Hyrje
1. Informatika luan rol themelor në shoqërinë bashkëkohore.
Frytshmëria e saj nuk vjen vetëm prej aftësive të larta të
kompjuterëve, por edhe nga mundësia e komunikimit që është
krijuar ndërmjet tyre duke i bashkuar,
domethënë nga aftësia për t'i lidhur në
rrjet. Në këtë mënyrë dy anët e tyre të forta, depozitimi i informacionit dhe
aftësia për ta përpunuar janë shumëfishuar në përmasa të pakufishme dhe secili
aparat e ka rrugën të hapur për të përfituar nga mundësitë e të tjerëve, me të
cilët është lidhur, e u jep edhe atyre rastin të përfiiojnë prej mundësive të
tij. Tashmë është krijuar një rrjet me përmasa botërore; Interneti. Me
përjashtim të atyre që kanë arsye teknike, sepse janë mjaft të vjetër, gjithë
kompjuterët mund të bashkohen mes tyre. Nga mesi i vitit 1999 terësia e
përdoruesve, shumica me kompjuter, e kishte kaluar numrin 150 milionë në mbarë
planetin tonë, kurse në France 10% e popullsisë, afërsisht 6 milionë veta,
hynin me zell për të punuar në këtë rrjet. Por edhe këto përmasa të shifrave
shumë shpejt do të tejkalohen. Interneti është shndërruar në një mjet
komunikimi masiv, i cili ka të bëjë jo vetëm me njerëzit e veçantë, por edhe me
sipërmarrjeren e të gjitha llojeve, me administratat, shoqatat, kërkimin
shkencor, institucionet shkollore e universitare, me veprimtaritë artistike e
kulturore etj.
Do të përpiqemi të japim një përfytyrim për komunikimin nëpërmjet
intemetit, porse do të kënaqemi vetëm me anën teknike të treguesve të
përgjithshëm, meqë kjo nuk përbën ndonjë mangësi të madhe: Interneti ka prirje
të papushuar për të qenë më i tejdukshëm, domethënë veprimet, që kryhen
ndërmjet dërgimit të një mesazhi në rrjet dhe përgjigjes që vjen, bëhen në
menyrë të padukshme për përdoruesin. Pra, po ashtu si për të ngarë një makine
nuk është aq e nevojshme të dish se çfarë ndodh nën mbulesën e saj, edhe
përdoruesi i veçantë i internetit nuk nxjerr ndonjë dobi të madhe nga
informacionet teknike që do t"i tregoheshin. Natyrisht, mbetet e ligjshine
kërkesa për të kënaqur kureshtjen e tij. Vetëm disa veprimtari profesionale
kanë nevojë për dije të thelluara. Veç kësaj, për mënyrën sesi lidhemi me
rrjetin ka një varg udhëzuesish përdorimi, të cilëve nuk synojmë t'ua zëmë
vendin këtu.
Sa për pyetjen, se çfarë do të bëhet intemeti në të ardhmen,
mund ta lëmë të lirë imagjinatën tonë ta gjejë, siç ka bërë presidenti Bill
Gejts (Bill GatesJ i Vlicrosoft-it, një shoqëri që synon të bëhet prodhuesja më
e madhe e pajisjeve kompjuterike të caktuara për internetin (Gates 1997).
Një rrjet ndryshe nga të tjerët
Te Interneti fjala net përdoret për të një tip të veçantë
rrjeti. Le ta krahasojmë me rrjetin telefonik. Ky organizohet rreth nyjave, qe
më saktë quhen centrale, me të cilat lidhen pajtimtaret. Nga ana e tyre
centralet janë të lidhura me njëri-tjetrin, kurse interneti nuk është ndërtuar
sipas këtij parimi hierarkik. Imazhi i rrjetit duhet marrë në një kuptim më të
përpiktë, domethënë të një rrjete (net anglisht) prej fijesh me nyja, por pa
pasur disa prej tyre ndonjë parapëlqim. Nuk ka nyja qendrore, nëpër të cilat
duhet detyrimisht te kalojë informacioni. Ai mund të marrë rrugë krejt të
ndryshme, duke e mënjanuar kështu anën e papërshtatshme të shkaktuar prej
ndërprerjes dhe një pike depozitimi. Ka pasur më shumë sukses një imazh tjetër,
ai i pëlhurës së meri-mangës (web). Edbe ai ka cenet e veta, sepse një pëlhurë
e tillë nënkupton njw qendër, ku mbahen lidhjet, dhe gjithashtu kufij të
caktuar. Kurse interneti është një lloj cerge në trajtë globi, që përfshin
mbarë tokën, domethënë pa kufij dhe asnjë pikë e pëlhurës nuk është qendra e
saj. "Në këtë rrjet komunikimet elektronike udhëtojnë pa pengesë me
shpejtësinë e dritës, 300.000 kilometra në sekondë. Neti kështu i lidh për
komunikim përdoruesit e vet pothuaj menjëherë dhe këtë e shprehin me fjalët
"në kohë reale". Nuk ka më rëndësi largësia.
Multimedia ndërveprueseme përfitim nga hipertekstualiteti
Perveç të mirave që përmendëm në hyrje, rrjeti ka edhe të
tjera, të cilat i mbledh ne një faqe joshëse. Komunikimi me anët të internetit
është në themel multimedia dhe ndëraktiv. Për më tepër, mbështetet në
hipertekstualitetin.
Kundrejt shumicës së mediave që ekzistonin përpara internetit,
ndërveprimi përbën një risi. Radioja dhe televizioni kanë si parim që të lidhin
marrës të panumërt me një transmetues, por komunikimi wshtë
"asimetrik", domethënë bwhet vetëm në njërin drejtim. Dëgjuesit ose
shikuesit kënaqen duke marre emisionet; ata nuk mund të përgjigjen ndryshe,
veçse duke e mbyllur aparatin ose duke ndryshuar kanalin. Vetëm telefoni qysh
në fillim i vinte pjesëmarresit në kushte barazie, sepse secili që bën
thirrjen, vendos një shkëmbim me të thirrurin. Pasiviteti i komunikuesve nuk
përshtatet me internetin. Kemi parë se pajisjet janë në gjendje të zëvendësojnë
telefonin dhe faksin. domethënë tashmë kemi pasur media ndërvepruese. Lidhar me
viset (sile) që mund të përdorim, ato të ndërtuara më mirë bëhen që të mund t'u
drejtosh pyetje. Prandaj në themel intemeti është dialogues.
