Xha Gorio koment dhe analize ( Balzaku)
Roman I shkruar nga Balzak qe hapi rrugen epokes se letersise realiste.Komedi njerezore.
Subjekti :
Ngjarja ndodh ne “Pensioni Voker” qe eshte mjedisi kryesor ku zhvillohet ngjarja, prone e zonjes Voker e cila jetonte pa te shoqin I cili kishte vdekur prej disa vitesh. Kjo rezidence ka nje pamje depresive dhe aspak te kendshme. Ne kete shtepi qendronin te rinj e te vjeter dhe njerez te kategorive te ndryshme, te cilet s’kane
ndonje lidhje me njeri tjetrin. Nder rezidentet kemi studentin e drejtesise Eugjen Rastinjakun,nje njeri nga nje familje provinciale por te ngritur, me ambicje te madhe , Votreni, nje personazh I rastesishem dhe ndermjet tyre eshte dhe xha Gorioi, I cili dikur ishte nje tregtar I pasur I makaronave. Gjithe pershkrimet jane te imtesimshme, fillimisht nga jashte dhe me vone depertimi realizohet sipas stilit prolix. Nderkaq, gjashte vjet me pare kur Gorioi erdhi fillimisht ne residence, zonja Voker shfaqi interes per te ,se pse ai ishte I pasur dhe mund te sherbente dhe per te terhequr kliente te klasit te larte ne hotel. Mirepo indiferenca e Gorioit per zonjen Voker beri qe ajo ta urrente, madje te vepronte keq kundra tij, aq me teper kur zbuloi se Gorioi merrte vajza te bukura ne dhomen e tij.Pak nga pak Gorioi humbi cilesine e tij te jeteses, duke u bere nje burre I varfer dhe I mjere.
Nga ana tjeter, Rastinjaku sapo u kthye nga pushimet ne fshat, kur kuptoi sa I pelqente jeta pariziene. Ai mendoi se puna e lodhshme nuk eshte gjithnje celesi I suksesit ne jete, por duke shfrytezuar lidhje me familje te medha mund te perfitonte. Keshtu ai shkon ne nje ballo ku njihet me shoqerine e larte. Ai ia del te terheqe vemendjen e nje zonjushe shume te bukur te Parisit. Nderkohe atij I lindin disa dyshime per xha Gorioin kur e sheh duke me pjata argjendi dhe per Votrenin I cili kthehet shume vone naten. Dyshimet shtohen kur gjendet nje leter nga Gorioi qe I drejtohet Madame Anastasies ku I thoshte se kishte nje cek me leke brenda. Rastinjaku behet pjese e shoqerise se larte dhe zbulon se vajzat e xha Gorioit jane tashme aristokrate, ndaj nis te dejgoje historine e plakut te vjeter.
Ai eshte nje baba fatkeq pasi dashuria per dy vajzat e tij behet dhe burimi I fatkeqesise. Ai shpesh vihet ne loje nga banoret e tjere, dhe me vone kupton se ka shkrire pasurite e tij per te martuar vajzat ne dyer te pasura: njera konteshe dhe tjetra bajroneshe. Vajzat e tij, Anastasia dhe Delfina ishin llastuar shume sidomos pas vdekjes se te emes. Ato shkojne ta shohin babane e tyre, jo me mall, por per ti zhvatur edhe parate e fundit qe I kane mbetur. Mosperfillja e tyre nuk eshte thjesht nje ves I karakterit, por ves I gjithe njerezimit, pasi te kesh turp nga babai I varfer nderkohe qe je pjese e nje familjeje aristokrate eshte per Balzakun shembja e botes. Keshtu sjellja e Rastinjakut ndaj Gorioit ndryshon. Ai mendon te provoje fatin me te bijen e Gorioit, edhe pse ndiehet inferior persa I perket pasurise se tij. Nderkohe Gorioi dhe Rastinjaku afrohen bashke kur ai mori vesh se Rastinaku kishte folur me vajzen e tij.
