Gjate Luftes se Pare Boterore Turqia mori
pjese ne anen e bllokut qendror.Disfata pati rrjedhoja shume te renda per
vendin.Forcat e armatosura te Antlantes pushtuan thuajse gjithe territorin
turk.Turqia rrezikonte te shperbehej duke humbur jo vetem territoret me etni
turke,por dhe ato me etni ne ndryshme.Per te
mbrojtur interest kombetare te
vendit,ne prill te 1920 ne Ankara u mblodh Asambleja Kombetare.Ajo zgjodhi nje
qeveri te re te drejtuar nga Mustafa Kemali.
Ai mori masa per te perballuar situaten.U shpall
gjendje e jashtezakonshme dhe u mobilizua popullsia.Ne kete kohe shenohet
perparimi me I shpejte I Turqise ne rrugen e europianizimit te saj.
-Menjehere u miratuan ligje kushtetuese qe siguronin
te drejtat dhe lirite e njeriut sips modelit te kodit penal Italian.Ne menyre
qe Turqia te ecte para,ndryshimi duhette niste nga vete shoqeria,prandaj u
moren masa per emancipimin e gruas,heqjen e mbulimit te tyre dhe integrimin n
boten e jashtme, permiresimi I koncepteve mbi menyren e jeteses,denoncimin e
dogmave,paragjykimeve dhe mendimeve mediokre.Ai thoshte se "Ndryshimi shoqëror mund
të vijë 1-edukimi i nënave të afta të cilat janë
të mire informuara rreth jetës, 2-duke i dhënë liri grave,3-nje njeri mund të
ndryshojë moralin e tij,mendimet, dhe ndjenjat me një
jetë të përbashkët me një grua; kur ekziston një tendencë e
lindur përnje dashuri të ndërsjellë.”
Sipas kodit të ri, femrat fituan barazine me burrat ne çeshtje
të tilla si trashegimia dhe divorci. Ai besonte se ishte shkencërisht e
pamundur qe te arrihet progres dhe për t'u
bërë të civilizuar në qoftë sendarja gjinore do te
vazhdonte si në kohët osmane. Reforma te tjera u moren per
edukimin e te rinjve me ndjenja paqesore dhe humane.U promovuan
metoda moderne te mesimdhenies në nivel te arsimitfillor.
-U ndermoren politika ekonomike qe reflektonin
realitetin e periudhes se tij.Pas LIB,per shkak te mungeses se investitoreve
potenciale per ndermarrjen e aktiviteteve te fuqishme private,qeveria e tij
hapi fabrika te shumta shteterore per tekstilin,bujqesin dhe makinerite.Ne
menyre qe teeliminohej kontrolli I jashtem I ekonomise,iu dha perparese cdo
investitori ne Turqi,ndihmuar keta nga sistemi I ri bankar.
- Mustafa Kemali e kishte konsideruar zhvillimin e një rrjeti hekurudhor kombetar si nje
tjeter hap te rendesishem ne industrializim.Me 1927 u
ndertua një rrjet i gjere hekurudhor ne nje kohe
shume te shkurter. Kemali urdheroi gjithashtu integrimin e objektivave të
ndertimit te rrugeve ne planet ezhvillimit. U asfaltuan 4,450 km rruge dhe
u ndertuan 94 ura.
- Mustafa Kemali ndermori nje largim radikal
nga reformat e meparshme te themeluara ngaPerandoria Osmane. Për
here te pare ne histori, ligji islamik u nda nga
e drejta laike . Ai thoshte se
feja e Islamit do te vazhdoje perpara ne qofte se ajo do te pushojë se qenuri nje instrument politik, siç ishte ne te kaluaren. Më 2 shtator qeveria leshoi nje per dekret mbylljen e të gjitha rendeve sufistedhe teqetë. U urdherua qe llozhat e dervisheve te shndërroheshin ne muze, si Mevlana Museum neKonia. Gjykatat islamike u mbyllen dhe gjihcja vendoseshe sipas ligjeve civile.Shprehja institucionale eSufizmit u be e paligjshme ne Turqi. Heqja e kalifatit dhe reformat e tjera kulturore u takuan mekundershtime te forta. Elementet konservatore nuk ishin te kenaqur dhe ata filluan sulmet mbireformatoret Qemaliste.
feja e Islamit do te vazhdoje perpara ne qofte se ajo do te pushojë se qenuri nje instrument politik, siç ishte ne te kaluaren. Më 2 shtator qeveria leshoi nje per dekret mbylljen e të gjitha rendeve sufistedhe teqetë. U urdherua qe llozhat e dervisheve te shndërroheshin ne muze, si Mevlana Museum neKonia. Gjykatat islamike u mbyllen dhe gjihcja vendoseshe sipas ligjeve civile.Shprehja institucionale eSufizmit u be e paligjshme ne Turqi. Heqja e kalifatit dhe reformat e tjera kulturore u takuan mekundershtime te forta. Elementet konservatore nuk ishin te kenaqur dhe ata filluan sulmet mbireformatoret Qemaliste.
"Ne duhet te çlirojme konceptet tona të drejtësise, ligjet tona dhe institucionet
tona ligjore ngazinxhiret te cilet, edhe pse jane te
papajtueshem me nevojat e shekullit tone, ende mbajne njekontroll të
shtrenguar mbi ne”
-Në 1927, Muzeu i Skulptures hapi
dyert e tij. Skulptura ishte praktikuar pak në Turqi per
shkak tetraditës islame të shmangur idhujtarine . Kemal besonte se "kultura është themeli
i Republikës së Turqisë." dhe pershkroi ideologjine Turqisë moderne si "nje krijim i patriotizmit perzier me idealehumaniste
te larta." Ai gjithashtu theksoi artet popullore të fshatit,
si një burim i kreativitet turk.
-Ne pranveren e vitit 1928, Mustafa Kemal u
takua në Anakara me disa gjuhetarë dhe profesore nga
mbare Turqia, dhe i tregoi atyre nje plan të tij per
e perdorur nje alfabet të ri per gjuhën e shkruarturke në
bazë te nje alfabet latin të modifikuar. Alfabeti i
ri turk do të shërbente si një zevendësim përshkrimin
e vjetër te gjuhes por si nje zgjidhje per problemin e shkollimit në Turqi. Kur ai
i pyeti se sa kohë do te nevojitej per te zbatuar alfabetin e
ri ,shumica e profesorëve i thane rreth tre deri
në pese vjet. Kemal u tha qe do të deklarohet botërisht, "ne do
të bëjmë atë në 3-5 muaj".
Keto dhe shume reforma te tjera te ndermarra nga
Mustafa Kemal Ataturku,jo vetem shpetuan Turqine nga rreziku i shperberjes qe
ishte pas LIIB,por e cuan ate para me hapa te medhenj.Keto reforma me nje
karakter kaq demokratik dhe novator dhe rezultatet e tyre tregojne qe nje
qeverisje mendjehapur vepron drejtpersedrejti ne popull,ne zhvillimin e vendit
dhe mbi te gjitha ne ate qe cdo shoqeri duhet te arrije nje dite : clirimin nga
menyrat e kushtezuara ne te cilat sheh dhe jeton.
