.jpg)
Tema: E DREJTA TRASHGIMORE E DREJTA
FAMILJARE E MARTESORE
Fakulteti Drejtesise
Dega:Juridik
Lenda:E drejta familjare
E
DREJTA TRASHEGIMORE-
1. Objekti i trashëgimisë ,Masa
trashegimore perbehet nga teresia e te gjitha te drejtave dhe detyrimeve ,
tereactives dhe passives se te vdekurit
te pershtatshme per tu trasheguar dhe
te kalojnene trashegimtar.-
2. Aftësia për trashëgimiKusht qe nje
person fizik te jete trashegimtar i nje personi tjeter fizik eshte qe ai tekete
mbijetuar trshegimlenesin. E drejta materiale aftesine per trasheguar ia njeh
edhefemiut te zene , me kusht qe ai te lind i gjalle.Kur trashegimtar paraqitet
personi juridik, atehere aftesia e tij per te trasheguarvleresohet varesisht se
a eshte ai person i regjistruar ne analogji me rpezumicionin.-
3. Baza e thirrjes ne trashëgimi njeh dy baza te thirrjes ne trashegimi:
ligjin dhe testamentin.Testamenti eshte baze me e fuqishme sepse shprehje e
vullnetit te trashegilenesit .Kjo do te thote se trashegimia ne baze te ligjit
ekziston vetem kur nuk ka testament,kur testamenti eshte nul, kur me testament
nuk eshte caktuar sukcesori universal –trashegimlenesi , por vetem ai
singular-legatari, kur personi i caktuar si trashegimtarne baze te testamentit
vdes para trashegimlenesit, kur trashegimtari heq dore ngatrashegimia, kur
trashegimtari ne baze te testamentit nuk eshte i njejte.-
4. Pasuria trashëgimore pa
trashëgimiTrashegimia pas te vdekurit i cili nuk ka lene trashegimtar ligjor i
takon komunes ne tecilen gjendet.-
5. Bashkësia jashtëmartesore si baze e
pavarur e trashegimise ligjore neKosove -Personat te cilet jetojne ne bashkesi
jashtemartesore trashegohen nemes vete ne keto kushte:1-nese bashkesia
jashtemartesore ka zgjatur se paku 15 vite, ndersa ne rastin kur kafemije se paku
5 vite;2- qe ne momentine vdekjes se trashegimlenesit asnjeri te mos jete ne
martese meperson tjeter.Meqe ky trashegim eshte perjashtim, ligji eshte
percaktuar edhe per mosnjohjen ecilesise se trashegimtarit te domosdoshem
bashkershorteve ne bashkesijashtemartesore.P-
6. Trashegimi ne baze te
ligjitTrashegimi ne baze te ligjit eshte baze e thirrjes ne trashegimi ngase
kurdohere qe nukka testament kjo baze vie ne shprehje.Rradhet e trashegimit –
Radhen e pare te trashegimise e perbejne te paslindurit dhebashkeshorti i
vdekurit. Keta trashegimlenesin e trashegojne ne pjese te barabarta.Radhen e
dyte te trashegimit e perbejne prinderit dhe bashkeshorti i te vdekurit. Keta
trashegojne pjese te barabarta. Mirepo kur prinderit trashegojne vetem nga
shkaku sebashkeshorti ka vdekur para dekujusit , atehere prinderit e
trashegojne tere masentrashigimore.Radhen e trete e perbejne gjysherit dhe
gjyshet e te vdekurit. Kjo ndodh pra kur pastrashegimlenesit nuk mbetet as i
paslinduri as bashkeshort as prind, atehere 1. trashegojne gjysherit dhe
gjyshet nga baba dhe nana dhe ate ne pjese te barabarta.E drejta e perfaqesimit