Nderkohe, Votreni I propozon Rastinjakut qe te martohet me Viktorian, vajzen e nje konti. Ai kishte planifikuar qe do te vriste te birin e kontit, dhe pasuria do ti mbetej asaj , dhe ne menyre te terthorte dhe atij. Jeta e Rastinjakut komplikohet sepse nga njera ane ai ka ambicje per para, nga ana tjeter nuk mund te lejoje te kryeje nje krim aq te madh. Por krimi kryhet dhe Viktoria trashegon gjithe pasurine e te atit, por megjithate, Rastinjaku zgjedh Delfinen. Votreni arrestohet dhe futet ne burg ndersa vajzat e Gorioit dhe gjithe familja merr fund ekonomikisht. Gorioi vdes dhe ne varrimin e tij shkojne shume pak veta, madje as vete vajzat e tij.
Personazhet :
Xha Gorioi eshte personazhi tragjik ,dramamtik, babai fatkeq.Ai eshte I gatshem te beje cdo gje vetem te kenaqe vajzat e tij, dhe ne fund, kur ska asgje per ti dhene, braktiset dhe vde si vetem.Si capitalist shume I suksesshem ,ai kthehet ne nje njeri te ndryshem, e verbon dashuria deri diku e pakuptimte dhe e ekzagjeruar per vajzat e tij, dashuria I kthehet ne ves, nje dashuri kafsherore, animaliste. Megjithate nga ana tjeter ai mund te dale dhe si nje baba egoist, I cili ka perdorur vetem parate dhe anen material e per te kenaqur vajzat e tij. Ai ka frike mos humbase vajzat e tij, mos vdese vetem, dhe ne fund te jetes, me shume I therret ato nga nenvetedija sesa nga ndergjegja. Simbolizon dhe pergjitheson marredheniet prinderore.
Eugjen Rastinjaku- peson nje ndryshim pergjate romanit. Fillimisht shfaqet si nje djalosh me ambicje, por me vone sa me shume ngjit shkallet e shoqerise se larte, aq me shume humbet nga vlerat moralet dhe perfshihet ne afera korruptive.Simboizon dhe pergjitheson ambicjen.
Votreni eshte nje karakter kompleks, sa lozonjar, punetor dhe shakadashes ne fillim, aq negative, manipulues, psikolog I se keqes dhe inteligjence e se keqes ne fund. Ai eshte hakmarres, I vendosur me shume fuqi fizike dhe mendore. Ai e pelqen Rastinjakun, dhe deri diku do ta perdore ate per te permbushur alteregon e tij, pasi djali I ri ka cilesi si sharmi, elegance qe vete Voltrenit I mungojne. Simbolizon dhe pergjitheson hakmarrjen.
Zonja Voker paraqitet si nje mikroborgjeze shpirtngushte, e apasionuar pas parase dhe fames, perfituese dhe hipokrite, djallezore.Ajo eshte zemergur me te varferit.
Delfina – jeton nje jete te genjeshtert, duke dashur vetem parane si mjet jeese dhe duke u ndrydhur ne verteve persa I perket dashurise. Ajo nuk e do bashkeshortin e saj, por si shume gra te tjera te Parisit, gezon parane, nuk do prindin dhe nuk ia kthen dashurine babait. Ajo dhe motra e saj bejne jete mondane dhe kane nje renie dhe degjenerim shpirteror, por qe nuk eshte vetem faji I tyre, por faji I gjithe shoqerise qe e ka kthyer boten ne nje kopesht ku lulezon e keqja.
Temat:
Rendesia e statusit social
Korruptimi moral (dyshja Rastinjak- Votren = Faust- Mefistofel)
Marredheniet familjare
Simbole :
Zhvendosja e Gorioit nga kati I pare ne ate te trete- ne kundershtim me te statusin e tij social, ekonomilk dhe psikologjik.
Kumari : lidhja patologjike e Gorioit me vajzat
Stili :
Stil prolix, I mbushur me detaje, dialogje, monologje.
Pershkrimi eshte shume realist, natyralist dhe ne stil tipizues e pergjithesues. Pergjithesishtsubjektiv.
Struktura eshte shume funksionale ne shume linja paralele, dramaciteti vjen duke u shkallezuar dhe personazhet rishfaqen ne varesi te temave dhe ideve qe rimerren.
