Komunikimi i quajtur
shoqëror
1. Përcaktimi
1.Secila shoqëri synon
të luftojë kundër të këqijave shoqërore, që e godasin (pasiguria. aksidentet,
sëmimdjet, dëmtimi i mjedisit etj.)
dhe të përkrahë vlerat
kolektive të nevojsbme për mirëqenien e lulëzimin e saj. Mirëpo mjaft shpejt
del se
rregullat dhe kontrollet janë të paafta për të arritur rezultatet e
shpresuara. Për ta ndryshuar sjelljen individuale, nuk mjafton ta bësh të
detyrueshme një masë, të kërcënosh me sanksione në rast shkeljeje. Është më
mirë të behet përpjekja për të arritur pajtimin vullnetar të secilit nëpërmjet
një procesi. i cili mbështetet te vullneti për t"u bërë pjesëmarres në
mirëqenien e vet dhe :te kolektivit. Ky ështe objektivi i komunikimit
shoqëror.Ndërsa reklama tregtare shfrytëzon të mirat e prodhimeve për t'i bërë
që të blihen, komunikimi shoqëror, teknikat dhe mjetet e të cilit janë të
aferta me të, meqë ka po atë përdorim të përgjithësuar të mediave (fushatat me
pllakate. mesazhet nëpërmjet televizionit etj.), synon që ta bëje secilin
qytetar të përgjegjshëm per zgjedhjet e veta, në lëmin e shendetit e të
sigurisë, si dhe të arrijë pjesëmarrjen e tij në jetën publike. Ai nuk
mjaftohet me informimin. Një njoftim i tipit ""Mos pini duhan! Duhani
ju dëmton rëndë shëndetin!" nuk u jep duhanxhinjve arsye të mjafta për t'u
sjellë më mirë. Komunikimi i përpunuar shkencërisht studion të gjitha
karakteristikat e zakonit të pirjes së duhanit, marrëdhëniet e varësisë së
organizmit prej pirjes se cigareve, si dhe analizon gjithë mjetet e bindjes, të
përshtatshme për t'i ndryshuar ato sjellje. Shpjegimi dhe përgjigjja vijnë
përpara një parulle. Ai shtron tri pyetje të rëndësishme:
-Cilat jane bazat
ekonomike, morale dhe politike të komunikimit shoqëror?
-Cila është ligjshmëria
e tij?
-Cili eshtë vendi i tij
i posaçem kundrejt ligjeve dhe kontrolleve. Që konkurojnë njëkohësisht për
ndryshimin e sjelljeve?
2.Komunikimi shoqëror
është arritja e një evoluimi natyror të komunikimit individual evoluim në tri
faza njëra pas tjetrës, sipas J. Dyranit (Durand 1981):
- në nivelin e parë, ka thjesht bashkekzistencë
ndërmjet komunikimeve individuale, aspekti shoqëror i këtyre komunikimeve ka të
bëje vetëm me shumësinë e tyre; shoqërorja këtu është një realitet thjesht
statistik;
- ne nivelin e dytë, komunikimi individual merr
një përmasë shoqërore. sepse rimerret dlie zgjerohet nëpërmjet një mjeti
shoqëror të komunikimit ('konkretisht, nëpërmjet mediave);
- në nivelin e tretë, shfaqet komunikimi
specifik shoqëror: komunikimi lidhet me rregulla, me institucione; përpunohet
një gjuhë e kodifikuar, e cila dallohet nga karakteri normativ i shprehjes
individuale spontane.
Komunikimi shoqëror
dallohet thelbësisht nga llojete tjera të komunikimit prej synimit
përfundimtar, siç e dëshmojnë tabelat e mëposhtme:
Komunikimi shoqëror
- lidhet më shume me jeten personale të
qytetareve: nëpërmjet
medieve, drejtimit të
mesazheve në
mënyre te privilegjuar
pcr
qytetarët si idivide te
pavarur (p.sh. parandalimi i semundjee dhe i aksidenteve).
- përqendrohet
te pasojat, te
rezultatet: e
kërkuara,
- zhvillon raportet ndervepruese në të mirë të
përparimit njerëzor
Komunikimi societal
- i shërben kombit prek me drejtpesedrejti
temat e shoqerisedhe e vlerave morale,
mbrojtja e
trashegimise dhe e
kulturës) duke iu drejtuar
nje koiektivi te marrë
në teresine e tij.