– Kjo eshte e derjte e konstituuar ne dobi te femijeve te atijtrashegimtari i
cili ka vdekur para prindit te vet si trashegimlenes. Ne raste te tilla,pjesa
qe do ti takonte femijes se vdekur e trashegojne femijet e tij nga baza
eperfaqesimit.Zvogelimi dhe rritja e pjeses se trasheguar – E drejta per rritje
dhe zvogelim te pjesesse trasheguar eshte perjashtim, andaj edhe aplikohet me
kujdes te shtuar.Keshtu , zvogelim i pjeses trashegimore parashihet per
bashkeshortin i cili nuk eshteprimd i femijes pasjetues , ndersa rritja e
trashegimit parashihet si per bashkeshortin icili nuk nuk ka mjete te
mjaftueshme e as mundesi te mbahet, ashtu edhe perprinderit dhe femijet ne
kushte te njejta.Trashegimtaret e domosdoshem dhe pjesa e domosdoshme dhe
disponsibile e pasurisese trasheguar – Trashegimtare te domosdoshem jane
pasardhesit e trashegimlenesit,te adoptuarit dhe pasardhesit e tyre,
bashkeshorti, prinderit, adoptuesi, vellezerit emotrat, gjysherit dhe gjyshet
dhe te paret e tjere. Adoptuesi nga adoptimi i pjesshem ,vellezerit dhe motrat
e trashigimlenesit, gjysherit dhe gjyshet dhe te paret tjere,cilesine e
trashegimtarit te domosdoshem mund ta kene vetem nese nuk kane mjeteper
ekzistence.Mirepo trashegimtar i domosdoshem mund te jete vetem ai i cili eshte
thirrur netrashegimi sipas radhes ligjore. Trashegimtareve te domosdoshem u
takon pjesa etrashegimise me te cilen trashigimlenesi nuk ka mundur te disponoj.P-7.
Trashegimi ne baze te testamentitTestamenti i cili eshte perpiluar ne baze te
ligjit dhe i cili nuk ka te meta, eshte bazeper trashegimi ne baze te
testamentit. Nje testament konsiderohet i vlefshem nese nukpermban te meta sa i
perket aftesise se veprimit, shprehjes se vullnetit dhe te formes.
Llojet dhe format e testamentit –
Ekzistojne keto forma te testamentit:
1)testamenti i shkruar nga vet
trashigimlenesi;
2) testamenti me shkrim para
deshmitareve;
3) testamenti gjyqesor;
4) testamenti i perpiluar para
perfaqesuesve diplomatic ose konsullar ne boten ejashtme;
5) tetstamenti i perpiluar ne anije;
6) testamenti i perpiluar ne kohen e
mobilizimit ose te luftes;
7) testamenti me goje.
Deshmitaret testamental – Me rastin e
perpilimit te testamentit, kerkesa perdeshmitare mund te paraqitet ne keto
raste:
a) kur behet testamenti me shkrim para
deshimtareve;
b) kur behet testamentigjyqesor;
c) kur behet testamneti me goje.
Deshmitaret mund te jene persona madhor
te cileve nuk u eshte hequr zotesia e perveprim, te cilet dine te shkruajne dhe
lexojne, kurse te testamenti gjyqesor duhet tadine edhe gjuhen ne te cilen
eshte perpiluar testamenti. Kur eshte fjala perdeshmitaret te testamenti me
goje, kerkesa qe te dine shkrim dhe lexim nuk eshte edomosdoshme.Permbajtja e
testamentit – Ajo qe konsiderohet e rendesishme tek permbajtja etestamentit
eshte caktimi i nje apo me shume vetave per trashegimtare testamental.Pastaj
eshte e rendesishme te ceket se a trashegohet e tere pasuria apo vetem njepjese
e saj.
