NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL
Demokracia shqiptare eshte ne evolucion.
Persa i perket cilesise ajo mendohet se eshte e brishte. Ka nje optimizem nga
te gjithe per konsolidimin e saj ne te ardhmen. Demokracia nga vete natyra e
brendshme e saj, sic pohon Dahli, eshte proces, dhe si e tille ajo permban si
mundesine e persosjes, ecjes perpara, konsolidmit, ashtu dhe stanjacionit,
krizes, deformimit, kthimit prapa.
Ne thelb, si cdo proces tjeter, edhe demokracia shoqerore ka kontradiktat perkatese, veshtiresi e probleme te natyres objektive, por dhe te asaj subjektive. Mendoj se eshte bere e mprehte nevoja e nje studimi kompleks te ketij pocesi, qe te ndihmoje ne dy drejtime: ne sigurimin e cilesise, te qendrueshmerise dhe konsolidimit te saj, ashtu edhe ne kapercimin sa me te shpejte te dukurive negative qe e shoqerojne ate. Keto dukuri negative mund ta kene burimin tek menyra se si filloi procesi i instalimit te institucioneve demokratike ne Shqiperi. Nje veshtrim i shpejte te le hapesire te kuptosh se spontaniteti dhe karakteri “artizanal” kane shoqeruar instalimin dhe evolucionin e demokracise shqiptare ne keto 20 vjet. Kjo analize eshte e nevojshme te behet duke u mbeshtetur ne standarde shkencore, sepse dukurite negative po e rrezikojne seriozisht qendrueshmerine dhe te ardhmen e procesit demokratik ne Shqiperi. Eshte fakt se keto dukuri negative kane peshe te madhe dhe hapesire te gjere shtrirjeje qe vertete mund ta rrezikojne te ardhmen e saj. Sa me teper te lejohet apo te vonohet clirimi prej ketyre “semundjeve” shoqeruese dhe njekohesisht sa me shpejt te vihen ne themel dhe ne permbajtje te demokracise sone, te procesi te saj, vlerat e verteta, konceptet teorike dhe kultura demokratike, aq me shpejt mund te menjanohen dukurite negative dhe demokracia te perparoje.
Ne thelb, si cdo proces tjeter, edhe demokracia shoqerore ka kontradiktat perkatese, veshtiresi e probleme te natyres objektive, por dhe te asaj subjektive. Mendoj se eshte bere e mprehte nevoja e nje studimi kompleks te ketij pocesi, qe te ndihmoje ne dy drejtime: ne sigurimin e cilesise, te qendrueshmerise dhe konsolidimit te saj, ashtu edhe ne kapercimin sa me te shpejte te dukurive negative qe e shoqerojne ate. Keto dukuri negative mund ta kene burimin tek menyra se si filloi procesi i instalimit te institucioneve demokratike ne Shqiperi. Nje veshtrim i shpejte te le hapesire te kuptosh se spontaniteti dhe karakteri “artizanal” kane shoqeruar instalimin dhe evolucionin e demokracise shqiptare ne keto 20 vjet. Kjo analize eshte e nevojshme te behet duke u mbeshtetur ne standarde shkencore, sepse dukurite negative po e rrezikojne seriozisht qendrueshmerine dhe te ardhmen e procesit demokratik ne Shqiperi. Eshte fakt se keto dukuri negative kane peshe te madhe dhe hapesire te gjere shtrirjeje qe vertete mund ta rrezikojne te ardhmen e saj. Sa me teper te lejohet apo te vonohet clirimi prej ketyre “semundjeve” shoqeruese dhe njekohesisht sa me shpejt te vihen ne themel dhe ne permbajtje te demokracise sone, te procesi te saj, vlerat e verteta, konceptet teorike dhe kultura demokratike, aq me shpejt mund te menjanohen dukurite negative dhe demokracia te perparoje.
Kuptohet qe ka nje teori shume te plote per
demokracine, qellimi nuk eshte te bejm leksion per demokracine, por te
evidentoje se cfare duhet ndryshuar, se cfare duhet plotesuar dhe ndrequr.
Duhet evidentuar se cfare mungon ne kete proces, i cili kerkon nderhyrje e
permiresim kompleks, pra jo vetem ligjor – formal. Kete e them sepse nxitur dhe
nga monitorimi nderkombetar, elementi ligjor ne Shqiperi po vjen duke u
plotesuar, pavaresisht se mbart defekte ne aplikimin e ketij legjislaconi ne
praktiken shqiptare. Edhe per keto probleme, tematika eshte e gjere e nuk mund
te beje nje menu. Studimet dhe diskutimet per keto tematika, mendoj se duhet te
behen te organizuara, te harmonizuara, te pergatitura mire, qe te terheqin
mendimin e specialisteve te vertete e jo te servileve politike, me qellim qe te
behen frytdhenese.
