Kina si një superfuqi
Duke pasur
parasysh zhvillimin e saj të shpejtë e të suksesshëm, nuk mund të ketë dyshim
se Republika Popullore e Kinës do të bëhet një nga fuqitë dominuese të globit
të shekullit të 21. Në të vërtetë, pavarësisht problemeve masive me të cilat
vendi është përballur, ajo edhe mund të shfaqet si një fuqi globale.
Do të ishte
gabim të supozohej se rishfaqja e së ashtuquajturës “kompetenca të XXL” që Kina
dhe India do të sjellin një vazhdim të traditave perëndimore. Ne do të na duhet të merremi me një lloj tjetër
superfuqie.
Qëkur fuqitë evropiane niseshin për lundrim, në
fund të shekullit të XV për të pushtuar botën, historiografia dhe politikat
ndërkombëtare janë mësuar me një model të caktuar: ushtarak, ekonomik dhe fuqia
teknologjike është përkthyer në ushtrimin e ndikimit mbi vendet e tjera, pushtimit madje dhe dominimin global dhe perandorak.
teknologjike është përkthyer në ushtrimin e ndikimit mbi vendet e tjera, pushtimit madje dhe dominimin global dhe perandorak.
Kjo ishte veçanërisht e vërtetë në shekullin e
20-të, kur, në prag të dy luftërave botërore, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi
Sovjetik zëvendësuan fuqitë botërore evropiane në skenën globale. Lufta e
Ftohtë dhe periudha e dominimit global amerikan pas viteve 1989/1990 e ndoqën
më së miri këtë model.
Rritja e Kinës në fuqi globale, nuk besoj se do të
ndodhë, për shkak të popullsisë së saj masive në 1.2 bilionë njerëz, e cila
kërcënon të zmadhojë strukturat e çdo lloj sistemi qeverisës dhe vendimmarrësit
e tij. Kjo është edhe më e vërtetë në kohën e ndryshimit të shpejtë themelor,
siç po ndodh në Kinë tani.
Rreziku i përhershëm i zmadhimit të strukturave të
politikave së brendshme të vendit, nuk ka gjasa të lejojë çdo rol perandorak të
politikës së jashtme. Për aq kohë sa kjo është e vërtetë, Shtetet e Bashkuara
nuk do të zëvendësohen si fuqia dominuese derisa të heqin dorë nga ky rol. Kjo
mund të tingëllojë e thjeshtë, por ajo do të ketë pasoja të mëdha për rendin
ndërkombëtar të shekullit që vjen. Interesat jetike që udhëheqin politikën
kineze janë modernizimi i brendshëm, stabiliteti politik dhe mbijetesa e
regjimit në pushtet dhe uniteti i vendit (i cili përfshin edhe Tajvanin). Këto
interesa nuk kanë të ngjarë të ndryshojnë për një kohë të gjatë.
Si rezultat, Kina do të bëhet një superfuqi e
gjerë e brendshme, e cila – pikërisht për këtë arsye – do të ndjekë interesat e
politikës së saj të jashtme në një mënyrë krejtësisht jo-sentimentale.
Ushtarakisht, Kina do të përqendrohet kryesisht në epërsinë e saj rajonale,
sepse uniteti i vendit varet nga kjo. Nga ana tjetër transformimi i ekonomisë
dhe shoqërisë së Kinës do të jetë shumë i rëndësishëm, sepse stabiliteti i
regjimit varet nga kjo.
Për udhëheqjen kineze, kjo do të thotë se një
rritje prej 10% në vit do të jetë thelbësore për një kohë të gjatë. Nga ana
tjetër, transformimi i shpejtë dhe fondamental i vendit nga kryesisht agrar në
një shoqëri të industrializuar ultra moderne nuk mund të vazhdojë pa e
destabilizuar sistemin. Ky fokusim në rritjen e brendshme do të ketë pasoja të
mëdha politike, si brenda vendit dhe në drejtim të politikës së jashtme. Brenda
vendit, Kina do të jetë vendi i parë që, për shkak të madhësisë së saj të
dukshme dhe rritjes së nevojshme të GDP-së, është e detyruar të ndjekë një
ekonomi “të gjelbër”.Nga ana tjetër, Kina do të arrijë sa më shpejt “kufijtë e
saj të rritjes”, me katastrofa ekologjike dhe si rrjedhim, pasoja politike.