Legu – Kur testament lenesi me testament
e cakton qe nje ose me shume sende t’ijepen nje personi te caktuar apo kur
urdheron ti paguhet nje borxh, atehere behet fjaleper legun. Personi ne dobi te
te cilit eshte dhene nje urdher , nuk ka cilesine e trashegimtarit.Ekzekutuesit
e testamentit – Trashegim lenesi mund te caktoj me testament nje oseme shume
persona si ekzekutues te testamentit. Detyra e ekzekutuesit te testamentiteshte
realizimi i asaj qe eshte percaktuar me testament, sidomos per ruajtjen e masestrashegimore
dhe per permbushjen e saj.Revokimi i testamentit – Nje testament pavaresisht
nga forma e tij, mund terevokohet ne cdo menyre dhe cdo kohe dhe ate qofte ne
teresi apo pjeserisht. Sirevokim i testamentit konsiderohet edhe asgjesimi i i
shkreses se perpiluar sitetsmanet. Poashtu si revokim i testamentit
konsiderohet edhe perpilimi i testamentitte mevonshem me permbajtje te kundert
ose te ndryshme.P-8. Kontratat trashegimore-juridikeKontratat per trashegimine
dhe trashegimine e ardhme ose legun – Mundesia qe tekontraktohet dicka ne
llogari te kontraktuesit e ne barre te rashegimise se pahapur, teardhme, nuk
mund te perjashtohet, por kontraktimet e tilla jane nule dhe nukprodhojne efekt
juridik. Ky rregull vlen edhe kur kemi te bejme me legun.Cedimi dhe ndarja e
trashegimise gjate jetes – Cedimi dhe ndarja e pasurise perse gjalli eshte
veprim te cilin e nderrmer prarardhesi ne pajtim me te gjithetrashegimtaret e
vet. Kjo menyre e rregullimit te raporteve pronesore kosniderohet elejueshme
dhe e vlefshme nese kryhet ne pajtim me ligjin.
Per te qene cedimi dhendarja e vlefshme
duhen plotesuar dy kushte:
1) pelqimi i te gjithe trashegimtareve
dhe
2) marreveshja me shkrim e vertetuar ne
gjyq.
Kontrata per mbajtje te perjetshme –
Kontrata e tille eshte:
1) pune juridike detyrimore;
2)pune juridike e dyanshme;
3) pune juridike formale;
4) pune juridike e karakterit personal
dhe aleator.
Me kete kontrate permbahet detyrimi qe
njera pale ta mbaje palen tjeter e qe per ketepersoni i mbajtur merr detyrimin
qe tere pasurine e vet apo nje pjese te saj.P-9. Kalimi i pasurise trashegimore
te trashegimtaretHapja e trashegimise –Nje trashegimi konsiderohet e hapur nga
momenti i vdekjes senej personi i cili pas vetes ka lene pasuri e cila mund te
trashegohet. Ne rastet kurkemi te bejme me personin e shpallur te vdekur, si
dite e hapjes se trashegimisemerret dita kur aktvendimi me te cilin personi
eshte shpallur i vdekur, mer formen eprere, perpos nese me ate aktvendim nuk
eshte caktuar ndonje dite tjeter.Fitimi i pasurise se trasheguar dhe heqja dore
nga trashegimia – Sipas ligjit,trashegimia e nje te vdekuri kalon tek
trashegimlenesit e tij qe nga momenti i vdekjes.Pra deklarata trashegimore nuk
eshte kusht.Pranimi i trashegimise eshte veprim personal, prandaj eshte e drejte
e trashegimtaritqe vete te deklarohet se a pranon apo jo nje trashegimi.
Deklarata mbi heqjen dorenga trashegimia mund te jete e pjesshme apo e
kushtezuar.Pergjigja e trashigimtareve per borxhet e trashegimlenesit – Parimi
se dikushtrashegon, do te thote se ai e trashegon edhe aktiven edhe pasiven,
pra trashegimtari pergjigjet edhe per borxhet e trashegimlenesit. Kur ka me
shume trashegimtare,atehere te gjithe ata ne menyre solidare pergjigjen per
borxhet e trashegilmenesit.Ndarja e trashegimise – Kur nje trashegimi ka me
shume trashegimtare, ateherengavullneti i tyre varet se a do te ndahet ajo
pasuri, apo do te vazhdoj te ekzistoj sibashkesi. Poashtu nga trashegimtaret
varet se si do te beht ndarja. Pra ndarja memarreveshje eshte e lejueshme.