Cfare i mungon komunikimit politik ne Shqiperi? Ne
kte problem te pakten dy jan elemetet
kryesore qe mungojn: se pari, menyren se si filloi procesi demokratik ne Shqiperi.
Ai filloi ne kushtet kur ne Shqiperi nuk kishte disidence; kur per 50 vjet
njerezit ishin perballur me kuptimin dhe zakonet e asaj qe njihej si
“demokracia popullore”, kur ne tekstet dhe ne propaganden intensive komuniste
luftohej demokracia pluraliste; kur tema e lirive dhe e te drejtave te njeriut
ishte rreptesisht e ndaluar; kur shkencat politike ishin ne pelena dhe ato
zhvilloheshin vetem ne nje fakultet, ekzistonte vetem nje ide per nje grup
shume te kufizuar njerezish dhe me e rendesishmja, me koncepte te njeanshme,
vetem marksiste dhe me qendrime armiqesore ndaj demokracise perendimore; kur
nuk kishte as tek njerezit e thjeshte e as tek inteligjenca, perfshire edhe ate
universitare, nje vizion te plote e kulture te gjere te demokracise perendimore.
Ne keto rrethana, mori jete procesi i kalimit nga
diktatura komuniste ne demokracine pluraliste. Ky kalim dhe vete procesi i
instalimit e i konsolidimit te demokracise pluraliste, kerkonte edhe lidership
te ri, nje klase te re politike. Ne tashme e kemi. Ajo u formua vertete, por u
krijua spontanisht, ne menyre te rrembyer e pa standarde, pa koncepte te qarta.
U krijua ne nje menyre te tille, qe mund te krahasohet me ndertesat qe beheshin
me kontribut vullnetar ne komunizem. Ne keto rrethana, klasa e re politike, u
krijua pa pasur nje vizion e kulture per demokracine pluraliste.
Ajo i fitoi konceptet e demokracise pluraliste
spontanisht, ne pune e siper, por kurre nuk siguroi nje njohje shkencore te
demokracise, te thelbit, te mirefunksionimit dhe te sigurimit te standardeve
per nje ekzekutiv efektiv dhe nje qeverisje te mire.
Klasa jone e re shfaq sot ne nje mase te madhe,
madje tronditese, mangesi te medha ne njohjen edhe te principeve baze te
permbajtjes dhe te funksionimit te demokracise e te shtetit ligjor. Ajo shfaq
ne qendrimet dhe punen e saj nje kulture te ceket demokratike, ku mungojne
qendrimet dhe zgjidhjet e sigurta, efektive, funksionale; kur ne vizionin e
tyre vihet re nje amalgame idesh dhe pervoja praktike qe perziejne ndjeshem ide
te kunderta, mospajtuese per shtetin dhe qeverisjen, qe nga primitivet,
mentalitetet bajraktariste, autoritariste, prepotente, kompromentuese e deri
tek ato komuniste.Keto mentalitete e pervoja kane nje peshe e ndikim shume te
madh ne qendrimet, mendimet dhe veprimet e klases se re politike.
Mund te justifikohet kjo mungese e kultures
demokratike ne fillim te procesit, por nuk mund te justifikohet fakti qe ne
keto gati 20 vjet nuk eshte bere asnje perpjekje serioze apo e organizuar per
te mbushur boshllekun demokratik me kulturen dhe shkencen e demokracise. Mire
bejne qeveritaret tane qe kerkojne dhe vendosin te trajnojne mesuesit, mjeket
etj., qe te rrisin cilesine e punes, por asnje mase nuk eshte menduar deri
tani, per trajnimin apo kulturimin demokratik te klases se re politike,
aftesimin teorik demokratik te saj. Me pare duhet te kuptohet kjo nevoje e
mprehte, ne menyre qe te mundesohet dhe nje zgjidhje efektive. Mendoj, se sa me
pare te realizohet ndergjegjesimi per kete nevoje, aq me shpejt do te clirohemi
nga dukurite e mprehta negative dhe aq me shpejt do te behet kalimi i
shumepritur i demokracise shqiptare, nga e brishte ne te konsoliduar e
funksionale.
