Vlerat e çmuara të kulturës etnografike shqiptare më në fund do të kenë një strehë, ku do mund të ekspozohen. Pavioni i etnografisë do të përfundojë brenda këtij LEXONI ME SHUM....viti sipas etnografes Afërdita Onuzi. Mbi 1000 objekte, si veshje tradicionale, argjendari, armë dekorative mbi 100 vjeçare do mund të shkunden nga pluhuri i fondeve dhe të prezantohen për publikun e gjerë në hapësirën e pavionit. Onuzi, e cila është marrë mirëfillazi me konceptimin e këtij muzeu thote se ky është një kurorëzim i punës së etnografëve ndër shekuj. Por shqetësim kryesor për specialisten është mos funksionimi i ekspeditave. Në këtë pavion do të pasqyrohen vlerat kulturore te krahinave të ndryshme të Shqipërisë Diskriminim i sertë ndaj monumenteve kulturore shqiptare Monumentet e trashigimisë kulturore shqiptare në gjithë Kosovën, janë nën presionin e vazhdueshëm dhe sistematik të dhunës fizike dhe keqpërdorimit që nuk kursen as vlerat më të shenjta, sic ka ndodhur, me monumentin më shpirtëror kulturor e historik gjithëshqiptar, me shtatoren e Skënderbeut në qendër të Prishtinës, që është cënuar rëndë, është poshtëruar keq, është përdhosur barbarisht! LEXONI ME SHUM....
Kultura në përgjithësi, e në veçanti çështja e monumenteve të kulturës shqiptare, në Republikën e Kosovës, skajshmërisht është e lënë pasdore, dhe shkarazi vetëm sa për sy e faqe zihet në gojë, kur entet, institucionet dhe asociacionet e kulturës kanë nevojë që të përpilojnë raportet e “punës” dhe të arsyetojnë financat që i kanë shpenzuar. Pra, monumentet e kulturës shqiptare në Kosovë, jenë në një gjendje tejet të palakmueshme: krejtësisht të pambrojtura, të lëna në pamëshirën e stihisë së kohës dhe të faktorit njeri, që me keqardhje duhet ta themi se, është shumë larg nivelit të dëshiruar të vetëdijës elementare kulturore për vlerësimin, mbrojtjen dhe shfrytëzimin shpirtëror të vlerave të gjithmbarshme të trashigimisë material kulturore e historike.
LEXONI ME SHUM....
.jpg)
2.
Monumentet e kulturës shqiptare janë nën presionin e vazhdueshëm dhe sistematik të dhunës fizike, janë të injoruara nga pakujdesia masive popullore dhe neglizhenca e theksuar institucionale, që nuk ka ndonjë qëndrim të formuar përkitazi me mbrojten, trajtimin dhe mirëmbajtjen e monumenteve kulturore shqiptare. Në këtë gjendje janë edhe monumentet që logariten si vlera të vecanta kombëtare të evidentuara si “nën përkujdesjen shtetërore”, por, as këto nuk e gëzojnë kujdesin dhe mirëmbajtjen minimale institucionale. Prandaj, është krejtësisht normale që monumentet e trashigimisë kulturore shqiptare i kërcënon shpërbërja e sistematike dhe e vazhdueshme, nga prekjet e ashpra iracionale dhe keqdashëse, por edhe nga “përdorimi” jokulturor i monumenteve me rastin e riteve të ndryshme ceremoniale nga qytetarët, që i cënojnë me mënyrën e sjelljes dhe të përdorimit të vlerës së tyre. Kjo ka ndodhur me monumentet më të lavdishme kulturore, historike e fetare, të cilat brutalisht “qëndisen” me lloj-lloj shenjash dhe cinglash tekanjoze që, nuk përkojnë aspak me karakterin dhe funksionin e monumentit dhe e dëmtojnë vlerën, funksionin dhe e devalvojnë imazhin e monumentit të caktuar. Në këtë gjendje, është e shpjegueshme dhuna sistematike që manifestohet ndaj monumenteve të trashigimisë kulturore shqiptare, në gjithë Ksovën, e cila nuk kursen as vlerat më të shenjta, sic ka ndodhur, me monumentin më shpirtëror kulturor e historik gjithëshqiptar, me shtatoren e Skënderbeut, në qendër të Prishtinës, që është cënuar rëndë, është poshtëruar keq, është përdhosur barbarisht!
Ky rast e shpjegon krejtësisht gjendjen në të cilën ndodhen monumentet kulturore shqiptare në Kosovë.
3.
Kur flasim për monumentet kulurore në Kosovë, cështja e ka edhe anën tjetër të medaljes – ekstrafaqen, që ka të bëjë me monumentet kulturore serbe, për të cilat Kosova ka ndërmarrë masa të jashtëzakonshme për mbrojtjen e tyre!