- krijon nje atmosterë psikologjiks të
pershtatshme per pranimin e mesazheve shoqerore:
e zgjeron fushën e
përkujdesjeve individuale, kërkon
të perftohet dhe te
zhvillohet
vetedijësimi kolektiv.
Komunikimi shoqëror dhe
komunikimi "societal" (neologjizëm kanadez) plotësohen gjatë ndjekjes
së një objektivi të përbashkët. mirëqenies individuale dhe kolektive, por të
ndnyshme për pikat e mëposhtme:
Komunikimi shoqëror
- predikon ndryshime të
sjelljes per të ndryshuar shprehit e jetes; është më teper kunder konsumizmit,
- I referohet sjelljeve "ideale" të
qytetarëve
lidhur me veten e tyre.
- cilesohet prej kolektivit publik: fonde te
shoqatave. pjesa me e madhe e burimeve të te cilave vijnë prej parave të
mbledhura nga popullsia
Reklama
- synon te bëje që të
blihet nje produkt i ri.
rrjedhimisht, e nxit
konsumin,
- e ve theksin te marka me shumë sesa te
prodhimi, synon më
shumë të bindë sesa të
infonnoje,
- paraqet nje njeri, i cili duhei të fitohet
ose
te asnjanësohet,
konsumatorm.
- financohet prej produkteve që i blejne
konsumatoret
2.Një fushatë
komunikimi shoqëror
2.1 Të ndryshosh
zakonet është kurdoherë një punë me synime afatgjata. Kështu periudha e pjekjes
natyrore të problemit për sigurinë rrugore i ka kaluar tridhjetë vjet: faza e
sensibilizimit të opinionit publik (informimi i gjerë për çëshijen) u zgjat për
gjashtë vjet, nga 1966 deri më 1972. Faza e veprimit të fuqishëm, momenti kur
zbatohen masat që i përgjigjen problemit, parashi-kohet të z^jatet nja
tridhjetë vjet. Dija ("iinë e di që është gjë e keqe ta ngas makinën shumë
shpejt të pi kur do të ngas, të mos e vë rripin e sigurimit"). dëshira
(;'duhet ta ul shpejtësinë. ta pakësoj përdorimin e pijeve alkoolike")-dhe
mbi te gjitha veprimi ("nuk do ta bej më...") janë tri etapa të
ndryshimit te sjelljes. që kërkojnë kohë nga disa vjet e deri te një jetë e
tërë.
Zotërimi i faktorit
kohë zbatohet edhe në plane të tjera. Periudha e hapjes se fushatës së
informimit zgjidhet qëllimisht: ajo përputhet me periudhën kur individët janë
më të hapur për ta marrë mesazhin. Lufta kundër pijes bëhet në kohën e festave,
kryesisht gjatë periudhës se krishtlindjeve e vitit të ri; rregullat për
drejtimin me kujdes gjatë natës përmenden gjatë lëvizjeve të mëdha në dimër.
Zgjatja e fushatës së informimit, duke u mbështerur te këshillat për anën
shtrënguese e shqetësuese, përcaktohet për dy ose tre muaj. periudhë e
nevojshme që të arrihen rezultate pa pasur rrezik që të shihet si mbingopje.
Shtjellimi i fushatës konceptohet në funksion të një vargu para-metrash: sa
kohë mund të ushtrohet trysnia nëpërmjet mediave pa e tepruar me aftësinë për
ta ngulitur në kujtesë? Duke nisur nga cili moment një fusha-të quhet se e ka
shteruar veten? A është më rairë të përqendrohet përdorimi 1 saj te një media
për shumë kohë, apo te shpërndahet për një periudhë më të shkurtër midis disa
mediave? Cila është kohëzgjatja e jetës së nje mesazhi? Pas sa kohësh duhet
hequr dorë nga bindja për të kaluar te shtrëngesa. vënia e rregullave dhe
kontrollimi?
2.Përpunimi i një
strategjie të komunikimit shoqëror u nënshtrohet parimeve teknike të rrepta.