Qëkur Kina do të jetë tregu më i fuqishëm i së ardhmes, ajo do të jetë
vendimtare në përcaktimin e jo vetëm asaj që ne prodhojmë dhe konsumojmë, por
edhe si e bëjmë këtë. Konsideroni kalimin nga automobilat tradicionalë tek
transporti elektrik. Pavarësisht iluzioneve evropiane që të ndodhë e kundërta,
kjo do të vendoset në Kinë, jo në Perëndim. E gjithë kjo që do të vendoset nga
industria dominonte globale e automobilave është nëse ajo do të përshtatet e do
të ketë shans për të mbijetuar ose të ndjekë rrugën e industrive të tjera të
vjetra të Perëndimit: drejt botës në zhvillim.
Në aspektin e politikës së jashtme, Kina do të
përpiqet të mbrojë transformimin e saj të brendshëm duke siguruar burime dhe
qasje në tregjet e huaja. Herët ose vonë, qeveria kineze do të kuptojë se roli
i Amerikës si një rregullator global është i domosdoshëm për interesat jetike
të politikës së jashtme kineze, për shkak se Kina nuk është e aftë ta luajë atë
rol, lojtarët e tjerë globalë nuk janë të disponueshëm dhe e vetmja alternativë
e Shteteve të Bashkuara do të ishte një ndarje e rendit.
Ky varg SHBA-Kinë do të jetë larg normales dhe do
të bëjë pak, por përmirëson krizat dhe periudhat e konfrontimeve serioze
ekonomike e politike, si ajo që po ndodh aktualisht mbi mosbalancimin e
tregtisë dypalëshe.
Evropa mund ta ndryshojë rrjedhën e këtij
zhvillimi, vetëm nëse ajo paraqitet vetë si një lojtare serioze dhe të ngrihet
për interesat e saj në skenën globale. “G-2” e Kinës dhe SHBA-së ndoshta do të
jetë e lumtur për këtë, por Evropa është shumë e dobët dhe e përçarë që të jetë
efektive në nivel global, me liderët e saj që nuk dëshirojnë të ndjekin një
politikë të përbashkët të bazuar në interesat strategjikë të vetë vendeve të
tyre.
A do ta bej
kriza financiare Kinen nje superfuqi
A ka ndihmuar apo penguar kriza ekonomike në ngritjen e Kinës? Dhe a e
sjell Kinën më afër SHBA-ve? Një ekspert për marrëdhëniet Kinë-SHBA, Profesor
Jing Men, shfaq vëzhgimet e tij.
Shekulli 20 ishte shekulli i Shteteve të Bashkuara. A do të jetë shekulli
21 ai i Kinës?
Kina po rritet. Që prej politikës së saj reformuese në fund të viteve 1970,
ekonomia e Kinës ka shënuar një rritje mesatare vjetore prej 9 përqind. Kina
është bërë ekonomia e tretë më e madhe botërore. Ajo arriti Shtetet e Bashkuara
si partneri më i madh tregtar i Japonisë më 2004, i Indisë më 2008 dhe i
Brazilit më 2009. Kina është burimi më i madh i importeve të SHBA-ve, me të
cilat pati një bilanc të favorshëm tregtar prej 266.3 miliard dollarë më 2008.
Në të njëjtin vit, Kina u bë zotëruesja më e madhe e huaj e borxhit të qeverisë
amerikane, duke arritur Japoninë.
Kriza financiare e ka rritur më shumë rëndësinë e Kinës në ekonominë
botërore. Thuhet që ka rreth 2 trilion dollarë në rezervat e valutës së huaj.
Kriza financiare e ka rritur më tej rëndësinë e Kinës në ekonominë
botërore. Thuhet që ka rreth 2 trilion dollarë në rezervat e valutës së huaj.
Kjo rerzervë e madhe e valutës të SHBA-ve është në kontrast të plotë me
SHBA-të, defiçiti buxhetor i të cilave ka të ngjarë të tejkalojë 2 trilion
dollarë këtë vit.
Paketa nxitëse e qeverisë kineze prej 586 miliard dollarësh, tregoi
vendosmërinë e saj për ta mbajtur krizën larg. Në fillim të vitit 2009,
Kryeministri kinez Ven, tha se po të ishte e nevojshme, Kina do të paraqiste
një paketë të dytë nxitëse për t`i dhënë shtysë ekonomisë. Takimi i G-20-ës
tregoi se pritet që Kina të luajë një rol më të madh në përballimin e krizës.
Zhvillimi i Kinës është një çështje e vështirë - dhe e rrezikshme – për të
mos u përfillur
Udhëheqësit kinezë jo vetëm që po
përpiqen të gjejnë zgjidhje për problemet që kanë ndodhur, por janë të
interesuar, në radhë të parë, për të zbuluar shkaqet e ndodhjes së tyre, me
qëllim që të shmangin problemet e ngjashme në të ardhmen.