Ndarjen e trashegimise mund ta kerkoj cdotrashegimtar dhe ne cdo kohe.
E DREJTA FAMILJARE-
1. Martesa dhe maredheniet familjare
gjate martesesLMMF nuk permban ndonje definicion ne lidhje me nocionin e
marteses apo tekurorezimit, mirepo pavarsisht nga kjo martesa definohet si
bashkesi jetesore e sajuarne mes te nje mashkulli dhe nje femre ne pajtim me
ligjin.Si kushte esenciale per ekzistimin e nje martese konsiderohen -
bashkesia jetesoreduhet te jete e sajuar ne mes te personave me gjini te
ndryshme, te ekzistoj pelqimi ivullnetit, dhe te jete e sajuar ne formen e
parapare me ligj.Pengesa martesore - konsiderohet ajo rrethane e parapare me
ligj e cila e pengonmartesen qe ajo te jete e plotefuqishme. Pengesat
martesore, qofte absolute aporelative duhet te ekzistojne ne kohen e lidhjes se
marteses.Ndalesat martesore – jane faktet te cilat paraqesin pamundesi per
lidhjen e marteses.Keto jane raporti i adoptimit dhe raporti i kujdestarise.Me
adoptim krijohen raportejuridike si ne mes te prindit dhe femiut, andaj edhe eshtee
natyrshme qe kjo te paraqes ndalese martesore. E njejta gje vlen edhe
perkujdestarine.-
2. Forma e lidhjes se martesesPer tu
lidhur nje martese e plotefuqishme, pervec kusteve te tjera, ajo duhet te
lidhetne formen e parapare me ligj, meqe martesa eshte akt formal dhe
solemn.Solemniteti permbahet ne ate se martesa lidhet ne local te caktuar, para
ofiqarit dheme rastin e lidhjes se marteses bashkeshortet njoftohen mbi te
drejtat dhe detyrimet etyre, dhe me rastin e lidhjes se marteses duhet te jene
te pranishem bashkeshortetdhe deshmitaret. Perjashtimisht, martesa mund te
lidhet edhe jashte lokalit te caktuardhe ne mungese te njerit bashkeshort ,
permes personit te autorizuar te personit qemungon, mirepo ai person duhet te
kete procure te vertetuar dhe kjo procure duhet tepermbaje shenime per
autorizuesin, te autorizuarin dhe per personin me te cilin lidhetmartesa.P-
3. Martesat e pavlefshmeNese nje martese
lidhet, ndersa nuk kane qene te plotesuara kushtet e parapara
perplotefuqishmeri te marteses, atehere ajo martese konsiderohet e pavlefshme.
Si llojete martesave te pavlefshme jane: martesa e paqene, martesa absolutisht
nule,martesa relativisht nule.Martesa e paqene – martese e paqene konsiderohet
ajo martese me rastin e lidhjes tese ciles nuk eshte plotesuar ndonje nga
kushtet qenesore te parapara me ligj. Tedrejten e theksimit te marteses se
paqene e ka prokurori publik, secili ngabashkeshortet dhe cdo person i cili ka
interes juridik per tu konstatuar se ajo marteseeshte e paqene.Martesa
absolutisht nule – si shkaqe te nulitetit absolut te marteses
numerohen:-martesa e meparshme e cilido bashekshort e cila eshte e
vlefshme;-semundja mendore dhe paaftesia per te jgykuar-afersia e gjakut ne mes
te perosnave qe kane lidh martese-martesa e lidhur pa prezence te
bashkeshorteve-martesa qe nuk eshte lidhur me qellim te jeteses se perbashket.E
drejta e ngritjes se padise kur kemi te bejme me keto martesa, pos
bashkeshorteveu takon edhe prokurorit publik edhe personave te tjere qe kane
interes juridik qe kjomartese te shpallet absolutisht nule. Martesa
realitivisht nule –si martesa te tilla llogariten martesat qe jane lidhur
nenndikimin e dhunes, lajthimit dhe te miturit.Pasojat e nulitetit jane te
njejta si per rastin kur nje martese anulohet per shkaqerelative apo absolute.
