Termi “diversitet biologjik” u përdor për herë të parë në
vitin 1968 nga shkencëtari i faunës së egër dhe ambientalisti Raymond F.
Dasmann, në librin e tij A Different Kind of Country advocating
conservation. . Megjithatë, termi u përdor gjerësisht vetëm pas më shumë se një
dekadë, duke gjetur përdorim të përbashkët në fushën e shkencës dhe të
politikave mjedisore në vitet 1980.
Ishte Thomas Lovejoy i cili, në parathënien
e librit Conservation Biology, ia paraqiti termin komunitetit shkencor.
Qysh atëherë, termi është përdorur mes biologëve,
ambientalistëve, liderëve politikë dhe qytetarëve të interesuar. Konferenca e
OKB-së, në vitin 1992, mbi Mjedisin dhe Zhvillimin (Samiti
i Tokës) e përkufizoi diversitetin biologjik si “ndryshueshmëria midis
organizmave të gjallë nga të gjitha burimet, duke përfshirë, ndër të tjera,
tokësore, detare dhe ekosisteme të tjera ujore, dhe komplekset ekologjike të të
cilave ato janë pjesë: kjo përfshin diversitetin brenda llojeve, mes llojeve
dhe të ekosistemeve”. Ky përkufizim është përdorur në Konventën e OKB-së për Diversitetin
Biologjik – dokumenti ndërkombëtar që përcakton politikën e
biodiversitetit në nivel global.
Objektivat e kësaj Konvente janë “ruajtja e diversitetit
biologjik, shfrytëzimi i qëndrueshëm i komponentëve të tij dhe ndarja e drejtë
dhe e barabartë e përfitimeve, që vijnë nga shfrytëzimi i burimeve gjenetike,
duke përfshirë një qasje të duhur në burimet gjenetike dhe një transferim të
përshtatshëm të teknologjive përkatëse, duke pasur parasysh të gjitha të
drejtat mbi ato burime dhe teknologji, dhe nëpërmjet fondeve të duhura”.
Biodiversiteti bujqësor është pjesë e biodiversitetit në
tokë dhe mund të ndahet në dy kategori:
Intraspecifik – shumëllojshmëria gjenetike brenda një
specie të vetme.
Ndërspecifik – numri dhe llojet e specieve të ndryshme
që janë të kultivuara, të tilla si patatet, karrotat, specat, sallata jeshile,
etj.
Diversiteti ndërspecifik i kulturave është, pjesërisht,
përgjegjës për diversitetin e ushqimit tonë ndërsa diversiteti intraspecifik
brenda një specie të vetme na ofron zgjedhje në dietën tonë dhe përshtatshmëri
në kushtet lokale klimaterike. Nëse një produkt nuk ia del me sukses në një
monokulturë, ne mbështetemi në diversitetin e bujqësisë për të siguruar diçka
të re për t’u rimbirë; nëse një parazit shkatërron një kulturë gruri, një
varietet më rezistent gruri mund të mbillet vitin e ardhshëm. Biodiversiteti
gjithashtu mund të ofrojë zgjidhje në rastet e fatkeqësive bujqësore:
Kur virusi RGSV (rice grassy stunt virus) goditi fushat nga
Indonezia në Indi, në vitet 1970, 6273 varietete u testuan për rezistencën e
tyre. Vetëm një varietet indian u gjet se ishte i qëndrueshëm dhe rezistent, i
njohur vetëm për shkencën deri në vitin 1966. Ky varietet u hibridizua me
varietete të tjera dhe këto hibride janë sot të njohura gjerësisht.
Sëmundja e ndryshkut të kafesë goditi plantacione të tëra
kafeje në Sri Lanka, Brazil dhe Amerikën Qendrore, në vitin 1970. Një varietet
rezistent u gjet në Etiopi.
Praktika e monokulturës ka qenë një faktor që ka kontribuar
në disa fatkeqësi bujqësore, duke përfshirë edhe rënien e industrisë së
verëtarisë evropiane në fund të shekullit të 19të dhe epideminë në Shtetet e
Bashkuara të SCLB-së (Southern corn leaf blight). Sëmundja e patates në
Irlandë, në vitin 1846, shkaktoi vdekjen e një milion njerëzve dhe emigrimin e
rreth dy milionë më shumë. Ajo ishte rezultat i mbjelljes së vetëm dy
varieteteve të patates, të dyja të prekshme ndaj sëmundjes së Phytophthora
infestance, që goditi në vitin 1845.