Natyrisht,
qe kjo kerkon nje konceptim te gjere per kulturimin demokratik te njerezve,
sepse vertet ka rendesi instalimi i institucioneve demokratike dhe rregullimi
ligjor i tyre, por demokracia funksionon kur edhe njerezit i njohin ato si
institucione demokratike dhe sillen ndaj tyre ne menyre demokratike. Mendja e
qeverisesve dhe te qeverisurve njekohesisht ndricohet nga dituria, ndersa
qyteterimi vjen nga te nxenit. Se dyti, ushtrimi i demokracise e reagimi
demokratik kerkon dituri, dije, nxenie. Kjo mundeson nje vizion te plote e te
qendrueshem, qe i hap rruge zhvillimit te demokracise dhe efektivitetit te
qeverisjes dhe qeverisjes se mire. Ne kete rruge kryhet zgjimi demokratik dhe
qyteterimi i shoqerise sone.
Demokracia eshte komunikim, bashkepunim e dialog.
Ne kete marredhenie rol te vecante padyshim ze komunikimi politik. Por,
politika ne vendin tone mendohet si “zanati” me i lehte per t’u ushtruar. Madje
ajo mendohet fusha me e sigurte per pasurim te shpejte e te paligjshem. Mjafton
te vish rastesisht dhe shpesh ne menyre te pamerituar, apo ne mungese te plote
te standardeve ne nje post politik apo te zesh nje vend ne parlament dhe te
veteshpallesh politikan. Ky tip politikani ne Shqiperi haset rendom. Cfare mund
te presesh prej kesaj kategorie politikanesh per t’i ispiruar qyteterim
demokracise shqiptare? Ky tip nuk di e nuk mund te prodhoje ide politike,
politike konstruktive, te komunikoje politikisht. Ai nuk mund ta dije se
komunikimi politik eshte dialog dhe jo monolog, eshte degjim dhe jo imponim
politik, eshte pjesemarrje e jo perjashtim, eshte zgjerim i hapesirave te
lirise e te komunikimit e jo ngushtim i tyre, eshte me shume argumentim e jo
urdherim e ndeshkim, eshte me shume autonomi se sa shtrengim centralizues, me
shume kulturim demokratik se kenetezim kulturor, me shume respektim i ligjit e
ngushtim i arbitraritetit e koorrupsionit, me shume kontroll te njerezve mbi te
zgjedhurit, sesa imponim e shurdherim ndaj kerkesave e interesave te njerezve,
me shume bashkepunim e dialog konstruktiv mes pozites dhe opozites, se injorim
e perjashtim i saj, me shume qytetari e te verteta ne komunikim sesa
vulgaritete, sharje e fyerje banale, shmangie nga e verteta dhe
pergjegjshmeria. Eshte me shume respekt e nderim qytetar ndermjet
qeverisesve e te qeverisurve. Perballja me realitetin shqiptar te
lehteson te kuptosh se sa vend ka pjesa negative ne kete raport. Deri sot,
komunikimi politik ne vendin tone ka krijuar nje situate tronditese qe ka
zbehur dallimin primar mes te vertetes dhe te pavertetes, ligjit dhe
antiligjit, te moralshmes dhe te pamoralshmes. Eshte krijuar nje pershtjellim e
coroditje e plote e opinionit, sa qe ka dobesuar ndjeshmerine ndaj dukurive
negative. Ky relativizem ekstrem ndaj te vertetes dhe hapesira e gjere e
shpifjeve dhe e te pavertetave apo gjysme te vertetave i ka lodhur qytetaret e
ketij vendi, i ka mpire ne veprimin e tyre, u ka vrare shpresen per nje te
ardhme demokratike .
Eshte e vertete qe ne vendin tone jane kryer
reforma ne te gjitha fushat dhe eshte perafruar legjislacioni me ate te vendeve
te BE. Megjithate, privatizimet strategjike e jo te tilla jane bere pa asnje
studim paraprak, pa njohur e respektuar interesat e grupeve te interesit. Asnje
konsultim me specialiste nuk eshte bere per konceptimin e reformave, prandaj
dhe efektiviteti nuk ka qene i larte, perkundrazi, korrupsioni e informaliteti
kane lulezuar ne menyre te frikshme. Reformat propagandohen vetem te
suksesshme, por asnje hap nuk behet per t’i argumentuar ato shkencerisht, per
te ndergjegjesuar qytetaret per pasojat dhe kostot financiare e sociale.
Shqiperia tashme eshte anetaresuar ne NATO, por kjo u realizua pa informim e
konsultim me qytetaret. Edhe procesi i integrimit ne BE vuan nga defekte te
tilla. Ai shfaqet si nje prone e politikaneve, por ne fakt ne BE integrohen
popujt dhe kombet.
Veprimtaria ligjvenese eshte kryer e vazhdon te
kryhet teper e mbyllur. Mungon nje terheqje paraprake e mendimit te qytetareve
dhe grupeve te interesit dhe per me teper pothuajse asgje nuk behet per
propagandimin e njohjen e ligjeve nga qytetaret. Shume shume ato botohen ne nje
fletore zyrtare e kycen ne te. Pra, nuk ka komunikim ne cdo faze te formulimit
dhe te implementimit te ligjeve.
