.jpg)
Fakulteti
Drejtesise
Dega:Juridik
Lenda:E
Drejta e Pronësisë Intelektuale
LETRAT ME VLERE
Kuptimi i
letrave me vlerë Me lëshuarën e tyre në qarkullim krijojnë
detyrime me
shprehjen e njëanshme të vullnetit; Janë dokumente të shkruara me të cilat mund
të përcaktohet ndonjë e drejtë pasurore e cila është inkorporuar në letër dhe
është e patjetërsueshme pa ekzistimin e letrës me vlerë; Letra me vlerë është
karakteristike se i takon atij që e mban që nënkupton se është e lidhur ngushtë
me subjektin që e mban; Roli i letrave më vlerë në të drejtën biznesore dhe
biznesin në përgjithësi është shumë i madh; Letrat me vlerë janë dokumente të
cilat përpilohen me shkrim; Formaliteti (Forma) është njëra ndër
karakteristikat kryesore të saj; Kjo nënkupton se ato prodhojnë efekt juridik
dhe ekonomik vetëm nëse janë të krijuara në formën të cilën shprehimisht e
përcakton ligji;
3. Letrat me
vlerë i paraqesin dy vlera: Vlerën e vet që kanë; dhe Vlerën të cilën e mbajnë;
Nga kjo del se letrat me vlerë mbanë dy lloje të drejtash: Të
drejtat në vet letrat me vlerë që t’i posedon ato; dhe Të drejtat të cilat
dalin nga letrat me vlerë (ajo se çfarë është shkruar në të); Letrat me vlerë
mundësojnë zhvillim të shpejtë dhe të sigurt të biznesit; Lehtësojnë
qarkullimin në biznes dhe rrisin sigurinë juridike;
4. Një letër me
vlerë për të shërbyer si dokument i bazuar me ligjin duhet t’i plotësojë disa
karakteristika të domosdoshme:
5. Duhet të
cilësohet lloj i letrës me vlerë p.sh. sikurse që është fjala për kambialin,
çekun, fletdetyrimin, etj; Firmën, respektivisht emërtimin dhe selinë e
lëshuarësit të letrës me vlerë; Firmën, respektivisht emrin e personit me
urdhrin e të cilit lëshohet letra me vlerë; Caktimi i saktë i detyrimit i cili
del nga letra me vlerë (elementet gjeografike, kalendarike etj) Nënshkrimi i
lëshuarit të letrës me vlerë ose faksimili i lëshuarit nëse kjo behët në seri;
Nënshkrimi
6. SIPAS NATYRËS
SË TË DREJTAVE QË MBAJNË NE VETE, LETRAT ME VLERË MUND T’I NDAJMË NË Detyrime
juridike; Kambiali dhe çeku Sendore reale – juridike; Të drejtat e pasurisë apo
hipotekës Letra me vlerë të korporatave; Aksionet
7. LLOJET E
LETRAVE ME VLERË Ndarjen e letrave me vlerë zakonisht ndahet sipas kriterit të
bartësve të tyre; Të këtilla janë: Letrat me vlerë me emër; Letrat me vlerë
sipas urdhrit; Letrat me vlerë sipas prurësit;
8. Letrat me
vlerë me emër janë ato letra ku Është i cekur emri i bartësit te të drejtave
pronësore dhe juridike të cilat i përmban vet letra; Vetëm personi i cili është
i cekur në letër mund t’i realizojë këto të drejta; Personi i cili e posedon
letrën me vlerë ka mundësi që atë ta bartë në personin tjetër; Letrat me vlerë
me emër garantojnë siguri të madhe të qarkullimit; Me humbjen e kësaj letre ka
mundësi të behët amortizimi i tyre;
9. Letrat me
vlerë sipas urdhrit janë ato letra ku; Krijojnë lehtësira në sferën e
qarkullimit ekonomik – juridik; Bartën shumë lehtë dhe në mënyrë të thjeshtë me
emër të personit tjetër; Posedojnë klauzolën “ paguaj sipas urdhrit ”; Bartja e
tillë e së drejtave quhet ndryshe “ INDOSIM ” Me rastin e humbjes së tyre ka
mundësi të behët amortizimi i tyre;
10. Letrat me
vlerë sipas prurësit ; Janë letra me vlerë shumë më të avancuara se dy llojet e
sipërme; Janë të liruara nga formalitetet e shumta; Bartja e të drejtave nga
letra behët shumë shpejtë; Karakteristikë e këtyre letrave është se në to fare
nuk ceket poseduesi i tyre; Si posedues legjitim i tyre konsiderohet çdo person
i cili e disponon letrën me vlerë; Ky lloj i letrave me vlerë nuk siguron
siguri të madhe; Mundësia e keqpërdorimit të tyre është shumë e madhe; Të këto
letra me vlerë nuk ka mundësi të behët amortizimi pasi që kur humbet letra
automatikisht humbet edhe e drejta që del nga ajo;
11. LETRAT
LEGJITIMUESE DHE SHENJTA Letrat legjitimuese janë dokumente (shkresa) sipas të
cilave: = poseduesi i tyre është formalisht i autorizuar që nga lëshuari i tyre
të kërkojë që të kryej ndonjë veprim i cili është i cekur në të; Letrat
legjitimes konsiderohen letra me emër; Këto letra mund të konsiderohen edhe
letra sipas prurësit; - Shenja legjitimuese mund të jenë p.sh: = biletë
udhëtimi = shenjat e gardërobave; = shenjat e mallrave; = shenja të caktuara –
numra etj;
12. FLETAKSIONET
Kuptimi dhe rëndësia e fletaksioneve Flet – aksionet janë letra me vlerë
që paraqesin risi në sistemin juridik, po ashtu janë të lidhura me afirmimin e
plotë të shoqatave aksionare te ne si njërit nga subjektet themelore ekonomike;
13. Fletaksioni
është letër me vlerë me të cilën realizohet pronësia në : mjetet e deponuara në
ndërmarrje, bankë ndonjë subjekt tjetër ekonomik, në organizatat tjera
financiare, ne organizata për sigurimin e ndonjë personi tjetër juridik i cili
mund të arrijë fitim.