Edhe pse rreth 80% e furnizimit të njerëzve me ushqim vjen
nga vetëm 20 varietete të bimëve, njerëzit përdorin të paktën 40,000 specie.
Shumë njerëz varen nga këto specie për ushqim, strehim dhe veshje.
Biodiversiteti mbijetues i Tokës siguron burime për rritjen e gamës ushqimore
dhe të produkteve të tjera të përshtatshme për përdorim nga ana e njeriut, edhe
pse përqindja aktuale e zhdukjes është duke e ulur atë potencial.
22 Maji është Dita Ndërkombëtare e Biodiversitetit, ndërsa
viti 2010 nga Kombet e Bashkuara është shpallur si viti ndërkombëtar i
biodiversitetit. Kam përshtypjen seopinionit i mungojnë informatat për
rëndësinë e biodiversitetit, rreziqet që po i kanosen dhe masat mbrojtëse që
duhet të merren për ruajtjen e tij. Prandaj qëllimi i këtij artikulli është që
shkurtimisht me disa të dhëna të njihet opinioni për këtë vlerë të
pakrahasueshme të natyrës.
Biodiversiteti nënkupton larminë e gjeneve, të llojeve dhe
të ekosistemeve në planetin tonë. Biodiversiteti është vlera më e lartë e
natyrës, është baza e jetës tonë dhe themeli i zhvillimit të qëndrueshëm.
Biodiversiteti është rezultat i evoluimit të jetës në Tokë gjatë miliarda
vjetësh. Në plantën tonë, llogaritet se jetojnë rreth 13 milionë lloje të
bimëve, kafshëve dhe mikroorganizmave, prej të cilave vetëm 1.75 milion janë të
emërtuara dhe të përshkruara. Vlera e ekosistemeve nuk është vetëm
ekzistenca-bazë për jetën e bimëve dhe kafshëve, por edhe për ne njerëzit.
Shërbimet e vlerave të ekosistemeve të cilat nga natyra janë “falas”, janë
esenciale për shëndetin tonë, sigurinë tonë ushqimore dhe shëndetësore dhe
prosperitetin tonë. Biodiversiteti është begati thelbësore për ndërtimin e cilësisë
të jetës tonë. Njeriu me aktivitetin e vet agrikultural ka mundësuar plotësimin
e nevojave të tij me llojet që i nevojiten. Kështu p.sh. në mbarë botën ka më
shumë se 20,000 lloje dhe varietete molle. Nga biodiversiteti plotësohen rreth
80% e nevojave të njeriut dhe rreth 40% e ekonomisë botërore. Biodiversiteti
është burim i ushqimit, i lëndëve të ndërtimit, i lëndëve të tekstilit,
ilaçeve, i lëndëve të para për laboratorët hulumtuese etj. Cilësia jonë e jetës
dhe mirëqenia janë të varura direkt ose indirekt nga biodiversitetie.
Duhet të kuptohet nga të gjithë se humbja e llojeve, dhe dëmtimi i ekosistemeve
ka pasoja dramatike për njerëzimin si tërësi.
Hapësira e Kosovës edhe pse përfshinë një sipërfaqe të vogël
të Ballkanit (rreth 2.4%), krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit dhe të
Evropës, dallohet me resurse të shumta natyrore, pra edhe me vlera të larta të
biodiversitetit. Kosova është shtëpia e rreth 2,500 llojeve të bimëve
lulore, 210 lloje të egra të kurrizorëve, 200 lloje të fluturave, 104 lloje
kërpudhash etj. Ajo që biodiversitetin e Kosovës e bënë interesant dhe të
rëndësishëm është prania e një numri të madh të llojeve endemike dhe relikte.
