Terapia
e lojes ekosistemike
•
Teoria dhe modeli ekosistemik ne terapine e lojes u zhvilluan me 1980 dhe
integruanelemente te shume teorive
psikologjike , pune sociale dhe sistemesh.
Qellimi ne krijimin eterapise ekosistemike te lojes ishte te inkurajoje
terapistet e lojes per te ndermarre njeperspektive te gjere ne zhvillimin e
konceptimit te rasteve dhe planeve te trajtimit. Termiekosistemik si I kundert
me termin sistemik eshte perdorur per 2 arsye: edhe per tadiferencuar ate nga
modelet e sistemit familjar dhe gjithashtu edhe per te transmetuarzgjerimin e
perparimit. Ne teorine ekosistemike nuk perjashtohet asnje sistem.• Qellimi I
terapise ekosistemike te lojes eshtete maksimizoje kenaqesine e femijeve te
jetes se tyre,zhvillimin dhe funksionimin ne te tashmen dhe ne te ardhmen.
Konceptet
baze, qellimet dhe teknikat• Nje nga hamendesite me qendrore qe thekson terapia
baze e lojesekositemike eshte:• nocioni qe terapistet mund te jene efektive
vetem kur ata punojnene nje kornize te organizuar teorike.• nuk presupozon qe
ndonje model teorik eshte domozdoshmerishtme I mire se ndonje tjeter.
•
Terapistet mund te jene efektive duke punuar ne nje modelpsikodinamik,
konjitiv-bihejvjoral, familjar, apo ndonje teori tjeter.
•
Duke vepruar keshtu I lejon terapistet qe ti prezanojne klientet etyre femije,
me nderhyrje te qarta dhe konsistente, verbale edheeksperienciale.
•
Per te qene te dobishem ne formimin e te menduarit te terapistit,cdo teori e
mire mund te perfshije disa elemente kyc: nje filozofibaze, nje menyre per
personalizimin e konceptit, dhe nje menyreper konceptualizimin e
psikopatologjise.
5.
Personaliteti
•
Ne modelin ekosistemik , personaliteti perkufizohet si “permbledhje e
karakteristikave tejashtme dhe te brendshme personale, atribute, konjicione,
besime, vlera, dhe keshtu meradhe , te cilat e bejne nje person unik”.
•
Kur femijet jane te shqetesuar , kujdestari mundohet qe ti qetesoje ata. Keshtu
infantetmesojne qe te mbeshteten te te tjeret per te patur nevojat e tyre baze,
si edhe qe teqetesohen . Kur femijet merziten (frustrohen)kujdestari perpiqet
qe ti mbaje ata teangazhuar.
•
Ndonjeher maredhenia atashuese te femijetdhe kujdestaret e shendetshem
nderpritet per shkakte problemeve ne nderhyrjen e tyre. Nje shembull Izakonshem
I nderhyrjeve te tilla eshte perdorimi Ipapershtatshem I disiplines prej
kujdestarit.
•
Nje alternative e njohur e denimeveeshte perdorimi I TIME OUT.
6.
Patologjia
•
Patologjia percaktohet si ndodhi te femijet qe “nuk jane ne gjendje te
plotesojne nevojat nenje nivel qe te jete I kenaqshem per ata.
•
Ne terapine e lojes ekosistemike patologjia e vertete konceptualizohet si
ndodhi kur njefemije “vazhdimisht angazhohet ne sjellje qe nuk plotesojne
nevojat e tij baze, dhe qe nukeshte ne gjendje te gjeneroje sjellje alternative
ne zgjidhjen efektive te problemeve “.
•
Patologjia mund te lindi kur femijet jane te perfshire ne sisteme patogjenike.
Femija kakapacitetin per te funksionuar, por sistemi e ben kete shume te
veshtire. Pavaresishtqellimeve te mira , sistemet , te tilla si spitalet ,
shkollat, mund te krijojne nje mjedis ne tecilin nevojat e femijeve nuk jane te
plotesuara ne menyre te pershtatshme, zakonishtrezultojne ne frustracion dhe
dhimbje, edhe te femija edhe te sistemi.
•
Nje metode per vleresim te shpejte tefunksionimit te zhvillimit emocional
–social te femijes,eshste te perdoret forma pershkallezuese e terapise
sezhvillimit objektiv (DTORF). Eshte nje interviste e shpejtegjyseme
strukturuar ne te cilen klinicisti mbledh historiprej kujdestarit apo te
tjereve qe kane njohuri te mira rreth femijes.
7.
Roli I terapistit dhe perdorimi I fuqiseterapeutike te lojes•
te ndihmoje ta angazhoje femijen ne nje
sjellje te re,
•
ndihmon femijen te angazhohet ne zgjidhjen e problemit.
