Tema : Zbatimi
dhe moszbatimi ite drejtave te konsumatorit ne Shqiperi
Konsumator nënkupton çdo person fizik që blen dhe përdor
mallra ose shërbime për plotësimin e nevojave të veta dhe jo për qëllime që
janë të lidhura me veprimtari tregtare, respektivisht për rishitjen e atyre
mallrave.
Ligj për Mbrojtjen e Konsumatorit rregullon mbrojtjen e së drejtës themelore të konsumatorëve pranë blerjes së prodhimeve dhe shërbimeve, si dhe pranë formave tjera të përvetësimit të prodhimeve dhe shërbimeve në treg.
Qëllimi : Eshtë
mbrojtja e interesave të konsumatorëve në treg, si dhe përcaktimi i rregullave
dhe ngritja e institucioneve përkatëse për të mbrojtur të drejtat e
konsumatorëve.
-)Detyrimi i përgjithshëm i informimit
Tregtarët janë të detyruar, në kufijtë e veprimtarive
përkatëse, t’u japin konsumatorëve të dhëna të plota dhe të sakta për mallrat
dhe shërbimet e vendosura në treg ose të parashikuara për t’u vendosur në treg.
2. Të dhënat duhet të jenë të vërteta, të sakta dhe të
qarta për të gjitha karakteristikat e mallrave dhe shërbimeve, si edhe për
kushtet e tregtimit të tyre. Këto të dhëna duhet të përmbajnë karakteristikat e
mëposhtme: a) natyrën, identitetin e prodhuesit, çmimin, cilësinë, sasinë,
dobinë, origjinën, afatin e përdorimit, mënyrën e prodhimit dhe të përdorimit,
mënyrën e mirëmbajtjes dhe garancinë e mallrave dhe të shërbimeve; b) rreziqet,
që lidhen me mallrat dhe shërbimet, kur këto rreziqe nuk janë të kuptueshme pa
paralajmërimin përkatës. c) kushtet e përgjithshme të kontratave që i ofrohen
konsumatorit.
3.Etiketimi Shitësit janë të detyruar të sigurojnë që, në
mallrat për shitje, të jenë të shënuara në gjuhën shqipe, dukshëm dhe
kuptueshëm: a) emërtimi i mallit, adresa e fabrikuesit dhe/ose importuesit,
marka ose çdo shenjë tjetër dalluese e fabrikuesit, importuesit ose
furnizuesit, pesha, sasia, përmasa ose dimensionet, si dhe çdo informacion
tjetër që, në vartësi të natyrës së mallit, është i domosdoshëm për
identifikimin ose përdorimin e tij; b) informacion për jetëgjatësinë minimale
ose datën e skadimit, nëse ka.
Detyrime të përgjithshme dhe të veçanta
Në një kohë të arsyeshme, përpara se konsumatori të
pranojë ndonjë ofertë ose të lidhë një kontratë të përdorimit me afat të
produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, tregtari i
siguron atij, në mënyrë të qartë e të kuptueshme, të gjithë informacionin e
nevojshëm.
2. Tregtari i siguron konsumatorit kontratën e përdorimit
me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, me
shkrim ose me një mjet tjetër të qëndrueshëm, në gjuhën shqipe.
3. Kur objekti i kontratës së përdorimit me afat të
produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të shkëmbimit, është i
vendosur në një vend të huaj, tregtari i siguron konsumatorit një përkthim të
noterizuar dhe të certifikuar të kontratës në gjuhën shqipe.
4. Konsumatori ka të drejtën e heqjes dorë nga kontratat
e përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes apo të
shkëmbimit, pa penalizim dhe pa dhënë arsye, brenda një afati prej 14 ditësh
kalendarike, duke filluar nga data e lidhjes së kontratës ose nga data kur
palët nënshkruajnë një kontratë paraprake detyruese apo nga data kur
konsumatori merr kontratën a çdo kontratë paraprake detyruese, në qoftë se kjo
ditë është më vonë se data e lidhjes së kontratës apo kontratës
paraprake.
1. Tatimpaguesit, që kryejnë qarkullimin e mallrave
dhe të shërbimeve, për të cilat pagesat nuk kryhen nëpërmjet bankës, janë të
detyruar të fusin dhe të përdorin sistemin fiskal, nëpërmjet përdorimit të
pajisjeve fiskale, për regjistrimin e pagesave me para në dorë dhe për lëshimin
në mënyrë të detyrueshme, të kuponit tatimor.