Pasojat qe shkaktohen me nulitet jane te natyres personale apostatusore dhe
pasurore. Nder pasojat per te cilat me se shumit zhvillohen kontestegjyqesore
jane ao qe kane te bejne me poziten e femijeve te perbashket, me
ceshtjetpasurore dhe me te drejten e trashegimise.Te drejtat dhe detyrimet e
bashkeshorteve- Raportet e bashkeshorteve paraqesin njeteresi e cila ne vete
perfshin te drejta dhe detyrime te llojeve te ndryshme, dhe si tetilla ato mund
te ndahen ne:-te drejta dhe detyrimete bashkeshorteve te natyres thjeshte
personale;-te drejta dhe detyrime te natyres personale pasurore-te drejta dhe
detyrime te thjeshta pasurore-
4. Maredheniet pasurore te
bashkeshorteveSa ju perket maredhenieve pasurore te bashkeshorteve, LMMF njeh;
1) pasurine evecante; dhe
2) pasurine e fituar me pune gjate
bashkesise martesore, si dhe te hyratnga ajo pasuri.
Pasuria e vecante – pasuri e vecante e
bashkeshortit eshte:
1) pasuria te cilenbashkeshorti e ka ne
kohen e lidhjes se marteses;
2) pasuria e fituar gjate martesesme
trashegim apo dhurim;
3) pasuria qe nga baza e pjestimit te pasurise
seperbashket i ka takuar bashkeshortit.
Kur eshte fjala per kete lloj pasurie,
vlejnerregullat sipas te cilave pronari eshte ai i cili vendos se si do te
qeveris me ate pasuri.Pasuria e perbashket e bashkeshorteve – Pasuri te
perbashket quajme pasurine tecilen bashkeshortet e kane fituar me pune gjate
marteses si dhe te hyrat nga ajopasuri. Bashkeshortet kane mundesi kontraktimit
se cili prej tyre do te qeveris mepasurine e perbashket.Ndarja (pjestimi) e
pasurise se perbashket – e drejta te kerkohet ndarja e pasurise seperbashket
nuk eshte e kufizuar me asgje. Secili bashkeshort mund te kerkoj ndarjen
epasurise pavarsisht se a do ta kerkoj vecimin e pjeses se tij. Per marreveshjet
qe lidhinbashkeshortet lidhur me pasurine e perbashket apo ndarjen e saj, ligji
parashehformen e caktuar.Pergjegjesia e bashekshorteve per detyrimet e krijuara
para lidhjes se marteses fhegjate marteses – Dallimi se kur jane krijuar
detyrimet para apo gjate marteses, kanerendesi sepse prej atij momenti varet
pergjegjesia e bashkeshorteve. Njesoj si perdetyrimet e e krijuara para lidhjes
se marteses, secili bashkeshort pergjigjet perdetyrimet personale si me
pasurine e vecante, ashtu edhe me pjesen e tij ne pasurinee perbashket.Menyra e
pushimit te marteses se plotefuqishme- nje martese e plotefuqishmepushon;-me
anulim, respektivisht shkurorezim kur aktjgykimi merr formen e prere-kur
bashkeshorti i zhdukur shpallet i vdekur nga dita kur me aktvendim te formes
seprere eshte konstatuar si dite e vdekjes, ose ne diten kur aktvednimi merr
formen eprere, nese nuk eshte konstatuar dita e vdekjes; dhe-me vdekje.-5.
