Në
rrugëtimin e Shqipërisë drejt demokratizimit dhe forcimit të mëtejshëm të
shtetit ligjor si pjesë e përpjekjeve të saj për anëtarësimin në Bashkimin
Europian aspekt i vëmendjes kanë qenë edhe të drejtat e
fëmijëve.Konkretisht
problemet e keqtrajtimit, shfrytëzimit, diskriminimit dhe dhunës janë ndër
fenomenet më të rënda që akoma e trazojnë shoqërinë shqiptare, megjithë
përpjekjet e vazhdueshme që bëhen në shumë drejtime për të sensibilizuar dhe
ndërgjegjësuar të gjitha shtresat e saj me moton se mbrojtja efikase e fëmijëve
është jetike në një demokraci të vërtetë, por gjithashtu edhe emancipim
njerëzor dhe perspektivë që vendi të shkojë përpara. Diskutimet mbi te drejtat
e femijeve jane te shpeshta,aq sa jane te shpeshta edhe rastet e
mosrrespektimit te tyre.Eshte me te vertete e cuditshme sa shume shkelje te te
drejtave fshihen pas nje veprimi te thjeshte qe ndoshta nuk na bie ne sy.Nje
plage me teper I shtohet shoqerise shqiptare me rastet e panumerta te
mosrrespektimit te te drejtave te njeriut. Nuk mund të mohohet se kujdesi dhe
vëmendja ndaj fëmijëve janë shtuar në mënyrë cilësore në shumë drejtime në
Shqipëri, që i përgjigjen frymës së Konventës. Megjithatë numri i fëmijëve që
nuk i gëzojnë të drejtat e tyre për mbijetesë, mbrojtje, arsim dhe zhvillim
është i konsiderueshëm. Shume njerez mund të thonë se sjellja e ashpër, madje e
dhunshme ndaj fëmijëve në familje nga prindërit apo në shkolla e institucione
të tjera nga personeli, është çështje e kulturës së trashëguar.Pikërisht në
këtë frymë është e papranueshme që të vazhdojë të ketë vend mendimi se një
shpullë ose më keq e rrahura, ashtu sikurse edhe përdorimi i fjalëve ofenduese,
të vazhdojnë të konsiderohen jo vetëm mënyra normale sjelljeje në rritjen dhe
edukimin e një fëmije, por madje edhe të domosdoshme në disa raste.Ndalimi i
plotë i dhunës ndaj fëmijëve qoftë fizike, verbale apo emocionale, kërkon
përpjekje konkrete dhe te vazhdueshme. Kjo është një sfidë shumëplanëshe që
kërkon angazhimin e shtetit, tërë shoqërisë, familjes, që është bërthama e një
shoqërie, dhe të individit.Është një sfidë e fortë pasi konkretisht të dhëna të
studimeve të ndryshme, të realizuara nga disa agjensi ndërkombëtare që operojnë
në vend, tregojnë se një në katër fëmijë janë viktima të formave të rënda të
dhunës në familje, në shkolla apo institucione të përkujdesit.Është një sfidë e
fortë sepse që në fillimet e jetës së tyre mësojnë të
duan
dhe të kenë besim tek prindërit e tyre nëse ata trajtohen me përkushtim dhe
dashuri. Mungesa e këtyre elementëve dhe në disa raste mungesa e një modeli të
shëndetshëm që duhet të ofrohet prej prindërve, është një ndër shkaqet që
shkakton fillimin e cënimit të mirëformimit të tyre të ardhshëm. Dhe këtu duhen
kërkuar shkaqet kur vërejmë se si këta fëmijë kur rriten, madje edhe pa mbushur
18 vjeç, kthehen në dhunues, përdorues droge, alkooli, braktisin shkollën- me
pak fjalë në të ardhmen paraqiten si kontingjent eventual i dhunimit të të
drejtave të te tjerëve.Jo më kot Konventa mbi të Drejtat e Fëmijës parashtron
se një person nën moshën 18 vjeç konsiderohet fëmijë. Sepse kategoria e moshave
12-18 vjeçare është më e predispozuara që dhunën e ushtruar ndaj tyre, të
drejtat që u janë mohuar, t’i kthejnë në sjellje negative. Por ndërsa merremi
me të drejtën e fëmijëve për mbrojtje dhe përpiqemi të analizojmë këtë fenomen,
nuk mund të anashkalohet fakti se një ndër shkaqet kryesore duhet kërkuar edhe
tek varfëria – kushtet e mjerueshme ekonomike. Të dhënat e publikuara nga
Instituti Shqiptar i Statistikave tregojnë se 9.8% e fëmijëve të moshës 6-14 vjeç
dhe 32% e fëmijëve të moshës 6-17 vjeç punojnë dhe shumë prej tyre bëjnë ndër
punët më të këqija si lypës, ndërtim, grumbullim plehrash etj. Gjithnjë sipas
këtyre të dhënave numri më i madh i fëmijëve të varfër jeton në zonat rurale.