2. Këshilli i Ministrave miraton karakteristikat
teknike e funksionale të pajisjeve fiskale, të sistemit të integruar të
kompjuterizuar për transferimet periodike, automatike të deklarimeve
financiare, të sistemit të komunikimit, procedurën dhe dokumentacionin për
miratimin e tyre, kriteret për pajisjen me autorizim të shoqërive, që ofrojnë
pajisjet fiskale, si dhe kushtet e heqjes së autorizimit për këto shoqëri.
3. Ministri i Financave, me udhëzim, miraton
procedurën dhe dokumentacionin për miratimin për përdorim të pajisjeve fiskale,
elementet e kuponit tatimor, mënyrën e kontrollit dhe kontrollin e pajisjes
fiskale, distancën e ruajtjes së kuponit tatimor dhe rregullat për mirëmbajtjen
e tyre teknike e të shërbimit.
Kuponi tatimor lëshohet në çdo rast kur arkëtohen pagesa
me para në dorë nga furnizimi i mallrave apo shërbimeve në njësi të hapura për
publikun dhe pavarësisht se shoqëria e cila ka marrë autorizimin e përdorimit
të faturës kompjuterike apo edhe ajo e cila përdor fatura tatimore të
shpërndara nga organi tatimor, është e detytruar të përdore paisjen fiskale.
A duhet të përdorin pajisje fiskale subjektet
tatimpaguese të cilat ushtrojnë aktivitetin e shitjeve të produkteve nëpërmjet
shitjeve derë më derë ?
PO. Këto subjekte shesin për publikun e gjërë duke i
ofruar shitjet e tyre derë më derë. Ato duhet të pajisen dhe të përdorin
pajisje fiskale të lëvizshme dhe të presin kuponin tatimor për çdo shitje të
realizuar. Mallrat nga magazina dalin me një faturë tatimore shoqëruese me
çmimet e magazinës, me shënimin për shitjet derë më derë , me sasi dhe çmim të
mallrave në magazinë dhe pjesa e pashitur e tyre kthehet në magazinë për tu
bërë hyrje po me çmimet e daljes (magazinë) të shoqëruar gjatë rrugës edhe me
kopjet e kuponave të shitjeve të realizuara të cilat shërbejnë për efekt
kontrolli gjatë rrugës nga organet e kontrollit.
Moszbatimi I te drejtave te konsumatorit :
Shitja e librave nëpër shkollat e Durrësit po bëhet pa u
shoqëruar me faturë,gjë që privon nga rimbursim familjet me ndihme ekonomike,
ato te komunitetit rom dhe te pakicave etnike. Prindërit tregojnë se nuk janë
pajisur me fatura për librat e blerë ndonëse shitësi e ka detyrim ligjor
pajisjen me kupon tatimor. Përfaqësuesja e librarisë qe ka
ekskluzivitetin për furnizimin e shkollave me tekstet mësimore është
shprehur se pajisja me faturë është procedurë shtetërore. Pajisja me fatura për
tekstet shkollore nuk bëhet as në qytetin e Fierit. Prindërit thonë se
nuk i jepet askujt fature dhe se, as ata vetë nuk e kanë kërkuar. Por prindërit
në Fier ngrenë edhe shqetësimin e çmimit. Tekstet shkollore nuk shiten me
çmimin e stampuar në fund te tyre, por me vlerën e pullave të dyfishta të
vendosura mbi çmim. Përfaqësuesi i drejtorisë arsimore, Ilir Luga, sqaron se
pulla e dyfishtë vihet nga shtëpitë botuese pas indeksimit të çmimeve për shkak
të inflacionit. Ndërkohë qe Drejtoria Arsimore kërkon qe vete prindërit te
ballafaqojnë çmimet e librave te blere me listat e afishuara neper shkolla, ne
te vërtet ne Fier as këto lista nuk ekzistojnë.
Blerjet ne “rruge “
1. Kontratat, në bazë të të
cilave një tregtar furnizon një konsumator me mallra ose shërbime,
me një vlerë jo më pak se 7
000 lekë, janë të lidhura jashtë qendrave të tregtimit, kur ato kryhen:
a) gjatë një ekskursioni të
organizuar nga tregtari jashtë qendrës së tregtimit; ose
b) gjatë një vizite të
tregtarit në banesën e konsumatorit ose në vendin e punës të konsumatorit,
kur vizita nuk kryhet me
kërkesën e shprehur të konsumatorit.
2. Përjashtohen nga fusha e
zbatimit të këtij neni kontratat e mëposhtme:
a) kontratat për ndërtimin,
shitjen ose dhënien me qira të pasurisë së paluajtshme;
b) kontratat për furnizimin
me mallra ushqimore, pije ose mallra të tjera të paracaktuara për
konsum të zakonshëm shtëpiak
dhe që furnizohen nga shërbime të rregullta shpërndarëse.