Por fatkeqësisht biodiversiteti i Kosovës, këta dy dhjetëvjeçarët e fundit, për
arsye të ndryshme është dhe më i rrezikuari në Ballkan dhe
Evropë.Biodiversiteti në rrezik! - Çdo lloj i cili vdes dhe shkon nga bota
jonë, është i pakthyeshëm, një burim natyror më pak. Biodiversiteti natyror nuk
ka qenë kurrë më i atakuar se sa në dhjetëvjeçarët e fundit që lidhet
me shumë faktorë: shumëfishimi i njerëzimit brenda një kohe të shkurtër,
tej-eksploatimi i resurseve, ndotja e madhe etj. Humbjet e diversitetit
biologjik janë drastike dhe fatkeqësisht shkatërrimet e ekosistemeve janë në
rritje permanente. Njerëzit me ose pavetëdije janë duke bërë zhdukjen në masën
më të madhe të biodiversitetit në historinë e Tokës. Në mbarë botën tashmë janë
më shumë se 60% e ekosistemeve me rrezikshmëri të përhershme dhe një parashikim
të numrit prej 15,600 llojeve që kërcënohen të zhduken. Në të gjithë botën si
pasojë e veprimtarisë së faktorit njeri, çdo ditë zhduken lloje kafshësh dhe
bimësh .Rezultatet e raportit të një studimi Evropian, më 2008 tregon se në 300
vitet e fundit, në botë sipërfaqja e përgjithshme pyjore është tkurrur me 40%.
Llogaritet se në çdo minutë zhduken rreth 20 hektar pyje. Në 25 vende të botës,
pyjet janë zhdukur tashmë plotësisht. Prerja e një bime masa drunore e të cilit
do të kushtonte rreth 500euro është një humbje e madhe pasi që gjatë jetës
së tij ky dru do të gjeneroj deri 1,900,000 euro përmes vlerave ekologjike siç
janë: prodhimi i oksigjenit, pastrimi i ajrit, riciklimi i ujit, fertilizimi i
tokës, kontrolli i erozionit, sigurimi i habitateve për botën e egër, zbutjen e
efekteve toksike të gazeve, etj. Në botë që nga viti 1900 rreth gjysma e të
gjitha kënetave janë të humbura.
C’DUHET TË BËJME PËR TË PËRMIRËSUAR MJEDISIN KU JETOJMË?
Mos hidh mbetëurina në rrugë ,nga dritaret e makinave ,apo
në lumenj .Mos hidhni kudo qeset me mbeturina .
Ankohuni tek përfaqsuesit tuaj lokalë nëse grumbullimi i
mbeturinave në zonën tuaj nuk është i përshtatshëm .
Prindërit mund te edukojnë femijët e tyre mbi rëndësinë e
mjedisit ,por edhe fëmijët mund të edukojnë prindërit e tyre nëse ata marrin
njohuri të reja.
Te ndertohen impiante per riciklimin e mbeturinave
Ndani mbeturinat tuaja ,sidomos kanacet e aluminit ,qeset
dhe shishet plastike.
Bëni vend për një investim fillestar në biznesin tuajqë të
garantojë një standart më të lartë shërbimesh ne rrugën e standarteve europiane
.
Kontrollojeni shpesh makinën .Motori i makinës suaj do të
punojë me më efektivitet dhe më ekonomisht dhe do të ndotë më pak ajrin .
Kur mbushni makinën me nafte blini tipin Euro ose D2 , dhe
jo atë më të lirën që ndot më shumë.
mos prisni pemët dhe nëse është e mundur mbillni pemë në
bashkësinë tuaj.
Ndotja e ajrit, vendi ynë më problematiku në Europë
Ndotja e ajrit mbi normat e lejuara po shkakton situatë
alarmante mbi shëndetin e popullatës. Rezultatet e monitorimit të cilësisë së
ajrit për vitin 2009-të në gjashtë qytete Shkodër, Durrës, Tiranë, Fier, Korçë
dhe Vlorë konfirmojnë se nivelet e ndotjes së ajrit janë mjaft të larta.
Monitorimi i ajrit është realizuar nga Instituti i Shëndetit Publik dhe
specialistët theksojnë se ndotja e ajrit vazhdon të jetë 3 herë më e lartë se
normat e lejuara nga BE.
Raporti i fundit i ndotjes së ajrit dhe qytetet më të ndotura në vend, të cilat i kanë kaluar normat e rekomanduara nga BE-ja.