Gjatë një fushate duhet trajtuar vetëm një çëshije (njesia tematike): flishata
për sigurinë rrugore do të ndalet te perdorimi i rripit të sigurimit ose te
respektimi i kufizimit të shpejtësisë. ose te mospirja e alkoolit kur nget
makinën, porse asnjëherë për të tria aspektet njëherësh. sepse me-sazhet e
njëkohshme me tema të ndryshme fshijnë njëri-tjetrin. Informacioni duhet
shpalosur gjatë një periudhe të përcaktuar shkencërisht, pa ndërprerje (njësia
e kobës). Ndikimi i komunikimit është aq më i fortë. sa më i madh është numri i
mjeteve që bashkohen për të njëjtin synim (njësia e tërësisë).
Strategjia na çon te
pikat e mëposhtme: zgjedhja e temës së fushatës. përcaktimi i qëllimit,
konceptimit, tonk. përmbajtjes. forcës tërheqëse dhe parullës së mesazhit. Në
funksion të rrethanave zgjidhet çështja për të cilën komunikimi ka më shumë
gjasa ta ndryshojë gjendjen ekzistuese: SIDA. droga. dhe jo doemos nje çështje
themelore, si sëmundjet kardio-vaskulare ose alkoolizmi, për të cilat
vdekshmëria dhe sëmundshmëria vjetore arrijnë për fat të keq në dhjetëra mijëra
viktima. Në radhë të parë veprohet mbi prindët për punën e higjienës ushqimore,
për shembull, për të bërë që fëmijët të hanë një mengjes të vërtetë te vogël.
Konceptimi i mesazhit. një element themelor i ko munikimit, u nënshtrohet
parimeve të frytshmërisë. Ai mund t"i drejtohet frikës:
"Pasoja më e rëndë
e pasigurisë rrugore është vdekja, prandaj në fiishatai që merren me këtë teme
është raë i përhapur përdorimi i frikës. sidomos jashië vendii. Kjo mënyrë
bindjeje përligjet me arsyet e mëposhtme: pasiguria rrugore është sinonirn i
aksidentit të rëndë me pasoja trupore. prej këtej zgjidhet që të tregohen
pasojat dramatike lë sjelljeve të rrezikshme. me shpresën se vetem tregimi i
tyre është i mjaftueshëm në vetvete; pasiguria rrugore është sinonim i shkeljes
së rre-gullave dhe shoqërohet me dënimin për shkelje: një nivel mjaft i lartë i
alkoolit në gjak sjell si pasojë heqjen e lejes së qarkullimit. Është e
logjikshme që ta bësh drejtuesin e mjetit të mos pijë, duke i treguar rreziqet
që e presin".
Por të bindësh
nëpërmjet frikës eshtë një veprim delikat, pasi është e veshtirë të rroken pasojat
mbi publikun. Frika do të pranohej më mire nga kategoritë shoqërore me të
ardhura të pakta dhe nga femijët. Pasojat e saj luhaten sipas forcës së saj dhe
sipas individëve. por edhe mund lë jenë te rrezikshme për individë, që kanë
prirje neurotike (fobi. obsesione). duke u sjellë çrregullime të funksioneve
psiko-motore.
Mesazhi mund t'i
drejtohet humorit (për punën e sigurisë rrugore; ai pritet keq, për shkak të
konotacioneve të rënda të aksidenteve) ose dhe erutizmit. Mesazhi mund të ketë
ton të gëzuar ose të rëndë, të jete teknik, moralizues, shkencor ose i
pushtetshem; ai duhet të predikoje sjellje mireberese .
3. Të bindësh apo të
shtrëngosh?
1.Bindja dhe shtrëngesa
janë dy mjete bashkëplotësuese të veprimit shtetëror në fushën e komunikimit
shoqëror, ndërsa mjeti i dytë prej tyre përdoret vetëm kur dështon i pari. Puna
bindëse për të ndryshuar sjelljet e papërshtatshme kundrejt interesit indivdual
ose kolektiv nënkupton një parakusht: duhen bërë të njohura arsyet që e
përligjin modifikimin e qëndrimeve të parapëlqyera, rrjedhimisht, të përhapen
në masën më të madhe të mundshme faktet dhe komentet shpjeguese për çështjen e
ftishatës. Kjo nuk është detyrë e lehtë: reklamat tregtare për cigaret dhe për
pijet alkoolike janë shumë më të pranishme në ekrane e në gazeta, sesa parullat
e tipit: "Pa duhan e thithim jetën me mushkëri të pastra". Informatat
e përhapura në këtë mënyrë e ushqej-në opinionin, që është interpretim i
dijeve, që u jep një kuptim. një peshë. një rol; formimi i këtij opinioni. pasi
të merren dijet. është etapa që kushtëzon ndryshimin e sjelljes. Të paktën në
parim: nëse pirja e duhanit quhet një rrezik kryesor për 83 % të francezëve.