Shkurorezimi dhe shkaqet e shkurorezimit Shkurorezimi eshte nje nga menyrat ne
te cilen pushon nje martese e plotefuqishme.Si shkakper shkurorezim mund te
jete: crregullimi i raporteve martesore ne menyreserioze , ose nese nuk arrihet
qellimi i marteses per arsye te ndryshme.
E drejta e paraqitjes se padise per shkurorezim eshte e drejte personale
dhe ajo nukmund te kushtezohet.Pasojat e shkurorezimit – keto pasoja mund te
paraqiten ne dy drejtime:-pasojat e shkurorezimit ndaj bashkeshorteve;
dhe-pasojat ne raportet ne mes te bashkeshorteve si prind dhe femijeve te
perbashket.Ne rastin kur kemi te bejme vetem me pasojat e shkurorezimit ne mes
tebashkeshorteve, atehere aton i perkasin: perdorimit te mbiemrit,
trashegimit,dhuratave, pasurise se perbashket dhe mbajtjes se bashkeshortit i
cili nuk ka mjeteper jetese.Kur kemi te bejme me pasojat e bashkeshorteve si
prind dhe femijeve te tyre, ateherepasojat shprehen ne ate se cili do te
kujdeset per femijet pas shkurorezimit, si dhe sado te kontribojne ne ushqimin
e tyre, cilat do te jene kontaktet tjera, etj.-6. Maredheniet ndermjet
prinderve dhe femijeve dhe personave tjere negjini Mohimi i atesise se ligjshme
ose amesise se ligjshme – Konsiderohet se cdofemije i lindur nga nena ne
martese eshte femije i burrit te asaj nene. Femije i burrit teasaj nene
konsiderohet edhe fmiu i cili ka lindur mbrenda 300 diteve nga pushimi
imarteses.Mirepo ky prezumcion ligjor eshte i rrezueshem, prandaj edhe mund te
parashtrohenshume ceshtje me rendesi si:-kush ka te drejte te ngit padi per
mohimin e atesise martesore;-cili eshte afati mbrenda te cilit mund te ngritet
nje padi per mohim te atesise-cili eshte personi atesia e te cilit mohohet-para
cilit organ dhe ne cilen menyre mund te mohohet atesia dhe-cilat jane pasojat e
mohimit te atesise.Pasojat e atesise se mohuar – Kur me aktgjykim te
plotefuqishem vertetohet sekerkesa per mohimin e atesise eshte e bazuar, femiu
humbstatusin e femiut martesor.Ky aktgykim regjistrohet ne librat amze te te
lindurve dhe nga ky regjistrimperjashtohet cdo mundesi e cfardo kontesti
tjeter. Si pasoje tjeter eshte se femiuhumb te drejten ta mbaj mbiemrin
familjar, te drejten ndaj burrit te nenes e cila e kalindur ate, por statusi i
femijes ndaj nenes nuk ndryshon fare.P-7. Femijet jashtemartesoreFemije
jashtemartesore konsiderohen te gjithe ata femije te cilet nuk lindin
nemartese, e dihet pra se cilet jane femijet martesore. Deklarimi i nje personi
se epranon atesine e femijes se lindur jashte martese jepet para ofiqarit te
autorizuar. Kjodeklarate mund te jepet edhe para gjykates, para ndonje organi
me autorizim perperpilim te dokumenteve publike, para perfaqesive diplomatike
por edhe metestament.Pranimi i atesise nga nje person prodhon efekt juridik dhe
regjistorhet ne librat ame telindurve vetem nese me njohjen e atesise pajtohet
nena.Konstatimi i atesise jashtemartesore dhe amesise jashtemartersore – Kur
per ndonjearsye nuk konstatohet atesia e nje femije te lindur jashte martese pa
intervenim tegjykates, ligji lejon mundesine qe me padi te kerkohet vertetimi i
atesise apo amesise.Padi per vertetim te atesise, pervec personit i cili e konsideron
veten at te femiut, kanete drejte edhe femiu dhe nena e femiut.Kur kemi te
bejme me te drejten e femiut te paraqet padi, ai kete mund ta beje deri
nemoshen 25 vjecare. Derisa femiu eshte i mitur apo nuk ka zotesi veprimi,
padine neemer te tij mund ta ngrit nena e femiut apo kujdestari i
femiut.Pasojat e atesise jashtemartesore dhe te amesise jashtemartesore –
Aktgjykimi me te cilin eshte vertetuar
atesia e nje personi prodhon efekte juridike qe nga momenti iplotefuqishmerise.