Monitorimi
“Krahasuar me normat e lejuara të vendeve të BE-së, ato janë përgjithësisht 2-3 herë me të larta. Këto vlera vazhdojnë të jenë ndër më të lartat në shifra absolute në krejt vendet e BE-së, duke na klasifikuar pa ndonjë ndryshim sinjifikativ në zonën e rrezikut shëndetësor”, - pohojnë specialistët e ISHP-së. Në bazë të monitorimit, qyteti më i ndotur në vend vazhdon të jetë Tirana, pasi normat e ndotjes janë afërsisht 3 herë më të larta se të BE-së.
“Tirana me ndotjen nga LNP (grimca totale) rezulton me një mesatare 323, ndërkohë që normat e BE-së janë 80, ndërsa ndotja nga PM 10 (grimcat e respirueshme) janë 148, ndërsa normat e lejuara nga BE- janë 148.
Ndërkohë, Tirana është i vetmi qytet që i ka kaluar normat e BE-së edhe sa i takon ndotjes nga NO2, pasi ka arritur në 52 nga 40 që janë në normat e BE-së”, – pohojnë specialistët, duke shtuar se pas Tiranës qyteti më i ndotur është Durrësi i pasur nga Shkodra Fieri dhe Korça.
Ndotësit
Problematike për ndotjen e ajrit, sipas specialistëve të ISHP-së, mbetet sidomos grimcat e ngurta. “Ato kapërcejnë dukshëm nivelin më të lartë të kufirit të përcaktuar prej Udhëzimeve mbi Cilësinë e Ajrit të OBSH për PM 10 (grimcat e respirueshme) dhe LNP (grimca totale) si edhe standardet e cilësisë së ajrit të përdorur në vendet e Bashkimit Europian lidhur me këta indekse”, shpjegojnë specialistët e ISHP-së. Ndërkohë, ata pohojë se përbërësit e tjerë të ajrit të monitoruar gjatë vitit 2009-të në të njëjtat pika janë përgjithësisht brenda normave të lejuara respektive. Vetëm përmbajtja e dyoksidit të azotit NO2 po rritet gradualisht, gjë që shpreh ndikimin vendimtar të shkarkimeve të automjeteve në rritjen e përmbajtjes së tij në ajër. “Me këto ritme rritjeje brenda pak vitesh edhe ky gaz toksik do të kapërcejë normat e BE-së në ajrin urban të qyteteve kryesorë të ne”, pohojnë specialistët e ISHP-së, duke shtuar se në Tiranë vlera e tij mesatare tashmë kapërcen normën e BE-së. E njëjta gjë vërehet edhe për përmbajtjen e benzenit C6H6 në ajër, që është një ndotës me veti të njohura kancerogjene.Sipas studimeve të ISHP-së, mendohet se jetët e shqiptarëve shkurtohen me rreth 2 vjet dhe sjell rreth 1400 raste të reja me kancer
Raporti i fundit i ndotjes së ajrit dhe qytetet më të ndotura në vend, të cilat i kanë kaluar normat e rekomanduara nga BE-ja.
Monitorimi
“Krahasuar me normat e lejuara të vendeve të BE-së, ato janë përgjithësisht 2-3 herë me të larta. Këto vlera vazhdojnë të jenë ndër më të lartat në shifra absolute në krejt vendet e BE-së, duke na klasifikuar pa ndonjë ndryshim sinjifikativ në zonën e rrezikut shëndetësor”, - pohojnë specialistët e ISHP-së. Në bazë të monitorimit, qyteti më i ndotur në vend vazhdon të jetë Tirana, pasi normat e ndotjes janë afërsisht 3 herë më të larta se të BE-së.
“Tirana me ndotjen nga LNP (grimca totale) rezulton me një mesatare 323, ndërkohë që normat e BE-së janë 80, ndërsa ndotja nga PM 10 (grimcat e respirueshme) janë 148, ndërsa normat e lejuara nga BE- janë 148.
Ndërkohë, Tirana është i vetmi qytet që i ka kaluar normat e BE-së edhe sa i takon ndotjes nga NO2, pasi ka arritur në 52 nga 40 që janë në normat e BE-së”, – pohojnë specialistët, duke shtuar se pas Tiranës qyteti më i ndotur është Durrësi i pasur nga Shkodra Fieri dhe Korça.
