Inflacioni është
një rritje ngulmuese e çmimit të të mirave dhe shërbimeve, shkaktuar nga
disniveli i krijuar nga një sasi e vogël e të mirave materiale në treg dhe e
një sasie të madhe tëparasë në qarkullim. Inflacioni mund të shkaktohet nga
rritja e sasisë së parasë në qarkullim ose nga kërkesa si pasojë e shpenzimeve
të qeverisë ose shtypjes së parasë së re. Gjithashtu ajo mund të vijë edhe si
pasojë e uljes së ofertës së të mirave materiale
pasojë e uljes së ofertës së të mirave materiale
Rendesia e studimit te fenomenit te inflacionit
Nese fenomeni i papunesise godet kryesisht vetem disa
grupe te popullsise,
inflacioni ne te kundert ndikon mbi gjithe
popullaten. ne ekonomite
moderne behet shume per zbutjen e ndikimit te situatave inflacioniste.
Normalisht, ne situta
inflacioniste, nepermjet sindikatave punonjesit arrijne te marrin pagame te larta, te cilat synojne te kompensojne rritjen e
cmimeve, veprim ky qe njihet si indeksim i pagave mbi bazen e inflacionit..
Por, megjithe funksionimin e ketij mekanizmi zbutes apo asimilues, lufta kunderinflacionit merr gjithnje nje
rendesi te dores se
pare, pasi:
se pari, ka gjithnje
grupe shoqerore qe vuajne vazhdimisht dhe drejtperdrejte pasojat e
tij (rast tipik jane pensionistet si edhe zoteruesit e
kapitaleve ne para);
se dyti, kur norma e inflacionit rritet shpejt, institucionet
apo individet kreditore humbasin, e ne tekundert ato debitore fitojne.
se treti, gjithe ekonomia destabilizohet
nen efektin e normave te larta te inflacionit dhe cmimet e prodhimit dhe te shitjes nuk mund te sinkronizohen lehte ne kohe.
C’rregullimet inflacioniste jane rezultat i poltikave ekonomike te gabuara. Por shpesh per keto c’rregullime
fajesohet inflacioni, nderkohe qe fenomeni qe e shkakton eshte krejt tjeter.
ne pergjithesi,
inflacioni klasifikohet ne tre
kategori:
1. Inflacioni i moderuar i cili ndodh kur niveli i
pergjithshem i cmimeve ngrihet ngadale dhe norma e tijmund te shprehet nepermjet nje numri
nje shifror. ne keto kushte cmimet jane
relativisht teqendrueshme dhe sistemi monetar funksionon
mire.
2. Inflacioni galopant i cili shoqerohet me rritje cmimesh me nje norme dy dhe tre shifrore (20%, 100%,
200% ne vit). Nen kete
efekt, funksionimi i sistemit ekonomik peson crregullime serioze. Besimi tek
paraja lekundet dhe pergjithsisht
kontratat indeksohen me indeksin
e cmimeve ose ne valuta te huaja. Parate e humbasin
shpejt vleren e tyre dhe meqenese
norma reale e interesit merr vlera
shume te ulta ose
negative, tregu financiar venitet dhe roli
i normes se interesit si rregullator i saj bie shume.
3. Hiperinflacioni eshte nje dukuri e rralle ne ekonomine boterore dhe eshte i pranishem
sidomos nekushtet e luftes.
Cmimet ngrihen shume here cdo muaj. Shembuj te tille jane rritja e cmimeve meGjermanine e viteve 1922-1923,
periudhe kur indeksi i cmimeve u rrit nga 1 ne 10.000.000, ne Bolivine e viteve 1985 me 12.000% inflacion, etj.
Por ekonomia tashme ka mesuar te bashkejetoje me inflacionin prandaj, para
ekonomisteve shtrohet pyetja nese eshte e nevojshme ose jo te tentohet nje nivel i moderuar
inflacioni, pasi tendenca per tendaluar
inflacionin con shpesh ne nje
keqesim te ketij
fenomeni. Megjithate, ne pergjithsi
mbizoteron ideja se nivele dy shifrore te inflacionit jane
simptoma te nje ekonomie
qe funksionon keq.
Burimet dhe llojet
e inflacionit
Ekzistojne pikpamje te ndryshme lidhur me shkaqet dhe burimet e inflacionit.
Sidoqofte, mbizoteron pikpamja se inflacioni tenton te jete inercial (d.m.th me norma te pandryshuara), perderisa ne ekonominuk kane ndodhur
ndryshime te rendesishme ne anen e kerkeses dhe ofertes. ne kete menyre, nefunksion te analizes se burimeve te inflacionit duhet te dallojme inflacionin
inercial, inflacionin ngakerkesa dhe inflacionin nga oferta.
Inflacioni inercial quhet ndryshe inflacioni i
parashikueshem ose i pritshem, per sa kohe qe norma e inflacionit eshte e
qendrueshme dhe per sa
kohe nuk ndodhin
ndryshime ne anen e
kerkeses dheofertes. ne shumicen e vendeve me ekonomi moderne te industrializuar, procesi
inflacionist karakterizohet nga inercia.
Kjo inerci lind kur shumica e subjekteve qe veprojne ne ekonomi presin tenjejten norme inflacioni. Nese keto
parashikime inflacioniste do te pranohen edhe nga njesite operativedhe institucionale te sistemit, thuhet ne kete rast se ekonomia ka hyre ne nje spirale inflacioni.
Karkteristika kryesore e
nje spirale inflacioniste eshte se zhvillohet vete, pa patur me baze shkaqet e vete
inflacionit.
Inflacioni nga kerkesa
ndodh kur kemi nje rritje te kerkeses agregate, si pasoje
e nje rritjeje ne oferten
e parase, apo rritje e
shpenzimeve qeveritare per mallra dhe sherbime. Cilidoqofte burimi i
rritjes se kerkeses agregate, kjo e fundit rritet shpejt duke e
tejkaluar potencialin prodhues te ekonomise.
Cmimetdo te rriten gjithashtu
shpejt. ne kete menyre,
nje kerkese agregate e rritur kundrejt nje oferte tekufizuar con shume shpejt ne inflacion pra, ne rritje te nivelit te cmimeve dhe te pagave, gje qe i jep nje impuls te ri rritjes se inflacionit.
Indeksimi eshte nje teknike e cila lidh pagesat qe behen
nepermjet nje kontrate, me nivelin
aktual tecmimeve. Kjo teknike
perdoret per indeksimin e pagave, bursave, pensioneve dhe per transferta te tjera qeveritare apo
private, me qellim
qe te shmanget efekti i
inflacionit per keto kategori pagesash. ne kete menyre, mbrohen ne njefare mase interesat e
paleve kontaktuese, si edhe niveli
i jeteses se punojesve apo pensionisteve.