Zhou Ciaoçuan, Kryetari i Bankës
Popullore të Kinës, mendon se mangësitë në sistemin monetar ndërkombëtar mund
të trajtohen deri në njëfarë shkalle nëpërmjet krijimit të një valute të re të
rezervës botërore. Ideja e tij e diskutueshme tronditi amerikanët, por u
mirëprit qetësisht nga shumë europianë dhe aziatikë. Megjithëse ideja e Zhout
nuk mund të zëvendësojë statusin mbizotërues të dollarit në një të ardhme të
afërt, ajo mund të nxisë një revolucion në sistemin monetar ndërkombëtar.
Krahas ngritjes së fuqisë ekonomike,
Kina ka shtuar gjithashtu pandërprerje shpenzimet ushtarake, me një rritje
vjetore dyshifrore. Ajo po ndërton forcën e saj ushtarake në harmonizim me
fuqinë ekonomike në rritje, e cila mund të mbrojë, në veçanti, territorin e vet
ajror dhe detar. Pas shumë vite diskutimesh ndërmjet udhëheqësve të saj, Kina
ndoshta do të ketë aeroplanmbajtësen e parë në vitet e ardhshme.
Si pasojë e ngritjes së forcës së
saj ushtarake, Kina po i shfaq në mënyrë të përshkallëzuar muskujt e saj dhe po
bëhet më vepruese. Për herë të pare që prej Dinastisë Ming, Kina nisi anijet
për të mbrojtur mjetet e veta detare kur dërgoi dy nga destrojerët e saj dhe
një anije furnizuese në një rajon afër brigjeve të Somalisë. Kina ka zhvilluar
gjithashtu disa stërvitje ushtarake me anëtarë të tjerë të Organizatës së
Bashkëpunimit të Shangait.
Që nga fillimi i vitit 2009, ka
pasur disa raporte që anijet kineze kanë shqetësuar të ashtuquajturat anije
spiune amerikane në Detin e Kinës Jugore. Në qershor, një nëndetëse kineze u
përplas rastësisht me një pajisje nënujore me valë zanore, që tërhiqej nga një
destrojer amerikan, i cili ndodhej në Detin e Kinës Jugore për të marrë pjesë
në një stërvitje të përbashkët ushtarake me anëtarët e ASEAN-it.
Disa njerëz mendojnë se roli i
Shteteve të Bashkuara në ekonominë globale është në rënie, me pozitën e tyre si
udhëheqës botëror të zëvendësuar nga Kina. Kriza financiare duket se po i jep
Kinës një rast të shkëlqyer drejt fuqizimit të kësaj prirjeje.
Kohët e fundit, vendet e BRIC-ut
(Brazili, Rusia, India, Kina) mbajtën mbledhjen e takimit të tyre të parë. Duke
e vështruar krizën ndërkombëtare si një mundësi për rirregullimin e rendit
ekonomik dhe politik ndërkombëtar, të katër vendet shprehën synimin dhe
gatishmërinë e tyre për të marrë pjesë më fuqimisht në çështjet ndërkombëtare.
Kina është pa dyshim vendi më me ndikim ndërmjet të katërve, por formati i
BRIC-ut mund të jetë një platformë e mirë për Kinën që të bjerë në ujdi me
SHBA-të dhe Europën mbi çështje të zhvillimit të qëndrueshëm, ngrohjes globale
dhe të paqes e stabilitetit botëror.
Disa njerëz mendojnë se roli i
Shteteve të Bashkuara në ekonominë globale është në rënie, me pozitën e tyre si
udhëheqës botëror të zëvendësuar nga Kina. Kriza financiare duket se po i jep
Kinës një rast të shkëlqyer drejt fuqizimit të kësaj prirjeje. Por, ndërkohë që
është e pamohueshme një prirje afatgjatë e Kinës në rritje, kriza e tanishme
financiare nuk do e lehtësojë plotësisht ngritjen e Kinës në dëm të interesave
të Shteteve të Bashkuara.
Përparësia kryesore e Kinës është zhvillimi i vet ekonomik dhe stabiliteti
rajonal
Përse jo? Para së gjithash, kriza
financiare është një sfidë , si për SHBA-të edhe për Kinën. Fakti që Kina është
zotëruesja më e madhe e borxhit të SHBA-ve shërben vetëm për të theksuar se që
të dy janë në të njëjtën varkë. Të dyja palët duhet ta pranojnë këtë ndërvarësi
madhore dhe të bashkërendojnë me njëri-tjetrin. Dhe pranohet ose jo, Kina do të
jetë e shtrënguar të vijojë të blejë borxhin amerikan.
