Cilët janë ndotësit më të mëdhenj të ajrit ?
Me
zhvillimin e teknologjisë, industrisë, komunikacionit dhe urbanizmit, numri i
ndotësve të mjedisit është rritur vazhdimisht. Ndotësit kimike më të shpeshtë
të ajrit sot konsiderohen : monoksidi i karbonit (CO), dyoksidi i karbonit
(CO2), oksidet e azotit (NOX), dyoksidi i sulfurit (SO2), plumbi,
hidrokarburet, bloza, etj. Këto gazra mund të jenë shumë të rrezikshme sepse
shkaktojnë sëmundje të ndryshme të syve, hundës, fytit dhe mushkërive (sistemit
të frymëmarrjes), si dhe të sëmundjeve tjera të rrezikshme.
Ndotja industriale
Shumë
fabrika, prodhimet i kryejne me makina të cilat për tu vërë në lëvizje përdorin
lëndë djegëse si thëngjillin, mazutin, apo ndonjë lëndë tjetër djegëse. Këto
lëndë djegëse lirojnë sasi të mëdha të tymit. Thëngjilli dhe mazuti digjen në
furra të mëdha dhe lirojnë sasi të mëdha të tymit, dhe për këtë arsye këto
fabrika duhet ti ndërtojnë tymtarët sa më të lartë me qëllim të zvogëlimit të
ndotjes së ajrit. Pervec lartësisë, tymtarët duhet të jenë të pajisur edhe me
filtra të cilat kanë për qëllim filtrimin e ajrit dhe pastrimin e tij nga
gazrat e dëmshme. Po ashtu është shumë me rëndësi që gjatë ndërtimit të
objekteve industriale të zgjidhet zona e përshtatshme dhe pervec tymtarëve të lartë të merret parasysh edhe
kahja e erërave me qëllim që këto objekte të jenë në kahje të kundërt të
erërave me qytete. Me këtë do të zvogëlohet edhe më tepër ndikimi i ajrit të
ndotur në vende urbane.
Ndotja nga komunikacioni
Në qytete të
mëdha automobilat, autobusët dhe kamionët janë ndotësit kryesorë të ajrit. Ato
në ajër lirojnë dyoksid karboni, monoksid karboni dhe okside të azotit. Në
Kosovën e pasluftës rreziku nga ndotja e ajrit prej automjeteve është rritur si
pasojë e importimit të numrit të madh të automjeteve të vjetra dhe pa
katalizatorë. Këto automjete lirojnë sasi të mëdha të gazërave të dëmshme e me
këtë edhe paraqesin rrezik të madh për mjedisin. Lirisht mund të themi se
qyteti më i rrezikuar nga ndotja e ajrit nga komunikacioni është Prishtina, për
shkak të dendësis më të madhe të popullatës në Kosovë, dhe numrit më të madh të
automjeteve.
Ndotjet tjera
Si ndotës
të tjerë të ajrit mund të numërohen edhe ndotja urbane (djegia e mbeturinave të
ndryshme, lëndëve djegëse për ngrohje.), ndotja nga djegia e pyjeve, e
hamullive dhe ndotjet e shkaktuara nga aktivitetet zejtare, komunikacioni
ajror,etj.
Ndotja e ujit
dhe pasojat e tij
Ndotja
e të gjitha resurseve të mjedisit jetësor ka ndikim negativ për shëndetin e
njeriut.Ndotja e ujit dhe përdorimi i tij bën ndikim të drejtëpërdrejtë në
shëndetin e njeriut dhe lë pasoja për kohë të gjatë.Sot dihet se nga përdorimi
i ujit të ndotur ,shkaktohen më shum se 200 sëmundje.Këto sëmundje shpesh kanë
marrë me mijëra viktima njerëzore. Ujërat industriale janë një ndër ndotësit
kryesorë të ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore. Ndotësit më të
mëdhenjë janë:KEK,Feronikeli,Sharrvemi,MineraleteTrepçës,Kizhnicës,Artanës dhe
minierat tjera.Si shkaktartjeter i ndotjes së ujit janë edhe kripërat e
tretura: kloridet,sulfatet osebikarbonatet,natriumi,kaliumi,lalciumi,magnezi,të
cilët koncentrohen gjatë ujitjes së tokave,pastajshiu i thartë dhe veprimtaritë
industriale.Kështu ,ndoten ujërat rrjedhëse dhe ato sipërfaqësore vazhdimisht.Koncentrimin
e kripës e rrisin edhe ujërat e liruara nga amvisëritë dhe
industriaushqimore,ndërsa burim tjeter i kripëshmërisë së ujërave është edhe
kripa e përdorur gjatë dimrit në rrugët automobilistike,që përdoren me mija
tonelata brenda një sezoni. Sot në bujqësi përdoretsasi e konsiderueshme e
nitrateve për stimulimin e prodhimtarisë bujqësore.[mbi 400 kg për hektarnë
vendet e zhvilluara]ndërsa sasi e konsiderueshme e këtyre nitrateve
koncentrohet në ujërat e drenuara nën kultura,e cila arrin deri në 150 mg/l,që
e tejkalon për tri herë kufirin e lejuar të koncentrimit në ujin e pijshëm.
Nitrati nuk është toksik,por ai kthehet ndërkohë në nitrit ose në komponim
organik nitrosamin dhe në pjesëmarrje të vogël vetëm me I mg/I paraqet rrezik
potencialkancerogjen.Prezenca e tij paraqet problemin më akut të furnizimit me
ujë në vendet e zhvilluara.Detergjentet larës pastrues nuk janë të sigurtë për
mjedisin të gjitha këto janë në shkallë të ndryshme ndotës të
rrezikshëm.Gjithashtu derivatet e ndryshme të naftës ,lubrifikanët e makinave
karburantet,janë vecanërisht të rrezikshme.