Meqe ky aktgjykim ka karakter statusor, karakteri i tij eshte absolutdhe
prodhon efekte ndaj cdokujt dhe nga ai moment femija konsiderohet
femijemartesor.P-8. Detyrat dhe te drejtat e prindervePrinderit kane te drejte
dhe detyre ti ruajne femijete tyre te mitur dhe te kujdesen perjeten dhe
shendetin e tyre. Prindi ka per detyre te kujdeset per personalitetin e
femiutdhe per te drejtat dhe detyrimet qe u pekasin ceshtjeve pasurore. Pra
prindi ka perdetyre qe ta ngrit femiun, ta edukoj, ta arsimoj, ta ushqej,
etj.Ushtrimi i se drejtes prindore – te drejten prindore te dy prinderit e
ushtorjnebashkarisht dhe me marreveshje. Kur mungon marreveshja prindore per
ceshtjeserioze, atehere ligji parasheh kompetencen e organit te kujdestarise.
Kur prinderitjetojne te ndare per shkak te shkurorezimit apo per ndonje arsye
tjeter , atehere tedrejten prindore e ushtron prindi te cilit i besohet femiu
per mbajtje ruajtje dheedukim.Pushimi i se drejtes prindore –Menyra e rendomte
e pushimit te se drejtes prindoreeshte ajo kur pushon nevoja e femiut qe te
jete nen mbikqyrje te prindit. E drejtaprindore pushon edhe per shkaqe te tjera
si: me vdekje te prindit ose te femiut; memoshe madhore te femiut; dhe me
emancipim te femiut.Te drejtat dhe detyrimet e femijeve – edhe femijet kane te
drejta dhe detyrime tekujdesen per prinderit e tyre. Femijet duhet te kujdesen
per shendetin e pridnerve ,duhet ti respektojne dhe tu ofrojne ndihme te
nevojshme. Kur prinderit nuk kanemudnesi qe vet ti sigurojne te ardhurat per
jetese , atehere ligji parasheh qe femiu tedetyrohet ta mbaje prindin.P-9.
AdoptimiMe adoptim themelohen te drejtat dhe detyrimet ne mes te adoptuesit dhe
teadoptuarit sikurse ato qe ekzistojne ne mes te prindit dhe femiut.Per te
ekzsituar nje adoptim kekrohet qe adoptuesi dhe prinderit e te adoptuarit,perkatesisht
kujdestari i te adoptuarit ne emer te adoptuarit te kene shprehur pelqimine vet
para organit te kujdestarise per nje gje te tille.