Ndotësit
Problematike për ndotjen e ajrit, sipas specialistëve të ISHP-së, mbetet sidomos grimcat e ngurta. “Ato kapërcejnë dukshëm nivelin më të lartë të kufirit të përcaktuar prej Udhëzimeve mbi Cilësinë e Ajrit të OBSH për PM 10 (grimcat e respirueshme) dhe LNP (grimca totale) si edhe standardet e cilësisë së ajrit të përdorur në vendet e Bashkimit Europian lidhur me këta indekse”, shpjegojnë specialistët e ISHP-së. Ndërkohë, ata pohojë se përbërësit e tjerë të ajrit të monitoruar gjatë vitit 2009-të në të njëjtat pika janë përgjithësisht brenda normave të lejuara respektive. Vetëm përmbajtja e dyoksidit të azotit NO2 po rritet gradualisht, gjë që shpreh ndikimin vendimtar të shkarkimeve të automjeteve në rritjen e përmbajtjes së tij në ajër. “Me këto ritme rritjeje brenda pak vitesh edhe ky gaz toksik do të kapërcejë normat e BE-së në ajrin urban të qyteteve kryesorë të ne”, pohojnë specialistët e ISHP-së, duke shtuar se në Tiranë vlera e tij mesatare tashmë kapërcen normën e BE-së. E njëjta gjë vërehet edhe për përmbajtjen e benzenit C6H6 në ajër, që është një ndotës me veti të njohura kancerogjene.Sipas studimeve të ISHP-së, mendohet se jetët e shqiptarëve shkurtohen me rreth 2 vjet dhe sjell rreth 1400 raste të reja me kancer
Pasojat e ndotjes, kancere dhe vdekshmëri e lartë
Ndotja e ajrit e ajrit po sjell situatë alarmante në efektet
negative që po sjell mbi shëndetin e popullatës. Madje, specialistët e
shëndetit publik shpjegojnë se vendi ynë është klasifikuar në zonën e rrezikut
shëndetësor. Kancere dhe rritje të vdekshmërisë, këto janë pasojat kryesore që
sjellë ndotja e ajrit. Ndërkohë, specialistët shpjegojnë edhe shkaktarët
kryesorë të ndotjes së ajrit. “Kjo ndotje pakëson jetëgjatësinë e banorëve,
rrit vdekshmërinë për efekt të sëmundjeve kardiovaskulare, kontribuon për
avancimin dhe keqësimin e sëmundjeve kardiovaskulare e respiratore, dhe
gravizon frekuencën e ashpërsinë e simptomave astmatike e të sëmundjeve akute
respiratore të fëmijëve”, – pohojnë specialistët e ISHP-së.
Pasojat
Ndotja e ajrit në vendin tonë është mbi normat e lejuara nga BE-së dhe kjo po shkakton pasoja të parikuperueshme mbi shëndetin e si pasojë po ulet jetëgjatësia e njerëzve.
“Ekspertët që kanë kryer hulumtimin për ndotjen e ajrit në Tiranë, paralajmërojnë se nëse nuk merren masa urgjente, humbja e pritshme e jetëgjatësisë në kryeqytet do të jetë 1- 2 vjet për çdo banor”, – theksojnë specialistë të ISHP-së, duke shpjeguar se pasojat negative që shkakton ndotja e ajrit nuk mbarojnë këtu, pasi bëhet fjalë edhe për qindra jetë njerëzish që humbasin çdo vit. Kështu, sipas studimit të fundit të Institutit të Shëndetit Publik tregon se, në vendin tonë mendohet të ketë rreth 1400 raste të reja me kancer që shfaqen çdo vit, dhe kjo për shkak të ndotjes së ambientit. Kanceret, sipas tyre, janë të llojeve të ndryshme, sidomos ai i mushkërive, lëkurës dhe shumë sëmundje të tjera. “Këto të dhëna, të kryera nga Instituti i Shëndetit Publik, konsiderohen mjaft alarmante dhe nevojitet menjëherë të ndërhyrjet për përmirësimin e situatës”, pohojnë specialistët, duke shtuar se plan veprimi për cilësinë e ajrit, do të ketë vëmendjen e duhur në terma ligjorë institucionalë, programorë dhe financiarë.
Shkaktarët
Shkaktarët e ndotjes së ajrit janë të shumtë, por specialistët rendisin tre shkaktarët kryesorë, të cilat mbajnë edhe peshën kryesore të nivelit të ndotjes. “Automjetet e vjetruara dhe trafiku i makinave është një ndër shkaqet kryesore të ndotjes së ajrit”, pohojnë specialistët, duke shpjeguar se kjo lidhet edhe me rrugët e prishura. Ndërkohë, sipas specialistëve, faktor tjetër i ndotjes janë edhe ndërtimet, të cilat nuk zbatojnë kriteret për të evituar ndotjen apo djegia e mbeturinave vend e pa vend.
