Karakteristikat e metodes shkencore
Shkencetaret
jane shum specific jo vetem qe duan ta shohin dicka perpara se ta besojne por
duan ta shohin ate vazhdimisht ne kushte te cilat ato I perzgjedhin vete.
Arsyeja se perse ato jane komplekse eshte
sepse njohin dy fakte shum te
rendesishme:
1. Sjellja
eshte komplekse ka shum faktore qe qendrojne pas saj dhe eshte e veshtire ti
indetifikosh keta faktore.
2. Shkenca
eshte nje perpjekje humane. Shkencetaret nuk mund ti lejojne vetes qe te
besojne verberisht ne arsyetimin njerzor
Qellimi i
metodes shkencore jane:
1. Pershkrimi
2. Parashikimi
3. Kontrolli
4. Kuptueshmeria
Pershkrimi
Eshte pershkruese dhe
klasifikimi i ngjarjeve dhe i mardhenieve qe nje perdhkrim te jete i dobishem
duhet qe te kete besueshm,eri qe do te thote te jete i qendrueshem ne kohe dhe
ne kushe te ndryshme testimi. Koncepti i dyte eshte vlefshmeria. Qe lidhet me
matjen e asaj qe duhet matur
Parashikimi
Kur nje pershkrim i
ngjarjeve ose i mardhenies munde te coi ne parashikimin e nje ngjarje tjeter
Kontrolli
Lidhet me zhvillimin e
trajtimit dhe strategjive parandaluese. Kur shkencetaret mund ta parandalojne
sjelljen ata mund ta ndryshojne ate per mire
Kuptueshmeria
Lidhet me identifikimin
e shkakut apo shkaqeve te nje fenomeni te caktuar por perpara se te shfaqet kjo
shkaktesi duhen kuptuar e plotesuar 3
kushte:
1.
Kovaracioni i ngjarjeve qe lidhet me
nese ka nje ngjarje dhe pranohet si shkak I nje ngjarje tjeter. Ngjarjet
varjojne se bashku ku ndryshe njera dhe ndryshe tjetra.
2.
Rregullatori kohor I mardhenies. Shkaku
I sopozuar duhet te ndodhe para efektit te supozuar
3.
Eleminimi I shkaqeve alternative.
Mardhenia e shkaqeve mund te pranohet vetem nese shkaqet e tjera jane nxjerre
jashte loje.
Koncepti tjeter ka lidhje me
vlefshmerine e jashtme dhe te brendshme
Me
vlefshmeri te brendshme
Ne perpjekje per te
eleminuar shpjegimet alternative, shkenctaret shpesh here perballen me nje
problem qe quhet konfuzion ose ngatrrim qe ndodh kur dy ose me shume faktore
jane lidhur me nje efekt njekohesisht duke nderhyre me matjet e duhura te rolit
shkencor te secilit prej tyre. Ne rastin kur nuk kemi asnje ngatrrese ne nje
kerkim shkencore thuhet se ka vlefshmeri te brendshme.
Vlefshmeri e
jashtme
Eshte
zgjatimi I asaj qe rrezultatet e nje kerkimi mund te pergjesohen. Pergjisimi
eshte aftesia qw nje gjetje te aplikohet ne popullata te ndryshme apo kushte te
ndryshme. Kjo lidhet drejt per se drejti ne perfaqsueshmerine e kampionit dhe
shkollen me te cilen karakteristikat e kampionit perputhen me ate te populates.
Perfaqsueshmeria e kampionit varet nga perzgjedhja e subjekteve apo kushteve te
studmit.
Procedurat
eksperimentale
3 ceshtjet
kryesore
1.
Zhvillimi i nje hipoteze
2.
Perkufizimet operacionale
3.
Metoda e kontrollit
Zhvillimi
i nje hipoteze lidhet me perpjekjen per te shpjeguar
sjelljen ose qendrimet. Ajo synon ti pergjitgjet pyetjes si dhe pse. Hipotezat
vijojne si rezultat I studimeve dhe ato jane te shoqeruara me tesime rigoroze
qe nje hipoteze te jete shkakesisht e perdorshme duhet qe ajo te vertetohet ose
te hidhet poshte.
Perkufizimet
operacionale
Konceptet e perfshira
me nje studim duhet tu jepen percaktimet perkatese. Pra duhet te percaktohen
ose perkufizohen me termat e operacioneve qe mund te vezhgohen apo te maten.
Metodat
e kontrollit
Studiuesit kane nevoje
te kontrollojne ngjarjet qe mund te ndikojne ne sjelljet qe atop o studjojne.
Nje eksperiment perfshin manipulimin e nje ose me shume faktoreve dhe matjen e
efekteve te atij manipulimine sjellje.
Variabli
I varur dhe I pavarur
Variable
I pavarur eshte nje faktore qe manipulohet nga studiuesit per
te metur efektin e tij
Variable
I varur prosupozohet te ndikohet nga manipulimi I variablit
te pavarur.
3
metodat e kontrollit
·
Manipulimi
·
Mbajtja e kushteve kostante
·
Balancimi
Minimizimi
i pasojave te pritshmerise.
Problem qe mund te dal
gjate eksperementimit eshte se I eksperementuari dhe eksperementuesi mund te
reagojne ne nje menyre te caktuar me pritshmesine e tyre. P.sh nese te
eksperementuarit e din qe po pin alkol ato do te reagojne me te njejtat
simptoma qe atop resin tu ndodhe pasi kane pire alkol. Kjo quhet karakteristika
e kerkuar. Por edhe vezhgimet e eksperementuesit lidhur me sjelljen mund te
bazohen ne njohurit e kushteve te eksperimentit. P.sh.: kur eksperimentuesi
sheh ndonje sjellje te pazakonte tek subjektet qe ka marre ne studim munde tja
atriboi kete sjellje çështjes te mare ne studim.
Ky quhet efekti i eksperementuesit.
Per te shmangur keto dy proçedura kemi grupin e kontrollit ose placebo te cilat
nuk i nenshtrohen manipulimit te variantit te pavarur. Procedura dabell
(double) ose dyfish e panjohur ku edhe i eksperementuari dhe eksperementuesi
nuk e dine se çfare trajtimi po behet.