Per te ekzistuar nje adoptim i
plotefuqishem, kushtet qe duhet plotesuar per kete kanete bejne me : 1) personin
qe mund te adoptoj;
2) personin qe mund te jete i adoptuar;
3) dallimi ne moshe ne mes te adoptuesit
dhe te adoptuarit; dhe
4) formes seadoptimit.Llojet e
adoptimit:
Per nga efekti juridik, ekzistojne dy
lloje; adoptimi i plote dheadoptimi i pjesshem.Per adoptim te plote kekrohen te
plotesohen kushte te posacme, sepse ky adoptimprodhon efekte juridike te
ndryshme nga adoptimi i pjeshem.Me adoptim te plote themelohen raporte te
njejta sikurse ne mes te prindit dhe femiut.Adpotimi i pjeshem ekziston kur te
drejtat dhe detyrimet ne mes te adoptuesit dhe teadoptuarit jane
kufizuar.Themelimi i adoptimit – Raporti i adoptimit themelohet para organit te
kujdestarisesipas vendbanimit apo vendqendrimit te te adoptuarit. Procedura e
themelimit teadoptimit niset nga propozimi i perbashket nga personi i cili
deshiron te adoptoj dheprinderit e te miturit.Te drejtat dhe detyrat e
adoptuesit dhe te adoptuarit – me adoptim krijohet raportgjinie ne mes te
adoptuesit dhe te adoptuarit dhe pasardhesve te tyre, por ky raportnuk krijohet
edhe ne mes te adoptuarit dhe personave ne gjini te adoptuesit.Pushimi i
adoptimit dhe pasojat e pushimit – Adoptimi mund te pushoj ne disa menyra.Nje
nder menyrat e pushimit te adoptimit eshte edhe kur organi i kujdestarise
merraktvendim me te cilin konstaton se pushimin e adoptimit e kerkojne
interesat e teadoptuarit. Iniciative per kete menyre te pushimit mund te jap
cdo person dheinstitucionet e ndryshme shoqerore.Adoptimi mund te pushoj edhe
me kerkesen e adoptuesit apo te adoptuarit sidhe nebaze te marreveshjes se tyre
te perbashket.Adoptimi mund te pushohet edhe kur konstatohet se me rastin e
themelimit nuk kaneqene te plotesuara kushtet per adoptim te plotefuqishem.P-
10. Ushqimi i femijeve Detyrimi i
ushqimit te femijeve eshte detyre themelore e cdo prindi, pavaresisht se
ciliprind e ushtron te drejten prindore, apo pavaresisht nga fakti se me cilin
prind jetonfemiu, pra nese nuk jeton me te dy prinderit. Me dhenie te ushqimit
femiut kuptojmeplotesimin e te gjitha kushteve te nevojshme per ushqim, per
veshembathje, perbanim, per edukim dhe shkollim, per mjekim, nevoja higjienike,
kulturore, etj.Detyrimin e ushqimit prindi e ka deri ne moshen madhore te
femiut. Mirepo kur femijagjendet ne shkollim te rregullt apo kur per shkaqe shendetesore
nuk mund te fitoj teardhura, atehere ky detyrim vazhdohet. Femija gjithashtu ka
per detyrim qe ti mbajfemijet, por ky detyrim kushtezohet me paaftesine e
prinderve qe ata vet te sigurojnemjete per jetese.Detyrimin e ushqimit ligji e
parasheh edhe per vellezer dhe motra si dhe per personane gjini ne vijen e
drejte ngjitese dhe zbritese , mirepo gjithnje varesisht ngamundesia qe kane
per ti mbajtur ata.P-
11. Kujdestaria Kujdestaria eshte forme
e organizuar ne baze te ligjit dhe ka te beje me dhenien endihmes se te miturve
dhe personave madhor kur ata nuk jane ne gjendje te kujdesenper vete.Sherbimet
e kujdestarise jepen nga organet e formuara enkas per kete. Qellimi kryesori
organit te kujdestarise eshte mbrojtja e plote e individit i cili kete nuk eshte
negjendje ta beje vet qofte per shkak moshes, qofte per shkak te shendetit te
rrenuarapo per shkak te ndonje semundje psiqike. Sipas ligjit ekzistojne tri
lloje tekujdestarise:
1) kujdestaria ndaj te miturve;
2) kujdestaria ndaj personave te cileve
ueshte hequr zotesia e veprimit; dhe
3) kujdestaria per raste te vecanta.