Për të qenë sa më mirëkuptues ndaj realitetit kosovar që vazhdon të jetë në periudhën e tranzicionit shtetëror, duhet ta kemi parasysh pafuqinë shtetërore të Kosovës për të refuzuar detyra poshtëruese. Mirëpo, në anën tjetër, përkushtimi i zjarrtë dhe efikasiteti brilant i masave të sigurisë për mbrojtjen e monumenteve te trashigimisë serbe, ta turbullon vrerin, sepse paraqet përkushtimin ekstrem të institucioneve për mbrojtjen me cdo kusht, ndërkohë që, monumentet kulturore shqiptare lihen krejtësisht pas dore!
Për të mos i shprehur emocionet e mllefta për gjendjen, po themi vetëm se, mbrojtja e këtillë e monumenteve kulturore serbe në Kosovë është e pamerituar plotësisht! Problemi duket i vogël për në fakt është tepër i madh, sepse kemi të bëjmë me një diskriminim “pozitiv” të sertë në dobi të serbëve, e në dëm të shqiptarëve! LEXONI ME SHUM....
Përkujdesja speciale shtetërore për monumentet serbe dhe pakujdesia totale për monumentet shqiptare, është absurd i paparë, sepse nuk mund të gjindet në asnjë lloj përvoje botërore, që të shkel vlerat autoktone dhe të mbrojë vlerat e huaja, sidomos kur është fjala për vlera të kultivuara për qëllime armiqësore, sic dihet se janë sajuar monumentet e trashigimisë kulturore serbe në Kosovë! Kjo duhet të thuhet hapur dhe zëshëm, sepse është fakt konkret, i pamohueshëm.
Në këtë situatë, angazhimi shtetëror i Kosovës për mbrojtjen e monumeneve serbe është joserioz dhe i dëmshëm. Pse u dashka që nga buxheti modest i Kosovës të shpenzohen mjete të majme për mbrojten speciale të monumenteve tendencioze të një populli tjetër të ardhur në Kosovë dhunshëm! Pse dhe si arsyetohet angazhimi i 140 policëve të specializuar ekstra, për mbrojtjen e monumenteve kulturore-historike e fetare serbe! Si shpjegohet kjo zemërgjerësi banale, që privilegjon vlerat e huaja në dëm të vlerave të vendase, që janë si mos më keq, pos tjerash, edhe sepse janë sakatuar nga dhuna gjenocidale e vendit dhe popullit që Kososva tash e merr nën mbrojtje special(!). Kjo është e tepërtë, sepse ajo që të duhet në shtëpi, nuk cohet në fqinjësi.
Monumentet kulturore serbe janë problem i Beligradit. Prishtina ka monumentet e veta, dhe ndaj serbëve duhet të merr për obligim garancën e trajtimit sipas konventave ndërkombetare, që i përcaktojnë qartë detyrat obligative. Prishtina biles, duhet të jetë insistuese kategorike e kërkimit të veprimeve reciproke nga serbët për monumentet shqiptare matanë kufirit, sipas standardeve të garantuara dhe jo privilegjimin e kujdoqoftë! Kjo ëshë rruga e zgjidhjes, që duhet të realizohet sot, sepse nesër bëhet vonë.
Korce:Voskopoja dhe zhvillimi i saj ka sjelle ne qytetin e Korces perfaqeses te nje fondacioni francez i quajtur "Trashegimi pa kufi" i cili mes vemendjes per restaurimin dhe kthimin ne identitet te monumenteve te rralla ne vende te ndryshme te botes ka mare ne mbrojtje ne Shqiperi Voskopojen. Ne nje takim me prefektin e Korces Niko Peleshi eshte kerkuar edhe mbeshtetja e ketij institucioni ne planin strategjik te zhvillimit te kesaj zone turistike dhe historike ne vend. Plani strategjik i zhvillimi prezantuar ne prefekturen e Korces eshte hartuar me komunen e Voskopojes dhe fondacionin francez "trashegimi pa kufi" dhe ka si qellim zhvillimin shoqeror, mjedisor te Voskopojes dhe vlerave unikale te saj. Pritet qe strategjia e zhvillimit ekonomik dhe social te ece paralelisht me zhvillimin e kesaj zone ne pikpamjen e ndertimeve mbas vendimit te KRRTSH-se per masterplanin e Voskopjes e cila do te ngrihet mbi ate ekzistuese duke ruajtur vlerat e saj dhe do te shtrihet ne nje siperfaqe prej 180 mije hektaresh. Prefekti korcar ka garantuar vemendjen e strukturave te shtetit per kete zone me nje status te vecante ne pikmamjen kulturore dhe historike, ndersa retsaturimi i kishave dhe manastireve mbetet nevoja me urgjente ne kete zone. Aktualisht fondacioni franzec qe ka mare persiper te hartoje planin strategjik te Voskopojes qe daton ne fillim te shekullit te XVII-te, eshte duke restauruar kishen e Shen Thanasit qe vjen qe nga krijimi i Voskopojes, ndersa afresket dhe ikonat e saj mbajne per autor vellezerit Zografi. LEXONI ME SHUM....
NA NDIQNI - SHPERNAJE NE PROFIL