Pasojat
Ndotja e ajrit në vendin tonë është mbi normat e lejuara nga BE-së dhe kjo po shkakton pasoja të parikuperueshme mbi shëndetin e si pasojë po ulet jetëgjatësia e njerëzve.
“Ekspertët që kanë kryer hulumtimin për ndotjen e ajrit në Tiranë, paralajmërojnë se nëse nuk merren masa urgjente, humbja e pritshme e jetëgjatësisë në kryeqytet do të jetë 1- 2 vjet për çdo banor”, – theksojnë specialistë të ISHP-së, duke shpjeguar se pasojat negative që shkakton ndotja e ajrit nuk mbarojnë këtu, pasi bëhet fjalë edhe për qindra jetë njerëzish që humbasin çdo vit. Kështu, sipas studimit të fundit të Institutit të Shëndetit Publik tregon se, në vendin tonë mendohet të ketë rreth 1400 raste të reja me kancer që shfaqen çdo vit, dhe kjo për shkak të ndotjes së ambientit. Kanceret, sipas tyre, janë të llojeve të ndryshme, sidomos ai i mushkërive, lëkurës dhe shumë sëmundje të tjera. “Këto të dhëna, të kryera nga Instituti i Shëndetit Publik, konsiderohen mjaft alarmante dhe nevojitet menjëherë të ndërhyrjet për përmirësimin e situatës”, pohojnë specialistët, duke shtuar se plan veprimi për cilësinë e ajrit, do të ketë vëmendjen e duhur në terma ligjorë institucionalë, programorë dhe financiarë.
Shkaktarët
Shkaktarët e ndotjes së ajrit janë të shumtë, por specialistët rendisin tre shkaktarët kryesorë, të cilat mbajnë edhe peshën kryesore të nivelit të ndotjes. “Automjetet e vjetruara dhe trafiku i makinave është një ndër shkaqet kryesore të ndotjes së ajrit”, pohojnë specialistët, duke shpjeguar se kjo lidhet edhe me rrugët e prishura. Ndërkohë, sipas specialistëve, faktor tjetër i ndotjes janë edhe ndërtimet, të cilat nuk zbatojnë kriteret për të evituar ndotjen apo djegia e mbeturinave vend e pa vend.
Djegiet plastike, burim sëmundjesh
Mbeturinat plastike duan mijëra vjet të dekompozohen, ndërsa djegia e tyre sjell sëmundje kancerogjene brenda pak vitesh. Kështu shprehen ambientalistët për problemin e mbetjeve plastike, të cilët rekomandojnë se zgjidhje më e mirë është riciklimi i tyre. Sipas specialistëve, djegia e mbetjeve plastike po kërcënon çdo ditë e më shumë njerëzit.
Ky fenomen vihet re sidomos në qytet e mëdha si Tirana, Durrësi dhe Fieri. “Djegia e mbetjeve plastike çliron në ambient gazra helmuese, të cilat sjellin sëmundje të rënda. Në fakt, kemi të bëjmë me një problem shumë të madh sa i takon trajtimit të mbetjeve plastike.
Njerëzit nuk e dinë se ato janë shumë të rrezikshme, sidomos kur digjen, pasi kjo ndikon drejtpërdrejt në shëndetin e tyre”, – theksojnë specialistët. Ndërkohë, pikërisht për problemin e mbetjeve plastike UNICEF po realizon program në disa shkolla të vendit për sensibilizimin për ndotjen plastike.
Mbeturinat plastike duan mijëra vjet të dekompozohen, ndërsa djegia e tyre sjell sëmundje kancerogjene brenda pak vitesh. Kështu shprehen ambientalistët për problemin e mbetjeve plastike, të cilët rekomandojnë se zgjidhje më e mirë është riciklimi i tyre. Sipas specialistëve, djegia e mbetjeve plastike po kërcënon çdo ditë e më shumë njerëzit.