Fushatat elektorale krijojne nje iluzion te
komunikimit politik. Megjithate ne to ka me shume parulla e premtime politike
se thirrje per dialog e bashkepunim ne pergatitjen e programeve. Dukuri e
mprehte e teper negative ne kete periudhe gati 20 vjecare, eshte mungesa e
theksuar e dialogut mes pozites dhe opozites. Sa pak hapesire bashkepunuese ka
pasur e di edhe njeriu me i painformuar. Edhe pse tashme eshte kapercyer nje
marredhenie armiqesore, qe i karakterizonte ne fillimet e procesit demokratik
keto raporte, perseri dialogu eshte ende i pakte. Ka nje mosbesim te plote mes
tyre qe po ndikon seriozisht ne stabilitetin politik te vendit.
Shume gjera esenciale i mungojne komunikimit politik
ne Shqiperi. Me se pari kerkohet ndergjegjesim per kete situate, studim
shkencor i ketij realiteti dhe reagim serioz kompleks.
Dena Grillo
Ajo cfar
tjeter I mungon komunikimit politik ne shqiperi eshte edhe sjellja
etike,sidomos ne parlament e cila le shum per te deshiruar.
Sharje, fyerje, shkelje e
etikës, ajo që pamë të enjten në Parlament, në sallën ku duhet të debatohet dhe
të votohet për të gjitha argumentet, që zgjedhësit shqiptarë u kanë votën
politikanëve, padyshim na lanë një shije të hidhur, por pse kjo sjellje e
klasës politike shqiptare edhe 23 vjet pas ndryshimit të sistemit?
Raste te tilla jan te
shumta ne parlamentin ton,dhe askush nuk mban pergjegjsi per to.
Mark Marku eshte shprehur ne kte
menyr ne nje intervist realizuar nga Pandi GJata, eksperte
komunikimi.
Mendoj se ka të bëjë me paaftësinë për të dhënë zgjidhje
politike e për të shtruar alternativa. Pra, për të bërë sa më të aftë nga
pikëpamja politike të jenë, si aktorët e qeverisjes, si ata opozitarë për të
dhënë alternativa, aq më pak nevojë ka për detraktimin e kundërshtarit dhe
sulmin ndaj tij. Me pak fjalë, në qoftë se ke ide, nuk përqendrohesh se kush i
thotë këto ide dhe çfarë është personi që i thotë idetë. Në momentin që
mungojnë idetë, atëherë debati përqendrohet te personi që artikulon idetë dhe
në këtë kuptim shndërrohet pastaj në një lojë. Por, ajo që është e rëndësishme
e që duhet pasur parasysh është se, e para, ky ligjërim shumë i ngarkuar e
tensionon situatën dhe krijon një realitet politik, sepse diskursi politik
njihet në teoritë e komunikimit që diskursi prodhon realitet. Shpesh herë është
realiteti që prodhon ligjërime të caktuara, ndërkohë që edhe një ligjërim i
caktuar mund të prodhojë një realitet. Në këtë kuptim, një përfaqësim i
deformuar i realitetit shqiptar është edhe një nxitës i një realiteti
konfliktual. Duhet pasur parasysh se publiku nuk e shikon lojën politike siç
shihet nga aktorët politik, si një lojë me maska, ku secili merr një rol dhe
sapo dalin nga skena menjëherë ndryshon situata. Publiku shpesh herë e merr
seriozisht lojën e politikanëve dhe e kthejnë në realitet, gjë që përthyhet më
pas edhe në gjendjen sociale të veshtir .
Si edhe herë të tjera, u provua me këtë
rast sedemokracia kushton, madje edhe kur është
fjala për pjesëmarrje të vetvetishme të
publikut në debat dhe dialog; dhe se mungesa e
kontrollit dhe e mbikëqyrjes
disiplinuese, nga një autoritet me kompetenca censurimi,
nuk e ndihmon fjalën e lirë, as
mundëson realizimin e saj si të drejtë
njerëzore
elementare, por vetëm përdoret
menjëherë për të imponuar censura horizontale, të cilat si
rregull i shkatërrojnë debatet ose duke
i trembur pjesëmarrësit, ose duke i kanalizuar
temat drejt banalitetit.Kësisoj, edhe vetë lulëzimi i pashembullt i
rrjeteve sociale, blogjeve, forumeve dhe
faqeve të komenteve online ka provuar
dhe vijon të provoj se mungon nje pjes e rendesishme e etikes ne Shqiperi.
Literatura-Hulumtim Ne Faqe Te
Ndryshme Web-i
NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL