atë te likuidit. Për ketë arsye Saturni nuk ka një sipërfaqe te saktë, kështu që shkencëtaret e perdorin piken ku shtypja është 1 bar.
URANI
Urani është planeti i shtatë nga dielli në Sistemin Diellor. Ai është një gjigand me gaz. Ky është planeti i tretë më i madhe në sistemin diellor. Planeti është ne perberje te akullit, gaze të lëngshme dhe nga metali i lengeshem. Atmosfera e saj përmban hidrogjen, metan dhe helium. Temperatura më Urani është -197 gradë C (79 K).
Urani kompleton nga ana e saj rreth Diellit me 84 vjet të tokës. Ajo rrotullohet rrethe boshtit te vete në 17 orë dhe 14 minuta. Kjo do të thotë se janë rreth 43.000 ditë në 1 vit te uranit. Distanca mes Urani dhe Neptuni është 1.6 miliard km. Urani ka 11 unaza të cilat janë të vështirë për tu parë nga toka.
Urani ka 27 hëna qe dihen. Emrat e ketyre hënave janë zgjedhur nga karaktere nga veprat e Shekspirit dhe Aleksandër Papa. Hënat pesë më të mëdha janë Miranda, Ariel, Umbriel, Titania dhe Oberon. Shumë hëna janë zbuluar por ato ende mbeten një fshehtesi.
NEPTUNI
Neptuni është planeti i tetë dhe e fundit nga Dielli në Sistemin Diellor. Ai është një gjigand me gaz. Kjo është planeti i katërt më i madhe dhe i treti me i rëndë. Neptuni ka katër unaza të cilat janë të vështirë për të parë nga Toka. Eshtë 17 herë më të rëndë se Toka dhe është pak të rënda se sa Urani. Ai u emërua sipas Zotit romake të Detit.
Atmosfera e Neptunit është e perbërë më së shumti nga hidrogjeni dhe heliumi. Ai gjithashtu përmban sasi të vogla të metanit që e bën planetin te duket ne te kalter. Ngjyrë e kaltert e Neptuni është shumë më e ndritshme në krahasim me Uranin, i cili ka një sasi të ngjashme te metanit, kështu që nuk mund të jetë një tjetër arsye pse Neptun është blu (kalter). Gjithashtu ne Neptun mbizotrojne erërat e forta se ne çdo planet tjeter në sistemin diellor, e matur perafersishte afer 2.100 km / h ose 1.300 mph.
Neptun u zbulua nga astronomët, Urbain Le Verrier dhe John Couch Adams me 23 Shtatore 1846. Ata ishin të dy të nderuar për zbulimin. Ishte Planeti i parë që do të zbulphet nga llogaritjet matematikore ne vend qe të perdoret një teleskop. Për shkak të lëvizjeve të pazakontë te Uranit në orbitën e tij , ajo bëri qe astronomët te kërkonin për planetin e ri. Planeti Neptun u vizitua vetëm nga një anijen kozmike, Voyager 2 më 25 gusht, 1989. Neptun dikur kishte një stuhi të madhe të njohur si "Great Dark Spot",(njolle e amdhe e zeze) e cila u zbulua në 1989 nga Voyager 2. Megjithatë, kjo njolle e errët nuk është parë qyshe nga viti 1994, por njolla të reja te zeza janë gjetur qe nga atëherë. Nuk dihet se pse u zhduken njollat e errëta. Megjithatë, NASA ka sugjeruar qe te kete me shume anije kozmike qe të mësojnë më shumë rreth Neptunit. Anija ne fjale do të ishte ndarë midis Laboratorit Propulsioni Jet (JPL) dhe Instituti Teknologjike i Kalifornisë.
Neptuni eshte shume large nga Dielli, ai merr shumë pak ngrohje nga rajonet e larta të atmosferës në -218 ° C (55 K). Thellë brenda shtreses se gazit, megjithatë, temperatura rritet ngadalë. Si Urani, burimi i kësaj ngrohje është e panjohur, por ndryshimet janë të mëdha: planeti Neptun është në largësinë më nga Dielli, energjia e saj e brendshme ende është mjaft e fortë për të krijuar erërat më të shpejtë parë në Sistemin Diellor. Disa shpjegime të mundshme kanë qenë të propozuara, duke përfshirë ngrohje radiogjenik nga thelbi planetit, rrezatimit të vazhdueshme në hapësirë e mbetur për ngrohje etj.
Struktura e brendshme e Neptunit në thelb eshte shumë e ngjashme me atë të Uranit . Ka te ngjare qe eshte e perber nga korja e ngurt, që mendohet të jetë rreth 15 here masa e Tokës, i përbërë nga shkembije te metalit te shkrirë dhe i rrethuar nga një përzierje e shkembit, ujit, amoniakut dhe metanit. Presionet e rëndë e mbajëne pjesën e akullt e kësaj përzierje përrethe ne gjendje te ngurt, pavarësisht temperaturave të mëdha pranë kores se ngurt. Atmosfera, shtrihet rreth 10 deri në 20% në rrugën drejt qendrës, është kryesisht hidrogjen dhe helium në lartësi të larta. Përzierje te shumeta te metanit, amoniakut, dhe ujit janë gjetur në zonat e ulëta të atmosferës. Shumë ngadalë këto njolla te errëta dhe te nxehta perzihen ne nje zone te brendshme dhe të lëngshme. Presion në qendër të Neptuni është miliona herë më shumë se kaq në sipërfaqe të Tokës. Krahasimi i shpejtësisë rrotulluese ne masën e saj e ka më pak të koncentruar drejt qendrës ndryshe nga Urani. Neptuni ka 13 hëna të njohura. Me i madhi eshte Tritoni, zbuluar nga William Lassell vetëm 17 ditë pas zbulimit të Neptunit.
PLUTONI
Plutoni është një planet xhuxh në sistemin tonë diellor. Eshte e perbere nga shkembijte dhe akulli. Është shumë ftohtë në Pluton me temperatura midis -218 ° C (rreth -360 Fahrenheit) dhe -240 ° C (-400 Fahrenheit).
Plutoni është 2390 kilometra i gjate, i cili është rreth dy të tretat e gjerë si Hena dhe rreth një e pesta e të gjerë si Toka. Plutoni është 13 milion ton në masë. Toka ka rreth 460 herë në masë të Plutonit. Hena ka rreth pesë dhe një herë e gjysmë në masë të Plutoni.
Clyde Tombaugh zbuloi Plutonin në vitin 1930. Plutoni u emërua sipas zotit romake të botës së nentokes. Ky emër është sugjeruar nga Venetia Burney nga Anglia. Ajo ishte njëmbëdhjetë vjecare ne ate kohe. Të tjerë thonë se u quajt duke përdorur inicialet e Percival Lowell, shkencëtari i cili e kishte llogaritur pozicionin e saj para se Plutoni te zbulohej.
Plutoni ka tri hëna: Karon, Niks, dhe Hidra. Karon është 1190 km i gjate, vetëm gjysmën e gjerë sa Plutoni. Karon është rreth 19.410 km larg Plutonit. Plutoni dhe Karon rrotullohen rreth njëri-tjetrit duke bërë qe te dy te duken si një planet xhuxh të dyfishtë. Nix dhe Hidra janë shumë më të vogla, rreth 45-160 km të gjate, rreth 44.000 km nga Plutoni. Karon u zbulua në qershor 1978 dhe Nix dhe Hidra u zbuluan në qershor 2005.