Ky fenomen vihet re sidomos në qytet e mëdha si Tirana, Durrësi dhe Fieri. “Djegia e mbetjeve plastike çliron në ambient gazra helmuese, të cilat sjellin sëmundje të rënda. Në fakt, kemi të bëjmë me një problem shumë të madh sa i takon trajtimit të mbetjeve plastike.
Njerëzit nuk e dinë se ato janë shumë të rrezikshme, sidomos kur digjen, pasi kjo ndikon drejtpërdrejt në shëndetin e tyre”, – theksojnë specialistët. Ndërkohë, pikërisht për problemin e mbetjeve plastike UNICEF po realizon program në disa shkolla të vendit për sensibilizimin për ndotjen plastike.
Ndotja e ajrit
Ndotja e ajrit është një nga problemet kryestore mjedisore
në qytete e mëdha shqiptare, sidomos në Tiranë. Ndotja ka
ardhur per pasojë e shtimit të makinave dhe pakësimit të gjelbërimit urban.
Përqendrimi i grimcave PM10 dhe NO2 më Tiranë, kalon standardet kombëtare dhe
ato të Organizatës Botërore të Shëndetësisë.
Ndotja e ujit
Ndotja e ujrave në Shqipëri vjen si pasojë e hedhjeve të
mbeturinave në lumenj e liqene, si dhe derdhjes së ujrave të zeza të
papërpunuara. Ndotja e ujit dhe përdorimi i tij ka ndikim të
drejtpërdrejtë në shëndetin e njeriut dhe lë pasoja për kohë të gjatë. Sot në
botë njihen më se dyqind sëmundje që paraqiten si pasojë e përdorimit të ujit
të ndotur. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (WHO) nga uji i ndotur,
sot në botë sëmuren mbi pesëqind milion njerëz. Nga uji i papastër pasojnë një
sërë sëmundjesh, ku, ndër më të rëndësishmet janë kolera, tifoja e zorrëve,
hepatiti, tularemia etj. Këto sëmundje shpesh kanë marrë viktima njerëzore. Ne
ditët e sotme me zhvillimet e avancuara që po ecën bota, është vështirë të
mendohet për një jetë në Tokë me ujë të pastër.Krahas kësaj, mbrojtja e ujit
nga ndotja mund të bëhet edhe duke ndaluar hedhjen e ndotësve në ujë, pastaj me
mënjanimin ose zvogëlimin e ndotësve në ujë, duke qarkulluar uji i ndotur nëpër
sisteme të mbyllura, etj. Zvogëlimi i sasisë së lirimit të materieve ndotëse në
ujë është formë e rëndësishme e luftës kundër ndotjes. Kjo nënkupton vendosjen
e filtrave përkatës dhe e sistemeve për fundërrim në vendet ku lirohen ujërat e
ndotura. Një formë e mbrojtjes së ujërave rrjedhës nga ndotja është edhe
mbrojtja speciale e burimeve, planifikimi i lokacionit të deponive për
hedhurina, që ato të ndërtohen sa më larg ujërave rrjedhëse, zvogëlimi i
përdorimit të pesticideve dhe plehrave kimike në bujqësi si dhe pyllëzimi dhe
ruajtja e tokës nga erozioni. Me konventa ndërkombëtare ndotja e ujërave është
e sanksionuar, por, vështirë është të binden njerëzit që të mos e ndotin atë.
Prandaj, është me rëndësi vetëdijesimi dhe edukimi i popullatës për shfrytëzim
racional të resurseve ujore.
Mbeturinat
Ndotja e ajrit është një nga problemet kryesore mjedisore në
qytete e mëdha shqiptare, sidomos në Tiranë. Ndotja ka ardhur si pasojë e
shtimit të makinave dhe pakësimit të gjelbërimit urban. Përqendrimi i grimcave
PM10 dhe NO2 më Tiranë, kalon standardet kombëtare dhe ato të Organizata Botërore
e Shëndetësisë|Organizatës Botërore të Shëndetësisë
Shpyllëzimi
Prerjet e pyjeve dhe zjarret janë shkaqet kryesore për shpyllëzimin dhe
zhdukjen e pyjeve në Shqipëri.
Ndryshimet klimatike
Ndryshimet klimatike kanë prekur në mënyrë të konsiderueshme
dhe Shqipërinë. Rritja e nivelit të detit ka çuar në zhdukjen e disa metrave
tokë në bregdet në vit.Gjithashtu, zjarret janë bërë më të shumta në numër për
shkak të temperaturave të larta në verë.