•
Percaktimi I qarte i nje kontrate specifike trajtimi me femijen nefillimin e
terapise se lojes mund te jete nje nga rruget ne te cilenterapia e lojes
ekosistemike ndryshon me teper nga modelet tjerate terapive te lojes
•
2 strategji terapeutike
•
eshte roli I terapistit ne identifikimin dhe shprehjen e emcionevegjate
zhvillimit , ne menyre te pershtatshme kulturore , sociale,zhvillimore.•
.vendosja e limiteve . Nese femija nuk provon pasoja negative, pertu angazhuar
ne sjellje qe ndikojne ne aftesine e te tjereve per teplotesuar nevojat e tyre,
ai apo jo ka pak motivim per te ndryshuar.• Ndersa femija meson aftesi te mira
per zgjidhjen e problemeve,terapisti duhet te punoje per te siguruar aftesi te reja
dhe sjellje qete gjeneralizohen jashte dhomes se lojes.
8.
Aplikimet klinike
•
mund te perdoret me kliente te cdo moshe me cdo lloj problemi teparaqitur.
•
modeli I prezantuar I pershtatet individit dhe kontekstit ku individi jeton.
•
Terapia e lojes ekosistemike eshte vecanerisht e pershtatshme per 2 arsye.Se
pari eshte ne fokus zhvillimi I femijes ne konceptimin dhe trajtimin
eveshtiresive te tij, lejon modelin te jete fleksibel mjaftueshem per
tuperdorur me infantet lehtesisht po aq sa cmund te perdoret dhe
meadoleshentet.
•
Arsyeja tjeter lidhet me te paren. Fokusi I zhvillimit lejon terapistin
tevarioje stilin e nderhyrjes, per te lidhur klientet pa qene e nevojshme
tevariojne modelin teorik te nenvizuar.
•
Sa me te vegjel femijet, aq me shume terapisti do te mare pergjegjesi
perpermbajtjen dhe strukturen e seancesdhe loja do te mbizoteroje. Sa me Imadh
femija, aq me shume terapisti do te lehtesoje femijen ne detyrat etij apo
zgjidhjen e problemeve, balancimin e lojes, dhe aktiviteteve verbalene seance.
9.
Sfida ne implementimin e modelit
•
Nder te tjerash , terapistet e lojes duhet te jene ne gjendjete :
1.
Formojne maredhenie terapike me klientet femije dheadultet te cilet I sjellin
femijet ne terapi.
2.
Te jete I afte te komunikojepermes aksionit dhe lojes pasi ata duhet te
komunikojne permes gjuhes.
3.
Te ndihet rehat te levizi nemes rolit te terapistit dhe te veprojesipas
kerkesave te nevojave se femijes.
4.
Te jete ne gjendje te mendoje,te flase, dhe te luaje ne te njejte kohe.
10.
Sfida ne implementimin e modelitTerapistet e lojes perballen me sfida
plotesuese kur implementohetterapia e lojes ekosistemike. Ata duhet te jene ne
gjendje te :1. Te ruajne nje kornize ekosistemike referencash gjithe kohes
nemenyre qe te zhvillojne 2 kuptime baze te problemit te klientevepo aq mire sa
zgjedhjet e problemeve te tyre.2. Te kete nje kuptueshmeri shume te mire te
kompaktit te nivelitzhvillimor te femijes mbi natyren e problemit qe ai apo ajo
poperjeton dhe pergjigjet e saj apo atij mbi terapine .3. Te jete ne gjendje te
levizi nga te qenit shume I drejtperdrejte ne jo Idrejtperdrejte gjate seancave
qe te pershtatet nevoja zhvillimore ,emocionale, sjellore dhe nderpersonale te
femijes.4. Te jete ne gjendje te hyje ne ne nje kontrate trajtimi konkrete
mefemije dhe te mbaje qellimet e kontrates ne krye te cdo séance.
11.
Konkluzione• Psikologjia ne pergjithesi po kalon nje faze ne zhvillimin e saj
,teknikat dhemodelete saj te shumta divergjente , te zhvilluara shekullin e
kaluar , pointegrohen duke krijuar me shume krahasime dhe kohet e fundit teori
te dobishme.• Terapia e lojes ekosistemike eshte nje manifestim , I ketij
trendi te pergjithshempasi procedon per te tejcuar kete integrim ne fushen e
terapise se lojes.• Konceptet dhe praktikat me te shumta te terapise se lojes
ekosistemike nuk jane tereja per tu emeruar ,por ekzistojne ne nje varietet te
gjere teorish psikologjike ,mjekesore , biologjike, pune sociale, keshillimi
edukimi, dhe organizimi . Ajo qe eben lojen ekosistemike unike eshte integrimi
I tyre ne nje kornize teorike solide.• Terapistet e lojes ekosistemike jane te
lire te perdorin shume teknika jashte dhebrenda seancave te tyre, qe ti
ndihmojne femijet te jetojne jeten me te lumtur eme te plotesuar.• Terapistet e
lojes ekosistemike njohin rolin e tyre ne balancimin e nevojave teklienteve
femije te tyre kundrejt atyre ne bote ku ata dhe ne jetojme. Eshte
njepergjegjesi shume e madhe per tu marre me nje kujdes dhe respekt te madh.