Kësaj varfërie i shtohen edhe kushte të mjerueshme banimi dhe jetese, e për më
tepër çështja e shkollimit e tyre bëhet problem edhe më shqetësues.
Disa
nga te drejtat qe shkelen me teper ne shoqerine shqiptare E drejta e jetes Nese
e nisim nga e drejta baze,e drejta e pare qe nje I mitur fiton qe ne momentin e
konceptimit te tij,do te numeronim dhjetra raste te ndodhura kohet e fundit.Te
gjithe jemi deshmitare te vrasjeve qe kane ndodhur ne shkolla,te cilat jane
mohime te hapura te te drejtes se jetes per te miturit. E drejta e mbrojtjes
nga puna shfrytezuese Femijet qe punojne ne ndihme te familjeve te tyre ndoshta
edhe ne pune te renda e aspak te pershtatshme per ta,jane bere tashme te
zakonshem ne shoqerine shqiptare.Shpesh ata shfrytezohen nga prinderit e tyre
apo nga persona te tjere qe perfitojne nga brishtesia dhe naiviteti I ketyre
femijeve. Në Shqipëri kudo në rrugë gjen fëmijë që lypin , kudo gjen fëmijë që
punojnë për të mbajtur familjen, kudo sheh fëmijë që rendin dhe jo për në
shkollë por për të siguruar një burim të ardhurash, kudo sheh fëmijë të lodhur
e madje të dërmuar dhe jo nga pesha e librave por nga materialet që ata mbajnë
, kudo gjen fëmijë që nuk e dinë ç’ është e drejta për të mos u shfrytëzuar dhe
jo se nuk lexojnë por sepse nuk e kanë provuar atë. Pra kudo në Shqipëri gjen
fëmijë që shfrytëzohen nga familja e tyre, nga kujdestarët, dhe nga shumë persona
të tjerë që e konsiderojnë veten pronarë të tyre.Rreth 57 mijë fëmijë te moshes
5-17 vjet në vendin tonë konsiderohen si fëmijë punëtorë, të cilët, edhe pse në
moshë të mitur, detyrohen të punojnë çdo dite dhe rreth 19 për qind e tyre
rezultojnë që të bëjnë punë të vështira dhe te rrezikshme. E drejta e arsimimit
Eshte nje e drejte thelbesore qe I siguron nje te mituri edukimin dhe
pergatitjen per te ardhmen.Pas shfrytezimit dhe punes se rende te te miturve
fshihet edhe mohimi I te drejtes per arsimim baze dhe edukim te qendrueshem.
5.
E drejta e mosdiskriminimit Diskriminimi është një fjalë që për shumë fëmijë
rëndon si një gur që mundohet t’iu marrë frymën.Këtë dukuri në Shqipëri e
shohim tek romët , egjiptianët ,fëmijët me mungesë të ardhurash, fëmijët me
etni dhe besime të ndryshme pra tek fëmijët që e kanë diçka ndryshe. Shpeshherë
ata diskriminohen dhe përçmohen si të ndryshëm në shoqëri. Kjo gjë bën që ata
të mbeten jashtë në çdo aspekt dhe të kenë një jëtë të lidhur me paragjykime
dhe ndrojtje për të vepruar.Si pasojë e kësaj ata detyrohen nga rrethanat që të
braktisin arsimimin dhe çdo veprimtari tjetër që lidhet me shoqërinë. E drejta
për të jetuar të lirë. Për shumë fëmijë kjo duket si diçka normale por nëse
hedhim vështrimin në veri të Shqipërisë shohim se kjo gjë mbetet një ëndërr.
Fenomeni i gjakmarrjes I privon këta fëmijë nga kjo e drejtë . Kjo është një
shkelje shumë e rëndë që iu bëhet të drejtave të fëmijëve.Shumë fëmijë
qëndrojnë të ngujauar , të mbyllur , të paarsimuar , të veçuar nga shoqëria dhe
të destinuar të përjetojnë një fund tragjik. Këtu shohim dhe shkeljen e shumë
të drejtave të tjera si e drejta e arsimimit, e drejta e jetës , e drejta për
të vepruar të lirë etj. Ne vitin 2012 rreth 611 femije 7-18 vjet nuk mund te
uleshin ne bangat e shkolles per shkak te ketij fenomeni. E drejta për tu mos
trafikuar. Kjo e drejtë është një e drejtë thelbësore për jetën e fëmijëve. E
megjithëatë ajo është një e drejtë e shkelur për fëmijët shqiptarë. Duke qenë
se kontrolli policor dhe ligjet nuk kanë qenë shumë funksionalë dhe të rreptë
dhe shumë fëmijë kanë qenë të paregjistruar në Shqipërinë e viteve 90 e më tej
shumë fëmijë janë trafikuar dhe janë pëdorur për qëlllime të ndryshme si
prostitucioni , trafikim organesh etj.Shumë fëmijë sot rezultojnë të zhdukur
dhe kjo si pasojë e mosrespektimit të të drejtave të fëmijëve.