Kafshët e rralla në Shqipëri janë të rrezikuara të pakësohen
Sipas specialistëve të mjedisit
Kafshët e rralla në vendin tonë prej disa vitesh janë rrezikuar të pakësohen si pasojë e dëmtimit dhe ndryshimeve të habitateve të tyre, shprehen për ATSH-në specialistë të mjedisit.
Shqetësimin e tyre ata e lidhin me situatën që prej vitesh ka përfshirë botën shtazore në vendin tonë, e cila gjatë këtyre viteve të fundit po përballet me probleme të shumta dhe po gjen shumë pak mbrojtje. Specialistët shprehin domosdoshmërinë e organizimit të fushatave sensibilizuese.
Kafshë të rralla si ariu i murrmë, derri i egër, lepuri i egër, pelikani dalmat, gjeli i egër, kaprolli, lopa e egër, si dhe gjallesat e detit si karkaleci i detit, korali i kuq, por edhe lloje të ndryshme peshqish, molusqesh, amfibësh dhe reptilësh, rrezikojnë nga dita në ditë të zhduken përfundimisht nga ekosistemi i vendit tonë.
Ritmi i humbjeve të biodiversitetit në Shqipëri dhe numri i llojeve të njohur që rezultojnë të zhdukur gjatë këtyre 50 viteve të fundit mendohet të jetë nga më të lartët në Evropë. 4 lloje gjitarësh janë zhdukur plotësisht, ndërsa 17 lloje shpendësh nuk folezojnë më në territorin e vendit tonë.
Prishja e habitateve ka ndikuar direkt në jetën dhe riprodhimin e kolonive të veçanta. Shqiponjat e detit, vite më parë kanë qenë një lloj i përhershëm si dhe me shumë vende folënizimi në zonën bregdetare si Velipojë, Lezhë, Karavasta, tashmë po shihet vetëm si dimërues. Ndërkohë që kafshë të tjera po largohen nga habitatet e tyre në vendin tonë, si karabullaku i vogël, i cili është zhdukur plotësisht nga ligatinat shqiptare pas shqetësimit dhe prishjes së habitatit të ushqimit.
Sipas specialistëve të mjedisit
Kafshët e rralla në vendin tonë prej disa vitesh janë rrezikuar të pakësohen si pasojë e dëmtimit dhe ndryshimeve të habitateve të tyre, shprehen për ATSH-në specialistë të mjedisit.
Shqetësimin e tyre ata e lidhin me situatën që prej vitesh ka përfshirë botën shtazore në vendin tonë, e cila gjatë këtyre viteve të fundit po përballet me probleme të shumta dhe po gjen shumë pak mbrojtje. Specialistët shprehin domosdoshmërinë e organizimit të fushatave sensibilizuese.
Kafshë të rralla si ariu i murrmë, derri i egër, lepuri i egër, pelikani dalmat, gjeli i egër, kaprolli, lopa e egër, si dhe gjallesat e detit si karkaleci i detit, korali i kuq, por edhe lloje të ndryshme peshqish, molusqesh, amfibësh dhe reptilësh, rrezikojnë nga dita në ditë të zhduken përfundimisht nga ekosistemi i vendit tonë.
Ritmi i humbjeve të biodiversitetit në Shqipëri dhe numri i llojeve të njohur që rezultojnë të zhdukur gjatë këtyre 50 viteve të fundit mendohet të jetë nga më të lartët në Evropë. 4 lloje gjitarësh janë zhdukur plotësisht, ndërsa 17 lloje shpendësh nuk folezojnë më në territorin e vendit tonë.
Prishja e habitateve ka ndikuar direkt në jetën dhe riprodhimin e kolonive të veçanta. Shqiponjat e detit, vite më parë kanë qenë një lloj i përhershëm si dhe me shumë vende folënizimi në zonën bregdetare si Velipojë, Lezhë, Karavasta, tashmë po shihet vetëm si dimërues. Ndërkohë që kafshë të tjera po largohen nga habitatet e tyre në vendin tonë, si karabullaku i vogël, i cili është zhdukur plotësisht nga ligatinat shqiptare pas shqetësimit dhe prishjes së habitatit të ushqimit.