sipas një anketimi për opinionin nga C.C.E. më 1987, dhe ndiqet nga alkoolizmi
(63 %), shitja e cigareve arriti më 1987 në Francë rekordin historik, krahas me
rekordin tjetër botëror të mbajtur prej dhjetëra vjetësh lidhur me konsumin e
alkoolit. Në të vërtetë, vetëm informimi nuk bën të mundur të kalohet nga ideja
te veprimi. nje prag që e kapërcejne vetëm 30 % të njerëzve. Mbajtja
vullnetarisht e rripit të sigurimit asnjëherë nuk e ka kaluar përqindjen 30 %,
aq sa kënaqen me përhapjen e "fjalës se rnirë"'. megjithëse për vit
përsëritet fushata për sigurine në qarkullimin rrugor. Pragu më i lartë i
frytshmërisë së një fushate kundër duhanit po ashtu vete rreth 30 %. përqindje
që për çudi i përgjigjet numrit të
duhanpirësve jo terjaqinj. domethënë atyre që mund ta lene duhanin edhe
pa ua kërkuar mjeku.
2.Aftësia marrëse e
publikut lidhur me propagandën nuk është e pakufishme, zgjidhja nëpërmjet
rregullave vjen ndër mend kur frytshmëria e përçapjeve bindëse vjen në rënie.
Mjafton të bëhet e detyrueshme një rnasë, dhe një përpjesë e ndjeshme e
publikut e respeklon nienjëherë. Në korrik 1973 u vendos me ligj mbajtja e
rripit të sigiirimii: treguesi i mbajtjes reale kaloi nga 26° o te 60°, o;
ndërsa mosrespekiimi i kufizimit të shpejtësisë në të njëjtën ko-hë ra nga 26°o
te 10%, Pa "zell gëzim e liri" drejtuesi i makinës, nga shtrengesa e
teksteve ligjore, e përvetësoi konceptin e sigurisë, i cili deri në atë kohë
nuk pranohej prej disave. "Ndjenja qytetare" e tij u ushqye prej tre
fak-torëve: "frika nga polici". që ka meritën të "sigurojë
portofolit'. fryma e ko-pesë. qe i lehtëson të gjitha shqeiësimet -kur të
tjerët janë njësoj të detyruar të vënë rripin. rregulla bëhet morale sepse
është e njëjtë dhs unë e pranoj t'i lë mënjanë pakënaqësitë vetjake -. efekti
katalizator që shërben për t'u vetë-dijësuar per të mirat e vendimit dhe sjell
pranimin e shtrëngesave administrative gjithmone të neveritshme. Mbetet pasoja negative e
shtrëngesës. Kur nuk ka pasur bindje paraprake. ose ka qenë e pamjaftueshme a e
bërë keq, individi e hedh poshtë detyrimin; kështu ndodh shpesh, sepse
autoritetet administrate ose politike e kane per zakon që më mirë t'i bëjnë
shpejt gjërat sesa mirë: po përmendim orvatjet e ndryshme dhe të rregullta për
reformën e arsirait publik ose privat. që tradicionalisht ndërpriten nga
demonstratat nëpër rrugë... Shembulli i "tribunaleve te rrugëve". ku
shihen prefekiët që adëshkojnë rreptë shoferët në pjesët për pushim anësh
autostradave. është përfaqësues për një farë ideje se çfarë bëhet ne Francë për
kontrollin. Mirëpo kushdo e di qe për t'u bindur. më parë njeriu duhet të
respektohet. Veç kësaj. francezi raesatar, mendjehollë e njohës i mirë, e mëson
shpejt sesi t'i përballojë goditjet.