6.
E drejta për tu informuar. Listës së shkeljeve të të drejtave iu shtohet dhe e
drejta e informimit një tjetër e drejtë e shkelur në Shqipëri. Kjo gjë është më
prezente në zonat rurale dhe malore . Këtu shumë fëmijë nuk kanë mundësi që të
informohen .Kjo gjë shpesh ndikon dhe në anafalbetizmin e tyre. Ata fatkeqsisht
janë të paditur , të painformuar, dhe nuk janë prezent në të tashmen. E drejta
per tu mbrojtur nga dhuna Dhuna eshte nje nga problemet me shqetesuese te
shoqerise shqiptare qe nuk ka kursyer as femijet.Ato perballen me dhunen e
behen pre e saj ne familje,shkolle dhe rrethin shoqeror.Avokati I popullit,Igli
Totozani ka deklaruar : “Nxënësit e shkollave 9-vjeçare dhe të mesme janë të
ekspozuar ndaj dhunës fizike dhe verbale. 66 për qind e nxënësve ankohen për
dhunë”. Studimi B.E.C.A.N dhe dhuna ndaj femijeve Studimi B.E.C.A.N i zbatuar
nga CRCA Shqipëri, ёshtё njё nga studimet mё tё mёdha tё zhvilluara ndonjёherё
nё Europe dhe nё rastin e Ballkanit mbulon njё kampion prej afёrsisht 30.000
fёmijё dhe prindёr.Ky studim, i cili u zbatua nё nёntё vende tё rajonit tё
Ballkanit; Greqi, Serbi, Bosnje dhe Hercegovinё, Kroaci, Shqipёri, Bullgari,
Ish Republika Jugosllave e Maqedonisё, Turqi dhe Rumani hartёzon shkallёn e
veprimit dhe pёrhapjen e keqtrajtimit nё popullsinё e pёrgjithshme tё fёmijёve
nga mosha 11 deri nё moshёn 16 vjeçare qё ndjekin shkollёn, por edhe qё e kanё
braktisur atё. Nёse i shohim tё dhёnat tё ndara sipas gjinisё, shohim se vajzat
raportojnё dhunё psikologjike mё tё lartё sesa djemtё, (70% prevalencё/63%
incidencё) ndёrkohё qё djemtё raportojnё (67% prevalencё dhe 60% incidencё). Nё
lidhje me dhunёn fizike tё dhёnat nuk paraqesin ndonjё ndryshim thelbёsor midis
viktimizimit mes djemve dhe vajzave (prevalence; 61% e vajzave dhe 58% e
djemve). Ndёrkohё incidenca raportohet nё 49% tek vajzat dhe 48% tek
7.
djemtё).Nё lidhje me ndjesinё e neglizhencёs raportohet mё shumё tek vajzat
sesa tek djemtё. Prevalenca tek vajzat ёshtё 31% ndёrkohё qё raportohen vetёm
20% tek djemtё. Ndёrkohё qё incidenca ёshtё 27% tek vajzat dhe 16% tek djemtё.
Ndersa nga denoncimet ne “alo 116”,nje organizate qe degjon dhe keshillon
femijet ne nevoje,jane marre keto statistika: Viti 2010
8.
Viti 2011
9.
Viti 2012 E drejta për kujdes prinderor. Prindërit janë baza e një familjeje të
shëndetëshme dhe të lumtur por jo të gjithë fëmijët e gëzojnë këtë fat . Shumë
fëmijë privohen nga kjo e drejtë . Që në lindjen e tyre një numër I madh foshnjash
gjendet para dyerve të befotrofit në mëshirë të fatit dhe në duar të personave
të huaj . Këta fëmijë nuk kanë të drejtë që tënjohin një familje të jetojnë me
të sepse dikush tjetër ka vendosur për fatin e tyre. Por nuk janë ata të vetmit
që nuk jetojnë me prindërit . Mjafton të hedhësh vështrimin në rrugë dhe sheh
shumë fëmijë të braktisur të vetmuar që presin fatin t’I ndihmojë. Ata vetëm
titullohen si fëmijë sepse realisht janë qenie që përpiqen të mbijetojnë në
fatin që jeta iu ka servirur.
10.
Konkluzione: Përballë këtij realiteti dukshëm të hidhur lipset forcimi i një
fronti të përbashkët shtet – prindër – komunitet, për të zgjeruar ‘mburojën’
për fëmijët e dhunuar dhe të privuar nga shumë të drejta të tjera, që i
përfshijnë aspektet ekonomike, shoqërore, arsimore etj. Nënshkrimi i një
konvente apo çfarëdo dokumenti tjetër lidhur me të drejtat e fëmijëve është
veçse angazhimi: Sfida mbetet realiteti i gjërave, veprimi konkret për të
arritur në përmbushjen e respektimit të këtyre të drejtave në jetën e
përditshme.