Ne bisnese te vogla por dhe
supermarkete etj …
E pra, ai moment në të
cilin një dyqan i vogël, megjithëse i pajisur me një kasë fiskale, nuk
lëshon një kupon tatimor, duke mos regjistruar kështu shitjen në paisjen
fiskale, është momenti në të cilin lind një avantazh i tmerrshëm në treg për
këtë operator dhe momenti vendimtar që ndryshon ligjësitë normale të
konkurrencës në tregun shqiptar. Në peshore integrohet një element i ri me
natyrë ekstra-ekonomike i cili rrjeshtohet mes të famshmeve pika force
(S-Strengths) në analizën e pozicionimit strategjik SWOT të çdo biznesi për ata
që mund ta përdorin, dhe ndër pikat e dobëta (W – Weaknesses) për operatorët që
nuk mund ta shfrytëzojnë këtë avantazh. Emri i tij, shprehur me një eufemizëm,
është “Avantazh fiskal” ose në mënyrë më pak diplomatike “Evazion”.
I pari është avantazhi që
lind nga mospagesa e plotë ose e pjesshme e taksave pasi, në çdo rast që një
produkt shitet pa u regjistruar në paisjen fiskale, lind një benefit për
shitësin, i barabartë me 20% të TVSH-së mbi vlerën e atij produkti që nuk
derdhet në arkën e shtetit dhe 10% të Tatimit të munguar mbi fitimin që
gjeneron ai produkt. Të gjithë këto elementë bëjnë që rrjetet e supermarketeve,
të detyruar të regjistrojnë shitjen e çdo produkti për shkak të madhësisë, pra
monitorueshmërisë dhe përkatësisë në grupe ekonomike të huaja, të ndeshen në
një disavantazh kostosh që çon në një ofertë tregtare më pak tërheqese se ajo e
dyqaneve të vogla për konsumatorin. Ky rezultat ekonomik përcaktohet nga një
eliminin i avantazheve të lidhura me përmasat nga barra fiskale që, në të
kundërt, subjektet e vogla të tregut të pakicës arrijnë të evitojnë.
Konsumatori shqiptar për
pasojë merr një ofertë më pak të garantuar duke mos pasur një përfitim të madh
ne cmime sepse, operatorët më të mëdhenj të tregut do te mund te ofronin të
njëjtat cmime, ndoshta edhe më kompetitive, nëse do të mund të arrinin volumet
e shitjes që do lejonin një optimizim të strukturës së tyre të kostove. Për
momentin, ato pak operatorë prezentë në treg janë akoma larg një sistemi
kostosh efiçent për shkaqet e sipërpërmendura dhe kjo e ben tregun pak atraktiv
për investime të mëtejshme dhe konsolidim të modeleve ekonomike të ngjashme me
ato te vendeve më të zhvilluara.
Së fundi, duhet kuptuar që
informaliteti i tregut të pakicës si pikë kontakti mes biznesit dhe
konsumatorit, shkakton një parregullsi në të gjithe zinxhirin e vlerës
sepse është e natyrshme që nëse pikat e shitjes nuk zgjedhin të shesin në
mënyrë të rregullt nga pikëpamja fiskale, nuk do të pranonin as të blinin në
mënyrë të rregullt. Për pasojë problemi transferohet në hallkat e sipërme të
shpërndarjes me shumicë, prodhimit apo importit duke shkaktuar një fragmentim
tërësor të të gjithe rrjetit të krijimit të produkteve apo shërbimeve, mbytje
të rritjes, pamundësi lindjeje të tregtarëve apo prodhuesve të mëdhenj por mbi
të gjitha, pamundësi të tërheqjes së investimeve të huaja.
Moszbatimi i ligjit për
mbrojtjen e konsumatorëve ka bërë që tregu
të jetë i furnizuar me produkte me afat të skaduar dhe me cilësi të
dyshimtë , ende mungon vetëdijesimi i qytetarëve për të paraqitur ndonjë rast
kur konsumatorit i shkelet e drejta.
Produkte te skaduara
Në dyqanet e qytetit të
Fierit vijon tregtimi produkteve të skaduara. Ky fakt pranohet edhe nga kreu
rajonal i autoritetit të ushqimit në këtë rreth, Frederik Çuko, i cili pohoi se
në bashkëpunim me krimin ekonomik është sekuestruar një sasi e konsiderushme
produktesh të skaduara. Çuko pohoi se aksionet për parandalimin e shitjes së
produkteve të skaduara në dyqanet dhe tregjet e këtij qyteti do jenë intensive.
Kreu rajonal i AKU u bëri apel qytetarëve të denoncojnë cdo rast ku konstatojnë
se tregtohen produkte të skaduara.