Megjithëse Kryeministri kinez, Ven,
nga fillimi i këtij, viti shprehu shqetësimin e tij rreth vlerës së borxhit
amerikan, ai e di që nëse Kina do të ndërpriste blerjen, vlera e tij do të
pësonte një rënie edhe më të ndjeshme. Kina duhet të ndihmojë Shtetet e
Bashkuara me qëllim që të ndihmojë vetveten. Nga ana tjetër, ndërkohë që Kina
është në kërkim të valutave të tjera si objektiv të investimit, duket se as
euro as jeni nuk janë të gatshme për të shërbyer si mundësi zgjidhjeje.
Për më tepër, zhvillimi i Kinës
është i prirur nga eksporti. Ulja e vrullshme e kërkesës nga Shetet e
Bashkuara, Bashkimi Europian dhe Japonia për shkak të krizës financiare, pati
një ndikim të menjëhershëm mbi tregtinë e jashtme kineze, e cila pësoi një
rënie 25.9 përqind në maj 2009, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të
kaluar. Shumë ndërmarrje të orientuara për eksport kanë falimentuar dhe më
shumë se 20 milionë punëtorë kanë mbetur të papunë.
Kriza financiare ka parashtruar
pyetje për qeverinë kineze: si të nxitet më fuqimisht konsumi i brendshëm? Si të krijohen
vende pune për punëtorët e pezulluar nga puna? Si të ruhet zhvillimi i
qëndrueshëm? Pekini ndeshet me një trysni të madhe për ruajtjen e nivelit të
rritjes prej 8 përqind të PPB-së, sepse dështimi për të bërë këtë do të sillte
probleme të mëdha shoqërore. Madje, edhe sikur problemet të zgjidhen në një
afat kohor të shkurtër, problemi i zhvillimit të qëndrueshëm afatgjatë do të
mbetet një sfidë për qeverinë kineze.
Kina duhet t`i kushtojë vëmendje reformave të prapambetura politike dhe
shoqërore me qëllim që të ngrejë një sistem mirëqenieje të përgjithshme, që i
ofron popullit të saj siguri shoqërore të arsyeshme. Vetëm duke zgjidhur
shqetësimet e popullit kinez në lidhje me edukimin, sigurimin shëndetësor dhe
pensionet, mundet që konsumi i brendshëm të nxitet më fuqimisht. Por kjo nuk
mund të ndodhë brenda një nate.
Së fundi dhe më e rëndësishmja, Kina nuk ka as synimin dhe as aftësinë për
të sfiduar udhëheqjen e Shteteve të Bashkuara. Në krahasim me superfuqinë e
SHBA-ve, Kina është vetëm një fuqi rajonale. Si kosto dhe rreziku janë shumë të
larta për Pekinin që të kryejë mëvetësisht aq shumë çështje ndërkombëtare
sikurse SHBA-të, nga Iraku në Afganistan, nga Irani në Korenë e Veriut.
Në qoftë se do të administrohen mirë, si fuqia materiale ashtu dhe fuqia
programore e Kinës do të rriten më tej pas krizës financiare, por qeverisja
amerikane do të jetë e pakrahasueshme.
Më shumë fuqi në botë nënkupton më shumë përgjegjësi. Por Kina nuk është
ende e gatshme për të marrë përsipër kaq shumë përgjegjësi ndërkombëtare.
Përparësia kryesore e Kinës është zhvillimi i vet ekonomik. Ajo për të cilën
Kina kujdeset më shumë është paqja dhe stabiliteti rajonal. Pavarësisht nga
fakti se Kina është në rritje, ajo nuk është e aftë të luajë rolin që kanë
luajtur Shtetet e Bashkuara në çështjet ndërkombëtare.
Në fakt, rendi ekonomik dhe politik që vendosën Shtetet e Bashkuara krijoi
një mjedis të përshtatshëm për zhvillimin e Kinës. Kina e mbështeti këtë prirje
të SHBA-ve dhe përfitoi jashtëzakonisht nga sistemi ndërkombëtar që ruhej nga
SHBA-të. Përfitimet që merr Pekini do e nxisinn atë që të qëndrojë nën
udhëheqjen e Uashingtonit.
Në qoftë se do të administrohen mirë, si fuqia materiale, ashtu dhe fuqia
programore e Kinës do të rriten më tej pas krizës financiare, por qeverisja
amerikane do të jetë e pakrahasueshme. Ajo çka Kina duhet t`i qartësojë SHBA-ve
është se ata nuk janë konkurrentë por partnerë, si për interesat e tyre vetjake
ashtu dhe për ato botërore.