14. Poseduesi i
fletaksionit i fiton 2 të drejta themelore 1. PJESMARRJA NË PJESEN E FITIMIT 2.
E DREJTA E PJESMARRJES NË QEVERISJES E SUBJEKTIT BIZNESOR;
Fletakisonet paguhen në të holla , ( por ka
mundësi edhe në sende edhe në të drejta , me një kusht që vlera e këtyre
sendeve të shprehet në të holla );Ø
Fletaksionet mund të lëshohen në valutën nacionale dhe të huaj mirëpo, brenda
kufijve tonë në treg mund të shiten dhe të blihen vetëm me valutën nacionale; Ø Kur fletaksioni bartet nga një
person në tjetrin bartet pronësia e cila është shënuar në të fletaksionet ;
janë shumë e përshtatshme për bashkimin e kapitalit të stimulimit maksimal të
angazhimit të mjeteve të disponuar; Ø
Mund të ekziston fletaksioni pa të drejtën e pjesëmarrjes në qeverisje; Ø15.
16. Fletaksioni
përbëhet nga 2 pjesë : NË PJESEN E PARË TË FLETAKSIONIT E CILA QUHET BAZA
(d.m.th. duhet të shënohen të gjitha elementet themelore të fletaksionit ). NE
PJESA E DYTË PËRBËHET NGA PJESA E KUPONIT ( triskës ) që shërbejnë për pagimin
e dividendit;
17. LËSHIMI I
FLETAKSIONIT Vendimin për lëshimin e fletaksioneve e nxjerr organi përkatës i
qeverisjes të ndonjë subjekti ekonomik ekzistues (apo themeluesi p.sh . i
ndonjë shoqate të re aksionare .
18. Me vendimin
mbi lëshimin e fletaksioneve në veçanti përcaktohet 1. EMERTIMI I LËSHUESIT TË
FLETAKSIONEVE ; 2. SHENJA E OBLIGACIONIT QË LËSHOHET NË EMER APO SIPAS PRUESIT
(sjellësit) ; 3. MËNYRA E PAGIMIT TË DIVIDENDËS ; 4. KOHA E RREGJISTRIMIT TË
FLETKASIONEVE ; 5. MENYRA E RREGJISTRIMIT TË FLETAKSIONEVE ; 6. TE KUSH DHE NË
CILIN AFAT BËHET PAGESA E MJETEVE PËR BLERJES E FLETAKSIONEVE ; NË CILIN AFATË
BËHET KTHIMI I MJETEVE TË PAGUARA NË RASTË TË EMITIMIT TË FLETAKSIONEVE (heqje
dore ); LLOJET E FLETAKSIONEVE ; PAGESA E FLETAKSIONEVE ; 10. BARTJA E RREZIKUT
etj;
Në rast se poseduesi i fletaksionit e bënë
pagesën në tërësi tërhiqet fletaksioni i përkohshëm dhe i lëshohet fletaksioni
i rendomë i lëshuar.Ø Mjetet për
blerjen e fletaksioneve mund të paguhen menjëherë apo me këste (kur pagesa
bëhet me këste blerësit të fletaksionit i lëshohet fletaksioni i për ko hshem
në të cilën ç’do pagës e kësteve vërtetohet me shkrim . Ø19.
20. PËRMBAJTJA E
FLETAKSIONIT Fletaksioni si letër me vlerë duhet ti përmbaj të gjitha elementet
që janë të parapara si : 1. SHENJËN SE ËSHTË ME FLETË AKSION 2. SHENJËN
E LLOJIT TË FLETAKSIONIT , FIRMEN RRESPEKTIVISHT SELIN E LËSHUESIT TË
FLETAKSIONIT ; 3. FIRMEN RRESPEKTIVISHT EMRIN E BLERSIT APO SHENJEN NË EMER TË
CILIT LËSHOHET FLETAKSIONI ; 4. AFATET E PAGIMIT TË DIVIDENDËS etj.
21. Elementet e
kuponit për pagimin e dividend janë 1. NUMRI RENDOR I KUPONIT ; 2. NUMRI I
FLETAKSIONI T SIPAS TË CILIT DIVIDENDA PAGUHET ; 3. EMERTIMI I LËSHUESIT TË
FLETAKSIONIT ; 4. VITI NË TË CILIN DIVIDENDA PAGUHET DHE FAKSIMILI I NËNSHKRIMI
I PERSONAVE TË AUTORIZUAR ( lëshuesit të fletaksioneve.)
22. LLOJET E
FLETAKSIONEVE të përkohshme përhershme;
23. duhet ta
bëjmë dallimin e feltaksioneve në emër , sipas urdhrit dhe sipas prurësit
24. Sipas radhës
së lëshimit fletaksionet munden me qenë; të themeluesit , të emisiont të pare
apo të emisioneve të ardhshme ; fletaksionet munden me qenë pa të drejt vote
dhe me të drejt vote ose ; me të drejtën e një vote apo me të drejtë më më
shumë vota në kuvendin e aksionarve .
25. Rëndësi të
veçanet kanë fletaksionet me prorioritet në këtë relacion me fletaskionet e
rëndomta Keto kanë të drejtën përparësinë në pagës të dividendë po ashtu të
drejtë pagese me procedurën e falimentimit.
PARTICIPUESE Flet aksioni KUMULATIV jep
poseduesit të saj të drejtë pagese të dividend paguar KUMULATIVE; Fletaksionet
PARTICIPUESE , prioritare i japin poseduesit krahas të drejtës dividend edhe të
drejtën e ndarjes së fitimit në marrëveshjen me vendimin mbi emetimin e këtyre
fletaksioneve .Ø KUMULATIVE DHE
Ø26. Fletaksionet
me prioritet mund të jenë:
27.
FLETËDETYRIMI
28.
FLETËDETYRIMI Është dokument i shkruar me të cilin emituesi i saj obligohet që,
subjektit të shënuar në fletëdetyrim (apo edhe sipas urdhrit të tij)
prezentuesit të fletëdetyrimit, në ditën, muajin dhe shumë e caktuar t’i paguaj
shumën e shënuar në kupon;
29.
fletëdetyrimi participativ Ekziston edhe fletëdetyrimi participativ – që
nënkuptron që poseduesi i tij , përveç kamatës (interesit) fiton edhe të
drejtën për pje s ëmarrje në fitimin i cili është i përcaktuar për emituesin e
fletdetyrimit: Në jetën praktike fletëdetyrimi mund të emitohet me garancion
dhe pa garancion;
30. Ndërmarrjet
dhe institucionet shoqërore – politike por edhe subjektet tjera juridike mund
t’i emitojnë (jepin) fletëdetyrimet në emërin dhe llogarinë vet, në emrin e vet
dhe në llogari të dikujt tjetër, dhe në emër dhe llogari të subjekteve të
tjera;
31.
Fletëdetyrimi mund të shprehet në valutën e vendit dhe në valutë të huaj;
Blerësi i fletëdetyrimit e fiton të drejtën vetëm pasi që të paguaj çmimin e
saj në tërësi: Fletëdetyrimi duhet të përmbajë: Firmën respektivisht emrin dhe
selinë e emituesit të fletëdetyrimit; Firmën respektivisht emrin e blerësit të
fletdetyrimit; Lartësinë e shkallës së kamatës; Përqindjne e pjesëmarrjes në
fitim nëse është përcaktuar; Afatet e pagimit të kamatës; Vendin dhe datën e
emitimit së bashku me numrin serik dhe kontrollues të fletëdetyrimin;
Faksimilin së bashku më nënshkrim e subjekteve të autorizuara;
32.: FLETË ARKA
CETEFIKATI FLETË KOMPERCIALJA
33. Fletarka Fletarka
– është letër me vlerë për shumën monetare të caktuar e cila duhet të
përmbushet në afatin e arritjës në bazë të shkallës së caktuar të kamatës;
Fletarkën mund ta emitojë banka, organizata e caktuar financiare dhe
institucioni kompetent shoqëror – politik; Rëndësia e tyre qëndorn sepse
nëpërmjet të shitjës së tyre emituesi i tyre tubon mjete monetare afatshkurta;
Fletarka emitohet në bazë të vendimit të organit kompetent të emituesit të saj;
Zakonisht fletarka jepet me afatin e arritjes deri në një vjet;
34. Certifikati
Certifikati – është dokument i shkruar për mjetet e deponuara në bankë apo në
ndonjë institucion tjetër kompetent në bazë të nja afati të shkurtë të kthimit
– deri në një vit;
35. Fletë
komercialja Fletëkomercialja – është letër me vlerë e cila aplikohet nëpërmjet
të shitjës në funksion gjatë tubimit të mjeteve monetare në një afat të
shkurtë; Emitohet nga ndërmarrjet dhe nga subjektet e caktuara juridike –
ekonomike në bazë të kompetencave ligjore;